Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1982, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ& VÍSIR. FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1982.
13
Kjallarinn
Gísli Baldvinsson
skólum að þeir dönsku eru einsetnir
en sumir islensku skólarnir tvi- eða
þrísetnir. Þetta er gífurlegur að-
stöðumunur þar sem einsetning gerir
samfelldan skóladag mögulegan. ís-
lenskar stundaskrár eru yfirleitt göt-
óttar. Þetta veldur því að nemendur
eru sífellt að koma og fara. í stuttum
stundahléum gefst ekki timi til að
fara heim og þá verður sjoppan nær-
tækust. Samfelldur skóladagur
hlýlur að vera réttindamál nemenda.
Þeir verða að fá aðstöðu til að vinna
verkefni sín í skólanum. Það tíðkast
ekki á vinnumarkaðnum að eftir
langan vinnudag séu verkefnin tekin
heim og unnið að þeim i kvöldvinnu.
Einnig þarf að breyta þeim hugs-
anahætti að það sé ófínt að koma
með nesti í skólann. Væri skólinn
einsetinn væri hægt að gefa nemend-
um klukkutíma matarhlé og koma
þeir þá mettir og hressir til starfa eftir
hádegi. En kostar einsetning
skólanna ekki líka peninga? Jú, að
vísu, þvi fleiri fermetra þarf á hvern
nemanda. Kemur sá kostnaður ekki
margfalt til baka? má spyrja á móti.
Það þykir mér líklegt því að þegar allt
kemur til alls verður niðurstaðan
óhagstæð. Þvi miður virðist það
skoðun ráðamanna að þegar fækkun
verður í hverfum borgarinnar og
skólarnir loksins komnir með þann
fjölda nemenda sem þeir voru
hannaðir fyrir, eigi að leggja þá
niður. Það dettur engum i hug að
leggja niður spítala þótt sjúklingum
fækki. Þetta skilningsleysi má eflaust
rekja til þess að skólamenn eru of
hógværir í baráttu sinni við kerfið.
Málsvarar nemenda verða oft kenn-
ararnir sjálfir enda má tengja saman
bættan aðbúnað nemenda og kenna-
ra.
Þurfa kennarar
að nærast?
í kvikmyndinni um Jón Odd og
Jón Bjarna ræða þeir félagar um það
sín á milli hvort sé betra að eiga kenn-
ara eða sjómann fyrir föður. Þeir
telja sjómanninn vinna þarft verk,
hann t.d. bjargi fólki úr sjávarháska
en kennarinn bjargi engum. Þá
minnast þeir þess að pabbi þeirra tví-
buranna sem er kennari kaupi svo
mikið af bókum að engir peningar
séu til fyrir mat. Það sé slæmt því
óskaplega hljóta bækur að vera
bragðvondar.
í kjarasamningum fyrir opinbera
starfsmenn segir orðrétt: Starfsmenn
sem eru við störf á föstum vinnustað
skulu hafa aðgang að matstofu eftir
þvi sem við verður komið. . . og
síðan er sagt frá hvernig tryggja eigi
þeim sem ekki hafi mötuneyti á
staðnum flutning á mat starfsmann-
inum að kostnaðarlausu. Einnig að
hann greiði eingöngu útreiknað
meðaltalsverð sem samsvari því að
hann greiði. hráefniskostnað. Svo til
að baktryggja starfsmanninn svo að
hann verði ekki snuðaður þá á hann
rétt á fæðispeningum sem svarar til
launa fyrir hálfa klst. í dagvinnu
enda séu þá uppfyllt eftirfarandi skil-
yrði:
a) Vinnuskylda starfsmanns sé
minnst sem svarar hálfri stöðu á
viku.
b) Starfsmaður hafi vinnuskyldu á
föstum vinnustað frá kl. 11.00 lil
14.00 að frádregnu matarhléi.
Og rúsinan i pylsuendann:
c) Matarhlé sé aðeins liálf klst. eða
kennslustund i skólum.
Þetta hefur verið túlkað þannig að
kennarar sem skili ekki stundaskrár-
vinnu til kl. 14.00 falli ekki undir
þennan rétt. Kennarar eru með
öðrum orðum sá þjóðflokkur sem
ekki þarf að nærast. Hann nýtur þvi
ekki þessara réttinda frekar en í
mörgum öðrum málum sem talin eru
sjálfsögð mannréttindi. Má nefna
fæðingarorlofið sem dæmi.
Þegar svo viðsemjendum okkar er
bent á að kennarinn sé ekki endilega
rokinn úr skólanum eftir bekkjar-
kennsluna þá deila ríkið og sveitar-
félagið um það hvort þeirra eigi að
greiða kostnaðinn við mötuneytiö.
Og þannig standa málin í dag. Það
sem kennarar fara fram á i stuttu
máli er að hinar svokölluðu kaffi-
ráðskonur, sem ráðnar eru við skól-
ana til að hella upp á kaffi tvisvar á
dag og smyrja nokkrar brauðsneiðar,
verði ráðnar á matráðskonukaup sem
er töluvert hærra enda umfang starfs-
ins í samræmi við það. í flestum
skólum er mötuneytisaðstaða og þar
sem hún er ekki má bæta úr með
litium tilkostnaði.
Því er nú einu sinni þannig farið
með kennara að þeir eru ekki vanir
að vekja á sér athygli með hávaða og
upphlaupum. Þcir kjósa frekar að
koma sínum málum í gegn með
lempni eins og þeir temja nemendum
sinum í skólastofunni. En þurfi
kennarinn að draga fram reyrinn úr
hornskápnum er eins gott að yfir-
völdin séu ekki nálæg og með
buxurnar á hælunum.
Gísli Baldvinsson
kennari
Gott mötuneyti bætir líðan starfsmannanna, segir greinarhöfundur.
sig þá kjaraskerðingu, sem af hlýst?
Þetta þykir mörgum vera erfið
spurning. Sumir bregðast reiðir við
og upphefja mikil ræðuhöld um
vanda atvinnuveganna. Aðrir fara
hjá sér og segjast ekkert vit hafa á
pólitík. Svo eru þeir, sem þá skyndi-
lega þurfa að flýta sér heim í matinn.
En spurningin er auðvitað ekki
erfið fyrir það skynsama og vel
menntaða fólk, sem landið byggir.
Erfiðleikarnir eru fólgnir í að þurfa
að horfast í augu við svarið. Þess
vegna eru þeir menn svo vinsælir hjá
mörgum íslendingum, sem segja
fólki, að það þurfi ekki að gera sér
neina rellu út af sliku. Þeim mun
mjúklegar sem svefnljóð þetta er
kveðið yfir heilbrigðri skynsemi og
samvisku fólks, þeim mun vinsælli
verður kvæðamaður.
Billega sloppið
í tíu ár höfum við íslendingar
barist við afleiðingar óðaverðbólgu.
Engum blandast hugur um, að hún
hefur valdið okkur þungum búsifjum
— grafið undan efnahagslífi þjóðar-
innar og stöðvað lífskjarasókn
hennar. Flestum er ljóst, að mestur
hluti vandans er heimatilbúinn.
Þegar framsóknarmenn og komm-
únistar komust til valda — en völd
þeirra hafa einkennt stjórnmálasögur
sl. áratugs — hófst öld óstjórnar ög
óráðssíu í þjóðarbúskapnum. Þar var
allri aðgát og fyrirhyggju varpað
fyrir björg, en þess í stað látið vaða á
súðum; öllu sólundað, sem höndum
var yfir komið ogWað á lánum þegar
sjálfsaflafé þjóðarinnar dugði ekki.
Þetta búskaparlag var ósköp þægi-
legt svona frá degi til dags en skapaði
þann mikla verðbólguvanda, sem
verið hefur fylgifiskur okkar allan sl.
áratug.
Fjölmargar tilraunir hafa verið
gerðar til þess að takast á við verð-
bólguna og afleiðingar hennar á
þessum tíma. Þeim tilraunum hafa
verið gefin mörg nöfn — nú síðast
niðurtalning. öll úrræðin hafa þó
verið á sömu bókina lærð: Tíma-
bundnar verðstöðvanir, miklar
niðurgreiðslur, örar gengisbreyt-
ingar, frestanir eða niðurfellingar á
greiðslum vísitölubóta á laun
o.s.frv. Landsmenn hafa margfalda
reynslu af slíkum aðgerðum. Ávallt
hefur niðurstaðan orðið sú sama.
Tekist hefur að draga úr verðbólgu
eins og hún er mæld á opinbera mæli-
kvarða um nokkra mánaða skeið.
Síðan hefur allt fallið í sama gamla
farið. Öll vitum við þetta. Öll vitum
við að nýjar aðgerðir af þessu sama
tagi, sem ríkisstjórnin ráðgerir, munu
fara nákvæmlega á sömu leiðina.
Samt eru margir, sem þrátt fyrir allr
vilja fá að trúa því, að nú hljóti þetta
að ganga. Vilja fá að trúa því, að
verið sé að reyna eitthvað nýtt, þótt
þeir viti betur. Hvers vegna vilja
menn láta blekkja sig með þessum
hætti? Vegna þess, að menn eru alltaf
að vona, að hægt sé að sleppa billega
frá vandanum. Menn viðurkenna
vandantál óðaverðbólgunnar. Menn
vita innst inni, að ekki verður fundin
nein lausn á þeim erfiðleikum nema
með því að takast á við þær stað-
reyndir efnahagslífsins, sem að baki
búa og skapað hafa þetta vandamál.
Menn óttast, að slik breyting kunni
að reynast erfiðleikum bundin. Svo,
þegar sléttmálir menn á borð við for-
sætisráðherra vorn birtast og segja,
að ekki þurfi annað til en að spara
eitthvað í ríkisrekstrinum og lækka
verð á kjöti, smjöri og kartöflum
ásamt e.t.v. að fresta greiðslum fárra
vísitölustiga, þá varpa menn öndinni
léttara og vilja gjarna trúa þessu.
Móti betri vitund vill fólk láta sann-
færa sig um, að annað og meira þurfi
ekki til. Það sé hægt að „sleppa
billega”.
Dómur
reynslunnar
Þjóðin á að fenginni reynslu að
vita betur. Þekking hennar og atgervi á
að gera það að verkum. Kjarni
málsins er, að þrátt fyrir þessa þekk-
ingu, þetta atgervi og þessa reynslu,
vilja margir láta blekkja sig. Það
þykir auðveldara á liðandi stund en
að horfast í augu við staðreyndir.
Menn vita líka, ef þeir vilja vita, að
þessar „billegu lausnir” eru ekki
billegar, þegar til lengdar lætur.
Staðreyndin er sú, að með ítrekuðum
úrræðum af því tagi, sem nefnd hafa
verið og duga aðeins til þess að skjóta
vandamálum á frest uns næstu
bráðabirgðaúrræði taka við, hefur
lífskjaraskerðingin orðið miklu meiri
en orðið hefði ef menn hefðu tekist á
við vandamál efnahagslífsins með
varanlegum úrræðum strax i upphafi
í stað þess að skjóta þeim á frest með
„auðveldu lausnunum” eins og gert
var.
Dæmigert um þetta er reynslan af
sl. 2 árum. Við alþýðuflokksmenn
lögðum fram tillögur um gerbreyt-
ingar á meðferð efnahagsmála I
stjórnarmyndunarviðræðunum um
áramótin 1979—1980, sem fólu í sér
kerfisbreytingar í lána- og peninga-
málum, vísitölumálum, ríkisfjár-
málum, skattamálum, málefnum at-
vinnuveganna, stjórn. fjárfestingar-
mála o.fl. Við drógum aldrei dul á,
að þessar tillögur gerðu ráð fyrir
verulegum breytingum á efnahags-
stjórnun — m.a. stöðvun á hinni
stórháskalegu fjárfestingarpólitik
varðandi stækkun fiskiskipastólsins
og til aukningar á óarðbærri fjárfest-
ingu í landbúnaði — og að allt væru
þetta viðkvæm mál. Við drógum auk
þess ekki dul á, að tillögur okkar
myndu hafa i för með sér tíma-
bundna launahækkun nema hjá
þeim lægst launuðu, sem við gerðum
ráð fyrir að veitt yrði kaupmáttar-
trygging. Umsögn Þjóðhagsstofn-
unar um þessar tillögur okkar var á
þá lund, að með þeim tæki u.þ.b. tvö
ár að komast út úr vitahring óðaverð-
bólgunnar en eftir það færi kaup-
mátturinn aftur vaxandi og almenn
lífskjör batnandi enda þjóðar-
búskapurinn þá kominn á traustan
grundvöll.
Fórn til einskis
Viðmælendur okkar úr Fram-
sóknarflokki og Alþýðubandalagi
tóku tillögum okkar viðs fjarri.
Alþýðubandalagsmenn neituðu svo
mikið sem að ræða málið við okkur.
Formaður þingfiokks Framsóknar-
flokksins sagði, að tillögur okkar
væru grálúsugar.
Þessir herramenn sögðust hafa
annað og betra fram að færa. Gott
og vel. Þeir hafa fengið að spreyta
sig. Það eina, sem frá þeim kom, var
gamla niðurgreiðslu- og vísitölu-
möndlið. Og hver varð árangurinn?
Raunverulegur kaupmáttur launa er
nú lægri en hann hefði verið sam-
kvæmt þessum „grálúsugu” tillög-
um okkar, en árangurinn í baráttunni
við verðbólguna er nákvæmlega
enginn. Þar stöndum við I sömu
sporum og við stóðum fyrir tveimur
árum. Verðbólgan frá 1. nóvember
til 1. febrúar er yfir 12% sem
samsvarar 58% verðbólgu á heilu ári.
Launafólk hefur ekki sloppið við
fórnir. Munurinn er sá einn, aðallar
þær fórnir hafa reynst unnar fyrir
g^g.
Er gagn að rikis-
stjórninni?
Heil þjóð getur ekki lifað til
lengdar á flótta frá sannleikanum.
Jafnvel þótt menn vilji lifa i sjálfs-
blekkingu vegna þess misskilnings,
að slíkt sé sársaukaminnst, þá gengur
það ekki til lengdar. Þótt menn fegnir
vilji, þá geta menn ekki vísað öllum
vandamálum til lausnar framtíðar-
innar. Jafnvel þótt menn svo kjósi,
þá getur heil kynslóð ekki framfieytt
sér á að stofna til skulda, sem hún
ætlar börnunum sinum að borga.
Menn hafa gert þetta undanfarin ár
án þess að leiða hugann að því hve
mikla vinnu né hve mikla skatta-
áþján börnin okkar þurfa á sig að
taka í framtíðinni til þess að greiða
þau erlendu lán, sem við höfum verið
að taka — ekki til þess að afla nýrra
og arðbærra framleiðslutækja heldur
til þess að standa undir herkostnaðin-
um af bullandi efnahagsóstjórn
Framsóknar og kommúnista, stjórn-
lausri fjárfestingu í arðlausum fyrir-
tækjum og viðfangsefnum ásamt
rekstrartapi opinberra fyrirtækja og
ríkissjóðs. Nú þegar er byrði afborg-
ana og vaxta komin upp i 19% af
heildargjaldeyristekjum þjóðarinnar,
Mikið lengra verður ekki komist.
Af skiljanlegum ástæðum hef ég
ekki bundið miklar vonir við núver-
andi ríkisstjórn. Kannski getur hún
þó komið einu góðu til leiðar: Orðið
til þess, að sá vefur blekkingar og
sjálfsblekkingar, sem glapið hefur
fólki sýn, falli loks frá augum þess.
Fái menn sig svo fullsadda af
núverandi rikisstjórn og „úrræðum”
hennar, að sú kynslóð, sem nú er upp
á sitt besta hætti flótta sinum frá
veruleikanum, hverfi frá sjálfsblekk-
ingu og hafni boðskap þeirra, sem
kveða vilja skynsemi og samvisku
fólks I svefn með sléttmælgi og mjúk-
yrðum, þá hefur rikisstjórn Gunnars
Thoroddsen ekki unnið til einskis.
Þvert á móti væri þá von til að þjóðin
gæti loks farið að nota reynslu sína,
menntun, dugnað og skynsemi til
þess að vinna sig út úr vandanum
með því að gera þær breytingar á
stjórn þjóðarbúsins og meðferð fjár-
muna, sem vissulega eru hvorki
vandalausar né án erfiðleika fyrst í
stað, en gefa mönnum þó í aðra hönd
vissu um, að þær muni skila árangri
til betri lifskjara og aukins öryggis,
öfugt við þær árangurslausu lifs-
kjarafórnir, sem fólk hefur verið
látið færa að undanförnu.
Sighvatur Björgvinsson
alþingismaður
A „Þegar Framsóknarmenn og kommún-
istar komust til valda — en yöld þeirra
hafa einkennt stjórnmálasögu sl. áratugar —
hófst öld óstjórnar og órádsíu í þjóöarbú-
skapnum. Þar var allri aögát og fyrirhyggju
varpað fyrir björg, en þess í staö látið vaða á
súðum,” segir Sighvatur Björgvinsson meðal
annars í grein sinni.
á