Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.1986, Blaðsíða 4

4
DV. LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ 1986.
Fréttir Fréttir Fréttir Fréttir
Eignir Thorsara við Haffjarðará:
Griðland athafnamannsins
varð bitbein í málaferlum
m
um. Við eignuðumst marga gæðinga
og nutum í mörg sumur ánægjunnar
af laxveiðunum, útreiðartúrunum og
dvölinni í þessu yndislega umhverfi.
Gestur bóndi á Ytri-Rauðamel var
jafnan fylgdarmaður minn. Tókst með
okkur góð vinátta.
Ég reyndi að vera landsetum mínum
til þeirrar aðstoðar, sem ég gat, og
eignaðist marga vini meðal þeirra og
annarra nágranna. Það minnti mig á
hin hamingjusömu ár í Borgamesi,
þegar bændumir vom að koma til mín
og fá alls kyns ráðleggingar..." (Thor
Jensen: Framkvæmdaár, Minningar
n. Skrósett hefur Valtýr Stefánsson,
Reykjavík 1955 bls. 203- 205).
Thor byrjar að kaupa 1909
Thor Jensen keypti leiguréttindi í
Hafljarðará árið 1909 en laxveiðiítakið
keypti hann af Staðahraunskirkj u árið
1919. Árið 1909 keypti hann jarðimar
Kolbeinsstaði, Skjálg, Landbrot,
Syðri-Rauðamel og Hraunholt. Kol-
beinsstaði, Hraunholt og veiðiréttindi
þeirra seldi hann fimm árum síðar.
Haffjarðará kemst smátt og smátt í
eigu Thors. Á árunum 1917-1918 kaup-
ir hann ána fyrir löndum
Stóra-Hrauns, Gerðubergs, Hross-
holts, Ölviskross og Oddastaðavatn
og hólma í vatninu. Thor seldi Kolvið-
ames árið 1923 en árið eftir kaupa
synir hans Lórens og Hilmar Ölvis-
kross og Landbrot.
Richard Thors tekur að láta að sér
kveða um 1935 og kaupir þá Syðri-
Rauðamel og Ytri-Rauðamel, veiði í
Hafljarðará og Flatnaá sem þeim fylg-
ir og land fyrir veiðihús.
Árið 1940 selur Thor Jensen svo syni
sínum Richard Thors Landbrot, Ölvis-
kross, Skjálg og hina frægu jörð Höfða
með öllum gögnum til vatns og lands.
Jafhframt selur hann honum eign sína
í Hafljarðará og Oddastaðavatn ásamt
fjórum veiðihúsum. Richard eignaðist
svo Ákurholt, Kolviðames og Stóra-
Hraun á árunum 1945 til 1948 en Þórð-
ur Thors keypti Gerðuberg árið 1942.
Árið 1953 greiddi Richard bömum
sínum Thor Thors, Þórði Thors, Unni
Thors Briem, Jónu í. Thors og Richard
Thors arf fyrirfram með jörðunum.
Árið 1953 fengu þau veiðiréttinn í
Hafljarðará. (Upplýsingar fengnar úr
endurriti úr dómabók bæjarþings
Reykjavíkur vegna máls dánarbús
Thors Thors o.fl. gegn landbúnaðar-
ráðherra o.fl.)
Thor vinsæll
Heimildarmaður DV sem er gagn-
kunnugur við Haffjarðará telur að
Thor Jensen hafi alla tíð verið mjög
vinsæll á þessum slóðum. Hann og
Richard sonur hans gerðu vel við ábú-
endur jarða sinna og er sagt að þeir
hafi búið flestum bændum betur um
hríð. Það er ekki fyrr en í tíð þriðju
kynslóðar Thorsara sem samskipti
þeirra við ákveðinn hluta heima-
manna hafa versnað af ýmsum orsök-
um. Ýmsar orsakir liggja að baki en
sagt er að ýmsum leiguliðum hafi ætíð
sviðið sárt að eiga ekki jarðir sínar.
Talsverður hluti jarða í eigu Uiorsara
eru famar í eyði og hefur nokkur úlf-
úð risið vegna ásakana um að þeir
vilji að þær haldist ekki í byggð.
Hafljarðará er ein besta laxveiðiá
landsins. Samkvæmt heimildum DV
hefur veiði þar gengið vel undanfarið.
- ás.
Eignir Thors-ættarinnar við Haf-
fjarðará hafa yerið í sviðsljósinu
undanfarið vegna útburðar ábúandans
á einni jörð þeirra, Höfða, og tilrauna
heimamanna til að koma í veg fyrir
gerðina.
Útburðarmál bóndans er þó aðeins
eitt fjölmargra mála sem risið hafa
milli heimamanna og Thorsara á und-
anfömum árum. Jafrivel fróðustu
menn hafa ekki tölu á þeim dómsmál-
um sem risið hafa vegna ábúðar á
jörðum í eigu Thorsara og vegna inn-
lausnar veiðiréttinda.
En hvemig komust öll þessi veiði-
réttindi og jarðeignir í hendur Thors-
ara?
„Gaman væri að eignast veiði-
réttinn.“
Thor nfjar upp í ævisögu sinni, sem
Valtýr Stefánsson skráði, að hann
hefði stundum veitt með séra Einari
Friðgeirssyni á Borg. Séra Einar átti
Langárfoss og víkur nú sögunni til
Haöjarðarár.
„Séra Einar átti einnig aðrar góðar
laxveiðijarðir, því að Kolbeinsstaða-
torfan í Hnappadalssýslu var sameign
hans og Þórðar Guðmundssonar, sem
löngum var kenndur við Glasgow.
Þessum jörðum fylgdi talsverður hluti
af veiðiréttinum í Haffjarðará, og
kunni séra Einar góð skil á veiðiskap
þar. Meðan ég var í Borgamesi kynnt-
ist ég þvi öllum aðstæðum til veiði í
Hafljarðará fyrir atbeina séra Einars
undir mig fótum við Godthaabsverzl-
un. Fyrst keypti ég Kolbeinsstaðatorf-
una og fékk afsal fyrir henni árið 1909.
Með þessum kaupum hafði ég náð
fótfestu við ána, en það var ekki nægi-
legt. Haffjarðará var á þessum árum
illa farin af ofveiði, og til þess að geta
kippt því í lag þurfti ég helzt að fá
umráð yfir öllum veiðiréttinum. Ég
keypti því smám saman á næstu árum
ýmsar fleiri jarðir, sem áttu veiðirétt
í ánni eða lágu að vötnunum, sem í
hana falla. En mörg ár tók það að ná
öllum veiðiréttinum í ánni. Ég hafði
aldrei hugsað mér að stunda þama
búskap og seldi því sumar jarðimar
sem ég hafði eignazt, en byggði fyrri
ábúendum hinar“.
Áin alfriðuð í tíu ár
Fyrstu tíu árin sem Thor hefur ítök
í Hafljarðará heldur hann ánni alfrið-
aðri eða frá 1910 til 1920.
„Sumarið 1920 reisti ég veiðihús við
ána, því að nú var nóg af laxi til þess
að stunda þar veiðar, ef þess var gætt
að stilla veiðinni í hóf... Á þessum
árum fór það að verða auðveldara en
áður að fá hvíld frá hversdagsstörfun-
um, og var mjög ánægjulegt að geta
dvalið við laxveiðar uppi við Hcifljarð-
ará. En ég sá það strax, að of þröngt
var í fyrstu veiðimannahúsunum. Mig
langaði til þess að geta boðið bömun-
ítök
Thors
Jensen
á Haf-
fjarðarár-
svæðinu.
Ártölin eru mið-
uð við fyrstu ítök
sem Thor Jens-
en eignaðist í
jörðunum og
einkum veiðirétt-
indi þeirra. Thor
keypti jarðirnar
og seldi oft aftur
að undanskjild-
um veiðiréttind-
um.
og kunningja minna meðal bænda þar
vestra. Þetta varð til þess að mér datt
í hug, að gaman gæti verið að eignast
veiðiréttinn í ánni, en ekkert gat orðið
úr því fyrr en ég var búinn að koma
um mínum og nokkrum vinum mínum
til mín að njóta sveitasælunnar. Það
varð því úr, að strax ó næsta ári, 1921,
reisti ég annað hús ofar við ána, þar
sem kallað er Kvöm. Þar er mikil
náttúrufegurð í hraunjaðrinum og við
smáfossa í ánni. Þama dvöldum við
hjónin að jafnaði með yngri bömunum
og gestum okkar, en eldri synimir og
fjölskyldur þeirra vom í neðri húsun-