Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1982, Page 15

DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1982.
15
Lesendur Lesendur Lesendur
Séra Jón Bjarman fangaprestur:
REFSIVIST ER EKKI
BETRUNARVIST
— Hallgrímur hlaut óvenju harða meðferð hjá réttvisinni
Lesendur Lesendur
„Harmleikurinn í Þverholti hefur oröið tilefni opinskárrar og einbeittrar um-
ræðu um vistunarmál geðveikra afbrotamanna. Er það vel,” segir Ólafur Mixa
læknir.
Ólafur Mixalæknir:
Hans eina skjól
og athvarf var
betrunarhúsið
— utan þess var hann skelfdur,
einmana og ruglaður
Harmleikurinn í Þverholti hefur
orðið tilefni opinskárrar og einbeittr-
ar umræðu um vistunarmál geð-
veikra afbrotamanna. Er það vel. En
of seint. Það kemur upp úr dúrnum,
að í þeim málum ríkir hér ástand
svörtustu miðalda.
Tilefni þessa innleggs míns eru um-
mæli foreldra Hallgríms Inga um mig
sem heimilislækni hans, sem túlka
má á þann veg, að hjá mér hafi hann
fengið ,,lyf” að vild. Er mér raunar
ljúft og skylt að nota tilefnið til að
koma fram með örfá þankabrot. Það
gefur augaleið, að allir þeir, sem hjá
standa og hlífa skyldu, hljóta að
skekjast til alvarlegrar umhugsunar
og sjálfskoðunar er slíkir atburðir
gerast.
Voru kringumstæður rangt metn-
ar, var nóg að gert eða rangt? Nóg
var reynt. En eitt er gagnvart eigin
samvizku kristalklárt: Hallgrímur
fékk á þeim 8 árum, sem ég hef haft
með hann að gera sem heimilislækn-
ir, aldrei frá mér önnur lyf eða í
stærri skömmtum en reynist læknis-
fræðilega nauðsynlegt að grípa til
handa ýmsu fólki, sem á við geðkvilla
eða taugaveiklunarvanda að stríða,
jafnvel í mun minna mæli en
Hallgrímur. Hafi sál hans og hugur
skemmzt af lyfjaáhrifum, hefur hann
orðið sér úti um þau efni eftir öðrum
leiðum.
Ég tel að vart geti fundizt hreinna
dæmi um manneskju, sem fellur svo
algjörlega út fyrir mörk hins fræga
„kerfis” en Hallgrímur. Hvert hlið
þess á fætur öðru skall í lás, — þó
ekki endilega fyrir sakir illsku þess
eða mannvonzku, því að ýmislegt var
reynt til hjálpar, heldur vegna
samspils þess og hans, sem réðst af
sérstakri hegðun hans, og vegna þess
að það hafði ekki neitt það upp á að
bjóða, sem hann þarfnaðist.
Hans eina skjól og athvarf var
betrunarhúsið. Utan þess var hann
skelfdur, einmana og ruglaður og leit-
aði þangað ávallt aftur með einum
eða öðrum ráðum. Þetta er mórall
sögunnar, mórall minn og vonandi
mórall annarra, sem geta úr bætt. Nú
virðist loks orðið deginum ljósara, að
betrunarhús og meðferðarstofnun
fyrir geðsjúklinga, sem framið hafa
afbrot, eru sitt hvort fyrirbærið.
Öryggisgæzla er ekki það sama og
tukthús. Að öðrulþessutengdu mætti
hyggja: Enginn sérstakur aðili, stofn-
un eða einstaklingur, hefur verið til
þess kvaddur að hafa með höndum
heilbrigðisábyrgð á „skyndigestum”
lögreglustöðvar Reykjavikur, þangað
sem þeir eru oft færðir illa til reika,
meiddir eða í annarlegu ástandi. Hefur
þannig heldur ekki skapazt sérreynsla
á þessu sviði sem nauðsynlega má
telja.
Einnig má vísa til kalda hrollsins,
sem minn gamli vinur, Brynjólfur
Ingvarsson, lýsir í DV 25. þ.m., að
um sig hafi farið, er hann frétti af 10
ópiumsjúklingum sem e.t.v. væru á
leið heim til íslenzkra föðurhúsa, og
engin stofnun fyrir hendi til að taka
við þeim. Vel má hugsa um þessa
vanda saman. Það gæti jafnvel létt
um þær stríðu bollaleggingar, sem nú
eru uppi um það, hvar eigi að hittast
— „stofnanalega séð” — læknir og
viðkomandi sjúklingur.
Er ekki tiltölulega ljóst, að til þarf
að koma sérhæfð stofnun þar sem
eigi Sér stað samstarf dómgæzlu og
heilbrigðisgæzlu, veitt sé samtímis
nauðsynlegt réttaröryggi og víðtæk,
sérhæfð læknisþjónusta? Þurfa ekki
Múhameð og fjallið að mætast á
miðri leið?
Mér er afar ógeðfellt að ræða um
málefni einstakra skjólstæðinga
minna í fjölmiðlum og hef reynt að
forðast það á undanförnum árum,
bæði í blaðaviðtölum, sem við mig
hafa verið höfð, og því sem ég hef
sjálfur skrifað.
Ég hef á hinn bóginn reynt að tala
um þessi mál almennt og berjast fyrir
sameiginlegum hagsmunamálum
skjólstæðinganna. En stundum brýt-
ur nauðsyn lög og svo verður það að
vera í þetta sinn þar sem hægt er að
leiðrétta það sem ranglega er stað-
hæft eða koma þeim til varnar sem
stendur höllum fæti.
Ég hef fylgzt nteð og þekkt
Hallgrím inga Hallgrímsson i tæp 12
ár og ég þekki ekki Ijósara dæmi en
sögu hans um það að refsivist er ekki
betrunarvist. Þennan tíma hefur
Hallgrimur verið 9 ár og 8 mánuði
ófrjáls í fangelsi, þar af 6 ár og 8
mánuði að afplána dóma eða í gæzlu-
varðhaldi, hinn timann hefir hann
verið vistaður i fangelsum vegna þess
að engar aðrar stofnanir gátu eða
vildu taka við honum.
Þess utan minnist ég þess að hann
hafi urn skemmri tíma verið vistaður
á sjúkrahúsum, hælum, heimilum,
bæði hér á landi og einu sinni í Nor-
,,Ég hef þekkt Hallgrim i fjölda
ára,” sagði Njörður Snæhólm, yfir-
lögregluþjónn hjá Rannsóknarlög-
reglu ríkisins, ,,og alltaf hefur verið
að síga á ógæfuhliðina.
Siðan varð það úr, fyrir einum 4—
5 árum að mig minnir, að ég og mað-
ur frá Vernd fórum með Hallgrím til
Noregs. Þar hafði Hallgrimi verið út-
vegað pláss. Því miður reyndist þetta
vera algjörlega opin stofnun: stærðar
búgarður í ákaflega fallegu umhverfi,
en þar gat fólk komið og farið.
Vistmennirnir unnu við alls konar
bústörf og Hallgrími virtist lítast vel á
allar kringumstæður. Ekki leið samt
Hringið í síma
86611
miiii
kl. 13 og 15
eða
skrrfið
egi, en í öllum tilvikum mistókst það.
Hlutur Hlaðgerðarkots og Samhjálp-
ar er þó langsamlega stærstur og hafa
þau samtök ætíð verið fús til að
styðja hann eftir mætti.
Hallgrimur hlaut óvenju harða
meðferð hjá réttvisinni strax í æsku.
I6.0l ’70 er hann dæmdur í 12 mán-
aða fangelsi skilorðsbundið til 3ja
ára. Mánuði siðar hefir þessum dómi
verið breytt í I5 ntánaða fangelsi
óskilorðsbundið. Þá er hann 16 ára.
Því hefir verið haldið fram að Hall-
grímur sé margdæmdur fyrir ofbeld-
isverk. Þetta er ekki rétt.
Hann hefir aðeins einu sinni fengið
slíkan dóm, þ.e. 1973 fyrir brot frarn-
ið 1972, en þá er hann einnig dæmdur
fyrir auðgunarbrot, allir dómar hans
aðrir eru einvörðungu fyrir auðgun-
arbrot. Frá I6 ára aldri hefir Hall-
grímur verið frjáls í 4 mánuði lengst.
Og eins og ég áður sagði, fangavist
hans á 12 ára tímabili er 9 ár og 8
ntánuðir.
Þegar ég hugsa um mál hans finnst
mér að ábyrgð samfélagsins á lifi
hans og hegðun hljóti að vera mikil,
þar sem það hefir svo gróflega haft
ævi hans í sínum höndum. Við, ég og
þú, erum hluti af því samfélagi. Það
fer ekki á milli mála að við og aðrir
á löngu þar til hann stakk af, fannst
síðan i Osló og var færður til baka.
Eftir þetta var hann ekki talinn hæf-
ur til þess að vera á þessu heimili og
var sendur heim til íslands. Svo þegar
heim kemur heldur hann upptekn-
um hætti: lyfja- og áfengisneyzlu og
þjófnuðum.”
Njörður sagði ennfrentur að þegar
menn eins og Hallgrímur væru ann-
ars vegar væru lögreglunni allar
bjargir bannaðar, þvi alltaf reyndust
„Ég hef fylgzt með og þekkt
Hallgrim Inga Hallgrimsxon í tæp i2
ár og ég þekki ekki Ijósara dæmi en
siigu hans um það að refsivisl er ekki
belrunarvist," scgir Jón Bjarman
l'angapresliir.
-l)V-mynd (iunnar (jrn.
þurfum að leggja okkur frant til að
gera það samfélag umburðarlyndara,
kærleiksríkara, betra.
einhver ljón vera á veginum.
Haukur Bjarnason, lögreglufull-
trúi hjá Rannsóknarlögreglu rikisins,
sagði: „Það er alveg rétt að
Hallgrímur sagði alltaf satt á endan-
um, alla vega við mig, og ég hef haft
mikil afskipti af honurn í gegnum ár-
in.
Við erum allir santmála um að það
vantar hæli fyrir geðsjúka afbrota-
menn.”
-FG.
„Samskipti okkar við geðsjúkra-
húsin hafa verið ágæt. Læknar þeirra
hafa reynt að liðsinna okkur eftir
beztu getu en við höfum verið ósam-
mála um fyrirkomulag á vistun nokk-
urra geðsjúkra afbrotamanna,” svar-
Lesendur
Franziska Gunnarsdóttir
aði Jón Thors, deildarstjóri í dóms-
málaráðuneytinu, þegar blaðamaður
spurði um samskipti ráðuneytisins
við læknageðsjúkraliúsannayfirleitt.
Þess skal getið að Hallgrímur Ingi
Hallgrímsson mun ekki hafa verið
dæmdur ósakhæfur. Hans dómar eru
því venjulegir refsidóntar og hefur
Hallgrímur sætt fangelsisvistun sam-
kvæmt þeim.
-FG.
„ÉG TALDIDRENGINN ÓLÆKNANDI
OG ÖLL HANS SAGA ER HÖRMULEG”
— segir Grímur Magnússon geðlæknir um Hallgrím Inga Hallgrímsson
Grímur Magnússon geðlæknir
kvaðst verða að staðfesta þau orð
sem að honum víkja í umsögn for-
eldra Hallgríms Inga Hallgrímssonar,
þvi ekki gæti hann rengt þau og
sagði:
„Þegar Hallgrímur var aðeins 16
ára hafði ég fyrst afskipti af honum
og gaf m.a. skýrslu um hann til saka-
dóms sem nú að mestu er orðin hluti
af opinberum plöggum. Hann hefur
oft komið til mín og hef ég þá vísað
honum á göngudeild Kleppsspítalans.
Ég lét lika sálfræðing, hann Kristin
Björnsson, prófa hann. Okkur
Kristin greindi þá á i þeim efnum þvi
ég vildi meina að Hallgrímur væri
geðveikur en Kristinn var mér ekki
sammála.
Ég var sannfærður um að ekki væri
hægt að hjálpa Hallgrimi á stofu
heldur þyrfti hann að vera undir
verndarvæng geðsjúkrahúss. Ég taldi
drenginn ólæknandi og öll hans saga
er hörmuleg,” sagði geðlæknirinn að
lokum.
Sjónarmið sál-
fræðingsins:
Vegna ummæla Gríms Magnús-
sonar geðlæknis hafði blaðamaður
tal af Kristni Björnssyni sálfræðingi.
,,Ég man þetta nú ekki svo gjörla
að ég treysti mér til þess að segja neitt
um það, enda langt síðan,” sagði
Kristinn og hélt áfram: „Annars er
það alls ekki einfalt mál að skilgreina
hvort maður er geðveikur eða ekki.
Margir eru þarna rétt á mörkunum
og fer það eftir því hvernig við skil-
greinum geðveiki hvorum megin þeir
teljast. Einnig geta menn stundum
verið geðveikir og stundum ekki,
þ.e.a.s. þeim getur batnað á milli.”
-FG.
——
Jón Thors, deildarstjóri
í dómsmálaráðuneytinu:
Samskipti okkar við
geðsjúkrahúsin
hafa verið ágæt
N jörður Snæhólm og Haukur Bjamason, hjá Rannsóknar-
lögreglu ríkisins:
Það vantar stofnun eða hæli
fyrir geðsjúka afbrotamenn
— segir Haukur — I jón á veginum, segir Njörður
>•'-«> 5*0 2 !»á 6 4 íliá f * £ JB ES« Sf I#»S4£fi