Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1984, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR10. NOVEMBER1984.
9
Veggir kuimingja-
þjódfélagsins
,,Það er ýmislegt í deiglunni, ég
dreg enga dul á það. Ég tel að þing-
flokkurinn verði aö gera ýmis stór
mál upp við sig í þessari viku.” Þetta
voru ummæli Olafs G. Einarssonar í
DV í upphafi vikunnar en Olafur er
formaður þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins. Margt hefur síðan verið
skrifað og skrafaö, ýmislegt gefið í
skyn og ekki gefið í skyn. Stjórnarlið-
ið hefur fellt vantrauststillögu
stjórnarandstöðunnar og á yfir-
borðinu hefur sem sagt allt veriö
slétt og fellt.
En á bak við tjöldin eru miklar
hræringar og víst er að margur
áhrifamaöurinn í stjómarliðinu rær
nú lifróður, sér og sínum til ein-
hverrar bjargar. Flestum er ljóst að
ríkisstjórnin þarf á andlitslyftingu
að halda. Hvort mannaskipti, stefnu-
breyting eða tilkoma annarra flokka
verðin- ofan á skal ósagt látið, en enn
sem komið er virðast kosningar
vera útilokaðar, að minnsta kosti af
þeim semráðaferðinni.
Trúnaðarbrestur
Allar þessar vangaveltur draga
dám af þeirri pólitísku staðreynd að
ríkisstjómin standi það höllum fæti
að óhjákvæmilegt sé að stokka upp
spilin. Þessa staðreynd viðurkenna
langflestir hvar í flokki sem þeir
standa. Athyglisvert er að slæm
staða stjórnarinnar stafar ekki af
því að meirihluti hennar á þingi sé í
hættu. Hún stafar heldur ekki af því
að stjómarandstaðan hafi velgt
ríkisstjórninni undir uggum eða
gert henni lífið leitt. Meginorsök þess
vanda og þeirrar sjálfheldu, sem
stjórnin er óumdeilanlega í, á rætur
að rekja til þess áfalls sem ríkis-
stjórnarstefnan hefur orðið fyrir nú í
haust og það sem af er vetri.
Nýgerðir kjarasamningar, bæði
viö BSRB og Alþýðusambandið, hafa
kollvarpað efnahagsstefnu stjórn-
arinnar og trúnaðarbresturinn er
svo alvarlegur að bergmál hans byl-
ur i eyrum þeirra sem alla jafna eru
forstokkaðastir og ónæmastir fýrir
öllu því sem heitir almenningsálit.
Nýjar ráðstafanir, endurskoðun
fyrri markmiða, blasir við og ríkis-
stjórn með allt niður um sig fær
hvorki byr né frið til þess úthalds,
nema með endurnýjuðu trausti.
Andlitslyfting
Það er til að mynda algjörlega
ljóst að ef ríkisstjómin kippir til
baka fengnum hlut launþega í einu
vetfangi, með gengisfellingu, verð-
lagshækkunum og kaupmáttarrým-
un, era henni allar bjargir bannaðar.
Hún kemst einfaldlega ekki upp meö
þaö. Og það jafnvel þótt rýr afla-
kvóti, minnkandi þjóðartekjur og
sligaðir atvinnuvegir rísi ekki undir
launahækkunum. Ef landsstjórnin
ætlast til að þjóðin og launafólkiö
gangi í gegnum þrengingar kaup-
máttar- og kjaraskerðingar i nafni
verðbólguviðnáms þá verður fólk aö
hafa trú á þeim aðgerðum. Þaö
traust er ekki fyrir hendi miðað viö
óbreyttar aöstæður.
Stjórnmálamennimir gera sér
grein fyrir þessu, sem betur fer, vil
ég segja, og þess vegna er nú
makkaö á bak viö tjöldin og leitað
leiöa á örvæntingarfullan hátt.
Þegar til skemmri tíma er litið er
ekkert óeðlilegt við þær hugmyndir
að bæta annaðhvort nýjum flokkum
inn í ríkisstjórnina eða þá hitt að
skipta um menn í ríkisstjórn. Hvort
tveggja mundi þjóna andlitslyfting-
unni, og það jafnvel þótt á kostnað á-
gætra einstaklinga verði sem nú
sitja í ríkisstjórn. Þeir gjalda þess að
vera í ríkisstjórn sem sameiginlega
hefur misst vald á stöðu sinni. I því
felst miskunnarleysi stjórnmálanna.
En hverjir svo sem sitja i ríkis-
stjórninni eiga ekki góðra kosta völ.
Sjávarútveginn verður að rétta af,
20% launahækkunum verður að
mæta. Uppstokkun í ríkis-
búskapnum, róttækar aðgerðir og
vemdun kaupmáttarins, að svo
miklu leyti sem hægt er, hljóta að
vera meginviðfangsefni næstu
mánaða. Málið snýst ekki um það
hvað ráðherrarnir heita sem taka
þetta verk að sér. Heldur ekki hvaða
flokkar standa að því. Vandinn er
ekki fólginn í nöfnum eða persónum,
heldur í hugarfari og manndómi.
Skýringarnar
Eins og ég hef margoft áður fjallað
um stafa hinir pólitísku og efna-
hagslegu erfiðleikar ekki af því
hvort þessi eða hrnn flokkur situr í
ríkisstjórn. Samsteypustjórnir á Is-
landi eru hver annarri líkar. Stjórn-
Ellert B. Schram
skrífar:
arsamvinna Framsóknar og Sjálf-
stæðisflokks er hvoiki betri né verr.
en stjómarsamvinna annarra
flokka, eða með öðrum flokkum.
Vandinn liggur í þ.vi að sameigin-
lega hafa flokkarnir allir komið sér
þannig fyrir í stjómkerfinu að þeir
eiga óhægt, ef ekki ómögulegt, með
að gera þá grundvallaruppstokkun
sem óhjákvæmileg er.
Eða af hverju halda menn að
kjaraskerðingunni hafi ekki verið
fylgt eftir á öðrum sviðum þegar
jafngóður árangur náðist gegn verð-
bólgunni, og við blasti að honum var
hægt að fylg ja eftir?
Skýringin er þessi: I ríkisgeiran-
um hafa pólitisku flokkamir tögl og
hagldir og í hvert skipti sem talað er
um niðurskurð á fjárlögum eða
stofnunum toga atkvæðasmalarnir í
spottana og koma í veg fyrir að
hnifnum sé beitt. I sjóðakerfinu hafa
pólitísku flokkarnir skipt
kommisarastööum, bankastjóra-
stöðum og stjórnarsætum á milli sín
samkvæmt reglunni: ef þú gerir
þetta fyrir mig þá geri ég hitt fyrir
þig-
I hagsmunasamtökunum eiga
pólitísku flokkamir sína sterkustu
bakhjalla. Þess vegna má ekki
skerða hár á höfði þeirra.
Af þessum sökum hefur ekki verið
hróflað við úreltu landbúnaðarfyrir-
komulagi; af þessum sökum hefur
ekki verið tekið á offjárfestingunni I
sjávarútvegi; af þessum sökum er
ekki stungiö á kýlunum í verslunar,-
iðnaðar- og þjónustugreinunum.
Alstaöar eru stjórnmálaöflin að
vernda meinta eða ímyndaða hags-
muni sína, alstaðar rekast menn á
veggi kunningjaþjóðfélagsins, at-
kvæðanna og hagsmunanna.
Samtryggingin
Fyrir vikið eru breytingar á lög-
gjöf, stjórnsýslu, völdum og aðstöðu
langsóttar. Valdajafnvægið, sam-
tryggingin má ekki raskast. ,,Syst-
eminu” má ekki breyta vegna þess
að flokkarnir og ítök þeirra eru
„systemið” sjálft. Eða hvers vegna
á stór flokkur að varpa gamalgrónu
kerfi fyrir róða meðan hann situr
sjálfur við kjötkatlana? Og hvers
vegna á lítill flokkur að heimta
breytingu meðan hann nýtur ilmsins
af réttunum?
Islensku samfélagi verður ekki
breytt, því verður ekki bifaö úr stað
meðan sjálfheldan er búin til og
henni viðhaldið af þeim sem á-
byrgðina bera og völdin hafa.
Það er unnt að ná niöur verðbólgu
um einhvem tíma, slökkva elda hér
og þar, en það er til lítils að draga úr
verðbólgu með því að fela hana og
bæla hana niður um stundarsakir ef
ekki fylgir annað á eftir.
Ríkisstjórnin kippti verðbótum
launa úr sambandi og náöi árangri.
En síðan ekki söguna meir vegna
þess að hún gat hvorki né vildi
rekja upp þá sauma sem halda sam-
tryggingarkerfinu, pólitíska hags-
munasamfélaginu, saman. Spottun-
um má ekki sleppa.
Vitaskuld er blæbrigöamunur á
flokkum. Sumir leggja áherslu á eitt
meðan aðrir leggja áherslu á annað,
en allt ber þar að sama brunni: úr
verður ein allsherjarmálamiðlun
þar sem málefnin ganga kaupum og
sölum.
Súra eplið
Sá sem þetta ritar hefur engan sér-
stakan áhuga á að níða skóinn niöur
af stjórnmálaflokkum. Þeir eiga sinn
tilverurétt og innan þeirra verður
allajafna að starfa ef menn vilja
koma málum fram eða öölast
mannaforráð.
En þessa sögu verður að segja
eins og hún er. Ríkisstjórnir, góð mál
og góðir menn, svo ekki sé talað um
þjóðarhag, allt geldur þeirra órofa
tengsla sem eru milli flokkshags-
muna annarsvegar og stjórnkerfis-
inshinsvegar.
Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks verður að bíta í
það súra epli að þessir tveir flokkar
hafa of mikil ítök og áhrif í valda-
kerfinu og hagsmunasamtökunum
til að þeir geti, hvað þá sameigin-
lega, ráðist til atlögu gegn kyrr-
stöðunni og sjálfheldunni sem þeir
s jálfir hafa skapað sér og verndað.
Þess vegna er ekki ástæða til að
ætla að ástandið lagist með nýjum
mönnum. Og það mun heldur ekki
lagast, þótt lappað verði upp á sam-
starfið, þótt þriðji flokkurinn verði
notaður sem hækja.
Endurhæfingin og þá um leiö
endurreisnin, sem nú verður að eiga
sér stað, er undir því komin að
sterkustu stjórnmálaöflin, til hægri
jafnt sem vinstri, þori að takast á við
sína eigin hagsmuni. Þeir verða að
bjóða sínu eigin pólitíska lífi
birginn. Til þess þarf manndóm. Til
þess þarf breytt hugarfar.
Ellert B. Schram.