Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.1983, Blaðsíða 12

12
SELJUM NÝJA
OG NOTAÐA
BÍLA í DAG,
LAUGARDAG, 1-5
Komið, skoðið og reynsluakið nýjum BMW 518.
KRISTINN GUÐNASON HF.
SUÐURLANDSBRAUT 20. SÍMI 86633
GAMALDAGS
UTIHUDÐID
★ 3 GERÐIR.
★ TILBÚIMAR TIL ÍSETNINGAR - GLERJAÐAR
SKRÁSETTAR OG JÁRNAÐAR í KARM.
★ VANDAÐURFRÁGANGUR.
Oðjdj
GÁSAR S/F - ÁRMÚLA 7 - SÍMI30500.
DV. LAUGARDAGUR 4. JUNÍ 1983.
URSOGU
ÚTGIJtO-
mnn /I? T /111
Haf narfjördur gegnum tíðina
Hátíöarhöldunum vegna 75 ára af-
mælis Hafnarfjaröarkaupstaöar lýkur
nú um helgina. Byggð í Hafnarfirði
stendur á aldagömium merg og er því
viö hæfi aö rifja nokkuö upp sögu þessa
bæjarfélags sem nú er meö þeim
stærstuá landinu.
Hafnarfjaröar er fyrst getiö í skráð-
um heimildum um 1400. Þá verður sú
breyting á atvinnuvegum aö fiskafurö-
ir veröa aöalútflutningsvara Islend-
inga í stað landbúnaöarafuröa. Vað-
mál haföi löngum veriö eftirsótt út-
flutningsvara en nú tók skreiðin þaö
sæti. Hafnarfjöröur varö á þessum
tíma ein helsta verslunar- og útflutn-
ingshöfn landsins, sakir legu sinnar og
ágætra hafnarskilyröa.
1 byrjun 15. aldar tóku Englendingar
að leggja stund á verslun og fiskveiðar
við Island og höfðu þeir aösetur sitt í
Hafnarfirði. Fengsæl fiskimiö voru
skammt undan ströndum og höfnin af-
ar góð eins og áöur gat. Þýskir kaup-
menn fóru fljótlega aö veita Englend-
ingunum samkeppni um bestuverslun-
arstaöina. Svo fór aö lokum aö Þjóð-
verjar höföu hrakið Englendinga frá
Hafnarfiröi um 1480. Upp úr því uröu
Þjóðverjar allsráöandi í Hafnarfiröi,
byggöu þar íbúðar- og verslunarhús og
reistu kirkju sem þjónað var af þýskum
prestum. Alla 16. öldina var Hafnar-
fjöröur þýskur bær, eins konar Hansa-
bær, og var engrar íslenskrar hafnar
jafnoft getiö í erlendum heimildum á
þessu tímabiii.
Hansakaupmenn
Tímabili Hansakaupmanna ; Hafn-
aiiuói iauk i byrjun 1/. aldux er Dana-
konungur gaf út þá tilskipun að engir
mættu versla á Islandi aörir en þeir
dönsku þegnar sem til þess höföu sér-
stakt leyfi. Þessi ákvæði um einokun
Dana voru i gildi allt til ársins 1787, eða
í nærtværaldir.
Upp úr 1700 tók Reykjavík aö eflast á
kostnaö Hafnarfjaröar og um miöja
öldina var Reykjavík oröinn stærsti
verslunarstaður við Faxaflóa innan-
veröan. Staöfesting þeirrar þróunar
varö áriö 1786 er Reykjavík hlaut
kaupstaöarréttindi, ásamt fimm öör-
um verslunarstöðum. Hafnarfjörður
var þó ekki á meðal þeirra en var
áf ram löggiltur verslunarstaöur.
Hafnarfjörður varð vettvangur
fyrstu tilrauna til þilskipaútgerðar á
árunum 1753—59, en þær voru á vegum
Innréttinga Skúla Magnússonar.
Framhald slíkrar útgerðar varö á ár-
unum 1776—87 er konungsverslun
geröi út þilskip frá Hafnarfirði.
Bjarni Sívertsen
Þáttaskil uröu í sögu bæjarins er
Bjarni Sívertsen hóf að versla þar árið
1794. Hann keypti verslunarhús kon-
ungsverslunarinnar og varö mikill
brautryöjandi á sviöi útgerðar og inn-
lendrar verslunar. Bjami haföi skip í
siglingum til erlendra hafna og reisti
skipasmíöastöö í bænum. Bjami Sí-
vertsen markaöi upphafiö að grósku-
miklu atvinnulífi í Hafnarfirði. Hann
er eini Islendingurinn sem var veru-
legur athafnamaöur í bænum þar til
seint á síöustu öld. Hann var aðlaður af
danska kónginum og var síöan ætíö
nefndur Bjarni riddari. Oft er Bjami
nefndur sem faöir Hafnarf jaröar. Á ár-
unum 1803—1805 lét Bjarni reisa hús,
sem enn stendur, og er við hann kennt.
Húsið hefur verið endurreist í upp-
runalegri mynd sinni og hýsir Byggða-
safn Hafnarfjarðar.
Upp úr 1870 uröu þau þáttaskil aö þil-
skip leystu árabáta af hólmi. Þokaöi
verslunin þá fyrir fiskveiöum og hefur
sjávarútvegur verið uppistaöa at-
vinnulifs bæjarins alia tíö siðan.
Hafnarf jöröur var uppmnalega hluti
af Álftaneshreppi, en hann náði yfir
núverandi Bessastaðahrepp, Garöabæ
og Hafnarfjörö. Sérstaða Hafnar-
fjarðar varö skýrari en áður á ofan-
verðri 19. öld. Hún fólst í því aö fisk-
veiðar og f iskverkun voru aöalatvinnu-
greinar Hafnfiröinga, en aörir íbúar
hreppsins höföu framfæri sitt aðallega
af landbúnaöi.
Kaupstaðarréttindi
Hugmyndinni um kaupstaðarrétt-
indi handa Hafnarfiröi var fyrst hreyft
opinberlega árið 1876, á sama tíma og
þilskipaútgeröin færöist í aukana.
Málið náöi ekki fram aö ganga, en áriö
1878 var Álftaneshreppi skipt í tvo
hreppa, Bessastaöahrepp og Garöa-
hrepp. Aftur var vakiö máls á kaup-
staöarréttindum 1890, en þá reyndist
meirihluti hreppsbúa því andvígur. A
árunum 1890—1900 lá málið í þagnar-
gildi, enda þá aflabrestur og fólki
fækkaöi því samfara.
Upp úr 1900 fór aftur aö rofa til. Nú
var orðið ijóst að Hafnfiröingum var
töluvert óhagræði í aö vera í sambýli
viö aöra hluta Garðahrepps. Tvisvar
var fellt á Alþingi aö veita Hafnarfiröi
kaupstaðarréttindi, árin 1903 og 1905.
Loks var það áriö 1907 aö samþykkt
vom lög á Alþingi um að veita bænum
réttindin og gengu þau í gildi hinn 1.
júni 1908.
Fyrstu bæjarstjórnarkosningar í
Hafnarfirði fóm fram þann sama dag
og vom þá kjörnir sjö bæjarfulltrúar.
BæjarfuUtrúum var fjölgað í níu áriö
1912.
Fyrsti bæjarstjórinn var Páll Ein-
arsson bæjarfógeti en á ámnum
1908—30 var bæjarfógeta- og bæjar-
stjóraembættið í höndum sama
manns. Frá 1908 hafa bæjarstjórar
veriðl3.
Hafnarfjöröur i kringum 1926. Gamla Flensborg fremst á myndinni. I Flensborg var stofnaður barnaskóli
órið 1877og gagnfræðaskóli árið 1882.