Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.1983, Blaðsíða 18

18
DV. MIÐVIKUDAGUR 20. APRIL1983.
Menning Menning Menning Menning
Frá tólftónatónlist tiI spilimanna
Tónlist eftir Holewa og Hahn á nýjum hljómplötum
Hans Holowa — Symfoni nr. 3, Concertino nr.
4, Kammarmusik nr. 2.
Stockholms Filharmoniska Orkestor (Dorothy
Dorow, sópran, stj. Eduardo Mata).
London Sinfonietta, stj. Simon Rattle.
Ola Karlsson, selló, Ingrid Lindgren, píanó.
Caprice CAP 3027.
Umboð á íslandi: FÁLKINN.
Gunnar Hahn — .. . och sommaren begynner.
Svensk folkmusik för kör och orkester.
Stockholm Sinfonietta, stj. Jan-Olav Wedin,
Kór Stockholms Musikgymnasium, stj.
Marianne Hillerud,
Caprice CAP1254.
Umboð t fslandi: FÁLKINN.
Hér eru á feröinni tveir gjörólíkir
listamenn sem báöir hafa lagt mikiö af
mörkum til sænsks tónlistarlífs undan-
farna áratugi. Sennilega mundi
hvorugur þeirra hlusta á hinn, allt um
þaö eru þeir nú komnir í eina sæng
undir merki Caprice. Hans Holewa er
aö mörgu leyti utangarösmaöur í
tónlistarh'finu hér. Hann er fæddur í
Vínarborg áriö 1905 og alinn upp í
miðevrópskri tónlistarhefö, veröld
þeirra Mahlers, Albans Berg og
Schönbergs, en kom til Svíþjóöar á
fjóröa áratugnum miðjum. Þá voru
aöstæöur í landinu varla honum í hag,
Berg og Schönberg voru tæpast
nefndir, hvaö þá heldur leiknir opin-
berlega og ekkert sænskt tónskáld
haföi áhuga á tólftónatækninni, — sem
Holewa gjörþekkti og notaöi. Hann
varö því aö hafa ofan af fyrir sér sem
kennari, undirleikari og nótnaskrifari
allt fram til 1960, er áhugi vaknaði
fyrir tónlist hans. Upp frá því samdi
Holewa tónverk af ýmsu tagi, píanó-
stykki, kórverk, konserta fyrir selló og
hljómsveit og loks sinfóníur. Göran
Bergendal lýsir tónsmíðum Holewas
þannig aö þær séu mjög strangt
uppbyggðar, hreinar og klárar í formi
enþóástríðufullar.
Rödd gegn hljómsveit
Þessi orö held ég aö eigi vel við þau
verk sem finna má á þeirri hljómplötu
sem nú er til umræðu, — sem er reynd-
ar fyrsta „sóló” plata tónskáldsins.
Áöur hafa verk hans komið út á safn-
plötum, m.a. plötu semballeikarans
Ewu Nordwall, sem ég hef áöur getiö
um. Mesta verkið á þessari plötu er án
efa þriöja sinfónían, sem samin er
fyrir gríðarstóra hljómsveit og
söngrödd sem ekki fer með texta. Verk
þetta er í þremur köflum, þar sem
röddinni er annaöhvort teflt gegn
hljómsveitinni eöa hún er látin vinna
meö henni. Röddin tekur á sig ýmsar
myndir eftir köflum, hún er blíðlega
ljóöræn í fyrsta kafla, veröur
ómstríöari eftir því sem á líöur, á í
dramatískri baráttu viö hljómsveitina
sem endar þó á jafntefli.
Concertino nr. 4 er samið 1978 fyrir
hina heimsþekktu London Sinfóníettu,
sem íslenskir tónlistarunnendur
þekkja vel og Simon Rattle stjómar. I
fyrstu tveim köflum þessa verks er að
finna mikil átök milli hljóðfæra, í þeim
þriöja fellur allt í ljúfa löð.
Kröfuharka
Kammermusik nr. 2 (Holewa er ekki
fyrir aö beita hugarfluginu þegar hann
skírir verk sín...) er frá 1973 og er gert
fyrir selló og píanó. Þáttur sellósins er
þó stórum meiri, meginframvinda
verksins fellur því í skaut, meðan
píanóiö sér um baksviöiö. Ekki þarf
mörg hljóöfæri til að mynda flókið
tónverk, sem sannast á þessu
kammerverki. I Því eru atónal kaflar
sem undirritaður á erfitt meö aö átta
sig á, en fyrir þeim liggja eflaust góöar
oggildarástæöur.
f heildina séö er þetta kröfuhörð
tónlist en brennandiaf sannfæringu.
öfugt viö Holewa hefur Gunnar
Hahn (f. 1908) alla tiö starfaö í þunga-
AÐALFUNDUR BYGGINGA-
SAMVINNUFÉLAGS KÓPAVOGS
veröur haldinn í Þinghóli, Hamraborg 11,
miðvikudaginn 27. apríl rik. og hefst kl. 20.30.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin.
miöju sænsks tónlistarlífs. Hann hóf
feril sinn meö námi í orgel- og píanóleik
og var byrjaður aö flytja erindi og
leika tónlist í sænska útvarpiö árið
1925. Skömmu síöar hóf hann störf
fyrir samtök sænskra tónskálda,
barðist fyrir auknum réttindum þeim
til handa og vann auk þess lengi fyrir
sænska ríkiö að skipulagningu hljóm-
leika.
Leikandi létt
Samt er Hahn þekktari fyrir annaö,
þ.e. áhuga sinn á sænskri al-
þýöutónlist. Sem barn lærði hann á
nikku og á unglingsárum sótti hann
allar samkomur þar sem spilamenn
var að finna. Áriö 1936 stofnaöi hann
spilamannakvartett (fiölu, klarinett,
fagott og nikku) sem varð feikna
vinsæll í útvarpi, og árið 1957 var
kvartettinn orðinn aö heilli hljómsveit,
—sem m.a. spilaði lengi undir hjá Evert
Hljómplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
Taube. Fyrir þessa hljómsveit sína
samdi Hahn Gautasvítuna, sem er á
þessari hljómplötu. Svítan er í fimm
köflum sem allir eru tilbrigöi viö þekkt
þjóðlög. Þetta er leikandi létt, innilega
glaöleg tónlist og þaö er innileiki
hennar sem bjargar henni frá væmni.
En Hahn gerði meira en leggja út af
þjóölögum, hann safnaði þeim og
bjargaöi mörgum perlum frá glötun.
Má hann því teljast arftaki þjóðlaga-
safnaranna Geijers og Afzeliusar á 19.
öld. Nokkur þeirra laga sem Hahn
bjargaði eöa endurlífgaöi er líka aö
finna á plötunni, m.a. „Ranningen” og
„Trollvalsen”.
Þegar samband sænskra kóra hélt
upp á 40 ára afmæli sitt áriö 1965, tók
Hahn aftur til höndum og samdi
Sænska kórsvítu fyrir blandaðan kór
og sinfóníuhljómsveit. Svítan er einnig
byggð á þjóðlögum, 8 alls, sem Hahn
setur saman þannig aö þau mynda
eina frásagnarlega heild. Varla er
hægt aö finna betri kynningu á
sænskri þjóölagatónlist fyrir þá sem
ekki þekkja hana fyrir.
-AI/Lundi.
Hans Holewa og Ola Karlsson viö æfingu á „Kammarmusik nr. 2”
Grænland íaugum blökkumanns:
A jöklinum eni
engar eiturslöngur
hverjum staö, uppþvott á hótelum og
annaö slfkt.
„Faðir minn gat ekkert styrkt mig.
Viö erum bara venjuleg Afríkufjöl-
skylda og pabbi á átta konur og tuttugu
ogsexbörn.”
Á Grænlandi dvaldi Téte-Michel í
sextán mánuöi, á árunum 1965—66.
Bók hans um þá dvöl kom út í París
1981. Síöan hefur hún verið þýdd á
dönsku og heitir „En Afrikaner pá
Grönland.”
í og með til aðvörunar
„Blökkumenn og Eskimóar eiga
margt sameiginlegt,” segir Téte-
Michel,” ekki síst þaö aö vera kúgaðir
sem frumstæöar þjóöir af hvítum
Vesturlandabúum. Sú mynd sem þeir
hafa dregiö upp af okkur er heldur ljót:
Afríkusvertingjar eru mannætur og
Eskimóar skrælingjar sem lána hver
öörum konumar sínar.
Þótt Téte-Michel sé mjög hrifinn af
menningararfleifð Grænlendinga
dregur hann ekki dul á lesti þeirra,
ekki síst ofdrykkjuna. Hann telur þó
orsökina fyrst og fremst þá að
framandi siðum hafi verið þröngvaö
upp á þá skyndilega.
„Sumpart skrifaði ég bókina til
aövörunar. Viö Afríkubúar megum
ekki skemma okkur meö því að apa allt
eftir Evrópumönnum,” segir Téte-
Michel.
Síst af öllu vill hann slíta tengslin
miili elstu og yngstu kynslóðarinnar
einsoggerteráV esturlöndum.
„Þann dag, sem viö reisum fyrsta
elliheimilið, er Afríka búin aö vera,”
segirhann. ihh
Nýlega kom út í Danmörku bók um
næstu nágranna okkar í vestri,
Grænlendinga. Höfundur hennar er
Téte-Michel Kpomassie, frá Afríku-
ríkinu Togo, kolsvartur á brún og brá.
1 viðtali í danska sjónvarpinu sagöi
hann frá tildrögum bókarinnar:
„Þegar ég var sextán ára sat ég einn
dag sem oftar uppi í krónunni á háu
pálmatré. En allt í einu sá ég aug-
liti til auglits stóra eiturslöngu,
sem var í þann veginn að fara aö gæða
sér á mér. Af eintómri hræöslu hrapaði
ég niöur úr trénu, og lá í rúminu
lengi á eftir.
Meöan ég beið þess aö komast aftur
á fætur las ég meöal annars bók um
eskimóa. Eg haföi aldrei heyrt þá
nefnda fyrr og ákvaö aö fara rakleitt
aö skoöa þá þegar ég kæmist aftur á
fætur.
Mér fannst mikiö til um það aö á
Grænlandi skyldu ekki vera neinar
slöngur né höggormar. ”
Téte-Michel var lengi á leiöinni norö-
ur eftir. Hann aflaöi sér farareyris
meö því að vinna þaö sem til féll á