Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.1982, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER1982.
r .. . .. .. ..... >
^ Á DAGBLAÐIÐ-VISIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 84611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverð á mánuði 130 kr. Verð í lausasölu 10 kr. Helgarblaö 12 kr.
Fjármál óskhyggjunnar
Gaman væri aö vita, hvort mikið af starfshópum Hjör-
leifs Guttormssonar orkuráðherra veröur enn á lífi á
næsta ári á kostnað skattgreiðenda, úr því að talað er um,
að sérstök áherzla hafi verið lögð á sparnað við gerð yfir-
vofandi fjárlagafrumvarps.
Einu sinni inni, alltaf inni, er almenna reglan um út-
gjöld fjárlaga. Sparsamir fjármálaráðherrar geta með
sæmilegum árangri þvælzt fyrir nýjum útgjaldaliðum.
En þeim hefur reynzt nánast ógerlegt að losna við þætti,
semfyrireru.
Munur aðhalds og eyöslu í rekstri ríkisins er einkum
fólginn í, að á sparnaðartímum er nýjum útgjaldaliðum
ekki bætt við, heldur er þeim frestað til sóunarskeiðanna.
Sparnaðurinn felst nánast aldrei í niðurskurði umsvifa.
Ríkið hefur allt aðra aðstöðu en heimilin, sem verða að
haga útgjöldum eftir tekjum. Heimili geta ekki ákveðið
að auka tekjur sínar til að mæta útgjöldum. Það getur
ríkið hins vegar með skattlagningu og gerir óspart.
I flestum tilvikum telja fjölskyldur útgjaldaþörf sína
mun meiri en tekjur þeirra eru. En óskhyggjan veröur að
bíða átekta, því að f járhagsdæmið verður að ganga upp
mánuð eftir mánuð. Sumir útgjaldadraumar ná aldrei
framaðganga.
Þegar kaupmáttur ráðstöfunartekna fjölskyldna dregst
saman, svo sem gerist hér á næstu mánuðum, verða
fjölskyldur landsins að draga saman seglin, fækka
útgjaldaliðum, svo að áfram verði slétt útkoma í
mánaðarlegu f járhagsdæmi heimilisins.
Með skattheimtuvaldinu er ríkið eini aðili þjóðfélags-
ins, sem hefur aðstöðu til að falla í þá freistni að auka
tekjur sínar upp í þau útgjöld, sem ráðamenn ímynda sér,
að séu brýn. Og oftast verður freistingin ofan á.
Smám saman leiðir þetta til stækkunar ríkisgeirans á
kostnað annarra geira, einkum á kostnað ráðstöfunar-
tekna almennings. Þetta getur þolazt á uppgangstímum
en leiðir á samdráttartímum til óánægju og öngþveitis.
Smíði f járlaga ætti að hefja með því aö ákveða, hver
skuli vera hlutur ríkissjóðs í þjóðarbúinu. Er spáð hefur
verið í verðbólgustig næsta árs, mundu ráðamenn hafa
fyrir sér niðurstöðutölur fjárlaga,
Meö samningum ætti síðan að deila fénu niður á einstök
ráðuneyti og síðan milli málaflokka og stofnana innan
ráðuneyta. Þá loks standa menn andspænis þeim raun-
veruleika, að einhvern rekstur verði hreinlega að leggja
niður.
Þetta er sama hugsun og gildir við meðferð fjármuna
heimilanna í landinu. Þetta er heilbrigð fjármálastefna í
samræmi við raunveruleika hvers tíma. Þar að auki
hamlar hún gegn verðbólgu, með því að draga úr
freistingum seðlaprentunar.
í stað þessa sendir fjármálaráðuneytið öðrum ráðu-
neytum bréf með beiðni um óskalista. Ráðuneytin senda
síðan stofnunum sínum hliðstæð bréf. Þegar allir óska-
listarnir hafa safnazt saman, eru niðurstöðutölurnar
auðvitað hrikalegar.
í vandræðum sínum ákveður fjármálaráðuneytið að
taka ekki mark á óskalistunum, heldur slengja áætlaðri
verðbólguhækkun á alla liði ríkisrekstrarins, hversu mis-
jafnlega þarfir sem þeir eru. Bastarðurinn er svo
kallaður f járlagafrumvarp.
Þau brýnu erindi, sem ekki rúmast í frumvarpinu, eru
síðan sett í frumvarp til lánsfjárlaga, svo að óskhyggja
ráðamanna megi fá skjóta útrás, þótt það verði á kostnað
afkomenda okkar, sem verða að borga skuldasúpuna í
útlöndum.
Jónas Kristjánsson
A tvinna en
ekki „hobby”
Þá er enn eitt sumarið á enda runnið.
Aö visu ekki samkvæmt almanakinu
sem bara skiptir árinu hjá okkur í
tvennt, sumar og vetur, heldur í nátt-
úrunni og störfum og umsvifum fóiks-
ins í landinu. Farfuglar eru horfnir til
síns heima eða í þann mund að kveöja
okkur, hvort heldur þeir fljúga sjálfir
landa milli eða taka sér far með þeim
farkostum sem tækni mannanna lætur
fljúga þá leið. Skólarnir, sem að sum-
arlagi breytast í sumarhótel, óma ekki
lengur af fjarskyldum og framandi
tungumálum heldur glaðlegum hróp-
um þeirra sem landið skulu erfa, sölu-
skálum sumarsins er lokað hverjum af
öðrum og fólk úti á landsbyggðinni lít-
ur stórum augum á ferðamenn, rétt
eins og það gerði fyrir fjörutíu árum.
Þýðing ferðamanna
Á síðustu árum hefur fslendingum
orðið ljósar en áður hvert gildi það hef-
ur fyrir þá að fá til landsins ferða-
menn. Að vísu er langt síöan sumir sáu
þetta, en ótrúlega langan tíma hefur
tekið fyrir marga að skilja að ferða-
mennska er ekki bara sport, heldur
einnig atvinnuvegur. Ekki veit ég
hvers vegna okkur hefur gengið svona
illa að skilja þetta, en vera kann að
misskilin arfleifð hetjuþjóðfélagsins
eigi hlut að máli, rétt eins og í viðhorfi
til verslunarinnar. Um það leyti er upp
var að renna morgunn nýrrar aldar
hérlendis skrifuðu nokkrir erlendir
ferðamenn bækur, þar sem þeir lýstu
gestrisni Islendinga, sem gáfu svöng-
um ferðamönnum skyr og rjóma út á
og lánuðu þeim fylgdarmenn yfir
straumvötn, sem útlendingamir
sundriöu í fyrsta og eina skiptiö á æv-
. Magnús Bjarnfreðsson
I-----------------------íi
inni á Islandsreisu sinni. Þessi skrif
fylltu margan landann siíkri hrifningu
yfir eigin ágæti, að æ síðan hefur það
fylgt okkur að líta það hálfgerðu horn-
auga að selja eriendum ferðamönnum
beina, aö ekki sé nú talað um að gera
slíkt aö lifibrauöi. Raunar höfum viö
alla tíð síðan verið svo barnalega upp-
næmir fyrir áliti útlendinga, að við höf-
um til skiptis rifnað af monti eða illsku
yfir skrifum þeirra um okkur og land
okkar.
Fram yfir síðari heimsstyrjöldina
miðuðust samgöngur okkar við önnur
lönd við það eitt að flytja þá yfir poll-
inn, sem „áttu erindi”, hvort heldur
það vom mörlandar eða feröamenn.
Það var ekki fyrr en eftir stríð að eigin-
leg landkynning hófst, þegar íslensk
flugfélög hófu ferðir yfir atlantsála. Þá
hófst skipulagöur áróður fyrir því að
laða hingað erlenda ferðamenn, mynd-
ir af íslenskri náttúru sáust æ víðar á
erlendum feröaskrifstofum og auglýs-
ingabækiingum, og þess var getið að
erlendir ferðamenn gætu fengið hér-
lendis þá þjónustu er þeir sæktust eftir.
Segja má að alla tíö síðan hafi hiti og
þungi landkynningarstarfsins hvUt á
herðum íslensku flugfélaganna, Flug-
félags Islands og Loftleiða og eftir
sameiningu þeirra Flugleiða, þótt á
síöari ámm hafi fleiri lagt þar hönd á
plóginn, ferðaskrifstofur, Ferðamála-
ráð og aðrir þeir aöilar, sem aö sam-
göngumálum starf a.
Jafnframt þessu hafa ferðamáUn
nb „Á síðustu árum hefur tslendingum orðið
ljósara en áður hvert gildi það hefur fyrir
þá að fá til landsins ferðamenn. Að vísu er
langt síðan sumir sáu þetta en ótrúlega langan
tíma hefur tekið fyrir marga að skilja að ferða-
mennska er ekki bara sport, heldur
atvinnuvegur.”
Að undanfömu hafa margir lagt
orð í belg um svokallað „stjómar-
skrármál”. Eg minnist t.d. ágætra
greina hér í DV eftir Skúla Magnús-
son og Harald Blöndal. Tilefni þess-
arar umræöu er nærtækt. Fregnir
um að formaður stjómarskrárnefnd-
ar haldi nefndarmönnum stíft við
efnið, m.a. með fundahöldum úti á
landi, þar sem hann er „í næði” frá
amstri landsstjórnarinnar.
Annað tUefni er að ríkisstjómin
hefur rétt einu sinni hrifsaö löggjaf-
arvaldið af Alþingi með útgáfu
bráðabirgðalaga um kauprán, og
þannig gefið löggjafarsamkomunni
lengra nef en vænta mátti af mannin-
um, sem tók að sér „að bjarga virð-
ingu Alþingis”. „Þeim var ég verst,
er ég unni mest,” — sagði fræg for-
móðir okkar á eftri áram.
Enn eitt tilefnið er, að flótti er
brostinn í stjórnarliðiö. PóUtískir
flóttamenn virðast koma mjög við
sögu þessarar rUrisstjómar. Það
voru liðhlaupar úr Sjálfstæðisflokkn-
um sem blésu henni lífsanda í br jóst.
Nú em sumir þessara flóttamanna
afturgengnir tU föðurhúsa. Og minna
mest á þær fjörfreku skepnur, sem
gjaman veröa fyrstar til að yfirgefa
sökkvandi skip.
„Stjórnarskipuleg sjálfhelda”
heitir þetta fyrirbæri í lögfræðinni, ef
ekki í dýrafræöinni, að sögn forsætis-
ráðherra og formanns stjórnar-
skrámefndar, fyrrv. stjómlaga-
prófessors.
Niðurtalning á
atkvæðisrétti
Alþingi hefur verið kvatt til funda
11. okt. nk. I hugum flestra snýst
stjómarskrármálið um það, hversu
Alþingi skuU skipað. M.ö.o. um kjör-
dæmaskipun og kosningarétt. Hing-
að til hefur umræöan aðaUega snúizt
um tvennt: Hvort réttlátt geti talizt,
að Strandamenn hafi fimmfaldan at-
kvæðisrétt á við Suöumesjamenn.
Eða, ööruvísi orðað, hvort kjósandi í
Höfnum sé fuUsæmdur af fjórða
parti úr atkvæði á við frænda sinn á
Hofsósi? Sá sem flytur búferlum frá
Kjallarinn
Jón Baldvin Hannibalsson
Suðureyri til Suðurnesja verður eins
og nú er komið aö skilja 4/5 hluta at-
kvæðisréttar síns eftir áður en hann
fer fyrir Gilsfjarðarbotn. Þetta þykir
mörgum skondin stjómlagafræöi.
Jafnframt er spurt, hvort eölUegt
getí talizt, aö meiri hluti þingmanna
sitji í því sem kaUað er „ömggum”
sætum. Segja má að þeir hafi þing-
sætisín „aöléni” líkt og konungsholl-
ir furstar á miðöldum. Meðan svo er
hljóta kosningar aö teljast að vem-
legu leyti formsatriöi, hvað varðar
val þingmanna aö stórum hluta.
Þess vegna er spurt um rétt k jósand-
ans til persónulegs vals, í stað þess
aö nú fær hann aðeins að krossa við
stafrófið.
Nú eru Uðin tvö ár frá því að
stjómarskrámefnd lagði tvær
áfangaskýrslur um endurskoöun
stjórnarskrár, kjördæmaskipunar
og kosningaréttar fyrir þingflokka til
umfjöUunar. Þingflokkamir hafa
ekki látið mikiö til sín heyra, enda
uppteknir af aðkallandi vandamál-
um. Þegar nær dregur kosningum
má hins vegar vænta þess, að þeir
fariaðrumska.
I upphafi setti stjómarskrárnefnd
sér þrenns konar markmið að keppa
að: Að draga úr misvægi atkvæðis-
réttar (eftir búsetu); að tryggja að
stjórnmálaflokkum (stjómmála-
skoðunum) verði ekki mismunað
varðandi hlutfall fylgis og fulltrúa á
þingi; og að tryggja kjósendum auk-
inn rétt til persónuvals í kosningum.
Starf stjómarskrárnefndar ber að
dæma eftir því, hvort þessum mark-
miðum verður náð með tUlögum
hennar.
Það er skoðun undirritaös og 9 af
hverjum 10 sem hann ræðir málið við
— að þessum markmiðum beri að ná,
án fjölgunar þingmanna. Fjölgun
þingmanna leysir engan vanda,
nema þá þingmanna sjálfra. Upphaf-
lega var þeim þó ætlaö að leysa
vandamál, en ekki að vera vanda-
mál.
Niðurstaða ítarlegra rannsókna er
sú, að þessum markmiöum verði
ekki náð, nema með róttækum breyt-
ingum á núv. kjördæmaskipan og
núv. reglum um úthlutun uppbótar-
sæta. Þeir sem hagvanastir eru í
Alþingishúsinu viö AusturvöU fuU-
yrða hins vegar að þingmenn muni
daufheyrast við róttækum breyting-
artillögum. En skv. stjórnarskránni
hafa þeir nánast sjálfdæmi í málinu.
Þess vegna er fuUkomin hætta á því
að samnefnari málamiölunarinnar
verði fjölgun þingmanna. Ekki sak-
aði að þeir létu meira til sín heyra,
sem blöskrar slíkt áhyrgðarleysi.
£ „Fjölgun þingmanna leysir engan vanda,
■ nema þá þingmanna sjálfra. Upphaflega
var þeim þó ætlað að LEYSA vandamál en ekki
að VERA vandamál.”