Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.1986, Blaðsíða 15

DV. FIMMTUDAGUR 6. FEBRÚAR1986
15
Kjallarinn
ingi að þau eru liður i því að opna
sérhverjum leið til þeirrar mennt-
unar er hann kýs. Að gefa í skyn
að einhverjir lifi lúxuslífi af náms-
lánum einum finnst mér óviðeig-
andi. Námslán eru litið eitt hærri
en lægstu launataxtar. í kjaraum-
ræðum hafa oft verið færð gild rök
fyrir því að fólk lifði vart nema
meinlætalífi af allra lægstu laun-
um. Það má auðvitað deila um
hvað talist geti „eðlilegur náms-
og framfærslukostnaður". Ef
stjórnvöld telja einhverja hluta
hans ofáætlaða ætti þeim að vera
í lófa lagið að draga fram dæmi því
til stuðnings og byggja breytingar
á þeim. I stað þess eru lánin „fryst"
í íslenskum krónum og þróun verð-
bólgu og gengis látin um að ákveða
skerðinguna í hinum ýmsu náms-
löndum. Slíkt hefur ekki á sér blæ
vandaðra vinnubragða. Hvaða
sanngirnisrök mæla t.d. með því
að lán til Þýskalands skerðist um
7% en lán til Bandaríkjanna rúm-
lega 1% eins og raunin hefur orðið?
Lárus H. Bjarnason.
LÁRUS H.
BJARNASON
FYRRV. KENNARIVIÐ
MENNTASKÓLANN
VID HAMRAHLÍO
Námslán og
kaupmáttur launa
Tilefni þessa greinarkorns er
nýsett reglugerð menntamálaráð-
herra um upphæð námslána og
umfjöllun þar að lútandi í dag-
blöðum. Samkvæmt reglugerðinni
hækka lánin á vormisseri ekki í
samræmi við verðlagsþróun síð-
ustu mánuði.
Samhengi hiutanna
I viðtali við Morgunblaðið 9. jan.
sl. segir menntamálaráðherra að
ekki hafi verið til nægjanlegir
peningar til þess að greiða námslán
út samkvæmt þeim reglum er áður
giltu og að þær reglur hafi verið
hömlulitlar. Ráðherrann segir
ennfremur að ef þrengi að hjá þjóð-
inni verði námsmenn að taka þátt
i kjörum hennar. I sama streng
tekur Auðunn Svavar Sigurðsson,
sem sæti á í stjórn LÍN, þar sem
hann telur okkur búa við lúxus-
lánakerfi og segist líta á reglugerð-
ina sem tilraun stjórnvalda til að
stuðla að því að námsmenn deili
kjörum með þjóðinni í auknum
mæli. (Mbl. 5. jan. ’86)
1 þessum tilvitnuðu skrifum og
víðar kemur fram megn óánægja
sumra með þá tilhögun að námslán
haldi raunvirði sínu á sama tíma
og kjör skerðast hjá stórum hópum
launþega. Þverrandi kaupmáttur
launa er vissulega dapurleg stað-
reynd en er samt engin sjálfgefin
rök fyrir skerðingu námslána.
Það er engin tilviljun að námslán
hafa undanfarið hækkað til jafns
við framfærslukostnað. I lögum um
námslán og námsstyrki frá 1982
segir orðrétt í 3. gr.:
„Opinber aðstoð við námsmenn
skv. lögum þessum skal nægja
hverjum námsmanni til að
standa straum af eðlilegum
náms- og framfærslukostnaði
þegar eðlilegt tillit hefur veirð
tekið til fjölskyldustærðar,
framfærslukostnaðar þar sem
nám er stundað, tekna náms-
manna og maka hans, lengdar
árlegs námstíma og annarra
atriða er áhrif kunna að hafa á
fjárhagsstöðu nánismanns."
í lögunum er ekki að finna önnur
ákvæði um upphæð lánanna.
Meirihluti alþingis hefur á þessum
tíma ekki séð ástæðu til þess áð
tengja námslán við launataxta eða
setja fyrirvara um að taka skuli
tillit til afkomu þjóðarbúsins. Það
er því ótvírætt skv. lögunum að
námsmönnum skuli undir öllum
kringumstæðum tryggð lágmarks-
fjárráð.
Þeir sem nú hneykslast á sjálf-
virkri eða hömlulausri hækkun
námslána eru því í reynd að lýsa
yfir andstöðu við nefnda lagagrein.
Rökræður um réttmæti hennar
stoða lítt. Afstaða til hennar end-
urspeglar grundvallarviðhorf:
Hverjir skulu eiga aðgang að fram-
haldsmenntun, að hvernig þjóð-
félagi skal stefnt?
Lúxus eða ekki?
Ef til vill má segja að námslán
síðustu ára séu lúxus í þeim skiln-
„Meirihluti alþingis hefur á þessum tíma ekki séð ástæðu til þess að terigja námslán við iaunataxta
eða setja fyrirvara um að taka skuli tillit til afkomu þjóðarbúsins.“
a „Þverrandi kaupmáttur launa er
™ vissulega dapurleg staðreynd en er
samt engin sjálfgefin rök fyrir skerðingu
námslána.“
A hvaða slóðum?
Eins og grein Þórhildar Þorleifs-
dóttur í Þjóðviljanum 2. febrúar sl.
ber með sér er ekki nokkur mögu-
leiki á að hleypa af stokkunum
einhverri alíslenskri menningar-
stefnu og lyfta allri umræðu um
menningu á eilítið hærra plan ef
fjölmiðlar falla ekki frá þeirri
stefnu sem þeir eru gagnteknir af
í dag. Ekki það að ég ætli að fara
að svara grein Þórhildar heldur
ætla ég að-fjalla svolítið um hana
og læðast þannig inn um bakdyrn-
ar á blaðinu undir þvi yfirskini að
verið sé að fjalla um menningar-
mál. Það þykir svo fínt, sér í lagi
í augum þeirra sem vita hvað
menning er. Það má ekki taka orð
mín svo að ég ætli Þórhildi slíkari
klaufaskap, enda var grein hennar
góð og skilmerkileg, þó svo að
víðar mætti fastar að orði kveða.
Halldór B. Runólfsson hafði þá
deginum áður - og þar áður gert
menninguna að umtalsefni hjá sér
á síðum blaðsins. Hann ritaði um
hámenningu og lágmenningu og
reyndi að skerpa andstæðurnar á
milli þessara menningarþátta, þó
svo að þeir séu sprottnir af sama
meiði. Og Halldóri tekst einnig vel
þó svo það sama eigi við um hann
og Þórhildi, þ.e. hann mætti kveða
fastar að orði. Stíllinn hjá þeim er
góður og framsetningin skýr. Góð
gagnrýni, ekki satt? Ég sagði það,
þetta er enginn vandi, jafnvel að
vera gáfulegur! Og þá er það inni-
Kjallarinn
ÞÓRIR
STEINGRÍMSSON
LEIKSTJÓRI HJÁ
REVÍULEIKHÚSINU
hald greinanna. Túlkun Þórhildar
á veruleikánum er ofureinföld og
skýr og ætti að vera hverjum læs-
um manni ljós. Þó fannst mér
spurning hennar um rannsóknar-
blaðamennsku nokkuð bjartsýn.
í spilltum blaðaheimi
Allt ranglæti gagnvart listinni
verður aldrei afhjúpað af spilltum
blaðaheimi og rannsóknarblaða-
mennska er bara orð sem ræður
hv.ergi ríkjum nema ef það selst.
Þá eru greiðar götur fyrir „menn-
inguna“ og þá komum viá' að
Halldóri sem greinilega vill gera
þarna glögg skil. Eg hélt satt að
segja að þarna myndi hann kveða
upp dóm sem málflutningur hans
byggist á en svo var ekki. Viku
áður hafði hann skrifað grein um
menninguna sem bar yfirskriftina
„Lítið eitt um menninguna" og
ásakaði jafnvel blað verkalýðsins
um menningarfjandskap. Þar fór
eitt skot sem virkilega er hægt að
fest hönd á, en önnur voru þau
ekki. Ég þykist geta ráðið i skrif
hans að lágmenningarstefnan sé
allsráðandi og ég get tekið undir
það. Ég get einnig tekið undir með
Þórhildi er hún bendir á afskipta-
leysi fjölmiðla af hámenningarvið-
leitni, ef svo mætti að orði komast.
Og þá er spurt um hvað sé fjallað?
Til að geta svarað þvi lítum þá
aðeins á listamennina sjálfa. Mér
finnst að listamenn geti litið meira
í eigin barm og sjálfum sér um
kennt. Er sökin ekki einmitt
þeirra? Sem listamanni t.d. ætti
Þórhildi að vera það fullljóst hvað
varðar menningarstefnu þessa
lands. Lítum aðeins á útvarp og
sjónvarp. Hvaða menningarstefna
ræður því- að frumsamið íslenskt
efni, sem flutt er af óskráðum lista-
mönnum, er flutt á ensku? Og þegar
fjölmiðlar eru gagnteknir af slíkri
„menningu" að þeim finnst ekkert
áhugavert alíslenskt nýnæmi nema
ef það skyldi vera á ensku og flytj-
endurnir væru með Drakúla-tenn-
ur og með blóð í munnvikum.
Sterkustu skólatækin
Þegar sterkustu skólatæki þjóð-
arinnar ala á slíkri menningarþörf
þá er ekki von á góðu. Þá er komið
að Halldóri, sem verður að skoðast
sem einn af menningarvitum okkar
lands, að því kraftminni sem skrif
hans eru um þessa hluti því minna
verður eftir honum tekið og þá
harðnar enn meir á dalnum. Ég
held að grundvallarreglan sé sú,
eins og gerist í flestöllum starfs-
greinum landsmanna. að þeir sem
ekki kunna til verka séu ekki látnir
vinna þau. s.s. Snorri Sturluson.
Draugasaga Odds Björnssonar, A
fálkaslóðum o.fl. Það er enginn
vandi að standa frammi fyrir alþjóð
og segja henni að hún hafi ekkert
vit á hvað er list og hvað ekki.
Skömm þeirra sem að baki slíkri
lágmenningu standa á að vera það
algjör að þeir sjái sóma sinn í því
að segja af sér þegar þeim verða á
mistök. Annars væri það sama og
ef einhver ófaglærður, sem vildi af
einskærum mannkærleika hjúkra
meðbróður sínum og hæfi á honum
ótímabæran holskurð sem leiddi
sjúklinginn til dauða, gengi svo í
næstu stofu og reyndi enn af sama
kærleika annan uppskurð. Ég veit
að upptökustjórum sjónvarpsins
þykir gaman að leikstýra, ég efa
það ekki, en hvers á þjóðin að
gjalda og við hvern getur hún
sakast þegar illa fer og hvern á að
gera ábyrgan? Menningarstefna,
sem hefur einhverja ábyrgð gagn-
vart listrænu uppeldi þjóðarinnar,
verður að tryggja að svona nokkuð
geti ekki átt sér stað og gæta þess
að fylgt sé ákveðnu markmiði í
skólun þjóðfélagsins svo að allar
uppeldisstofnanir þjóðfélagsins
geti tekið þátt í samkeppni um að
gera íslenska menningu sem öflug-
asta!
Þórir Steingrímsson.
a „Ég veit að upptökustjórum sjón-
™ varpsins þykir gaman að leikstýra, ég
efa það ekki, en hvers á þjóðin að gjalda
og við hvern getur hún sakast þegar illa
fer og hvern á að gera ábyrgan.“