Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1987, Blaðsíða 10

'fev
10
Útlönd
„Sökum efnahagslegs og hernað-
arlegs máttar síns hafa stórveldin,
Sovétríkin og Bandaríkin, mikil
völd en bera jafnframt mikla
ábyrgð. Það er mikilvægt að þau
standi nú undir ábyrgð sinni í
umræðunum um afvopnunarmál.
Við Sovétmenn höfum byggt til-
lögugerð okkar á þessu og stefn-
unni að því meginmarkmiði að
koma í veg fyrir að heimurinn endi
í kjarnorkuragnarökum,“ sagði I.
N. Krasavin, sendiherra Sovétríkj-
anna á íslandi, í viðtali við DV.
Sendiherrann varð fyrr í þessari
viku við þeirri beiðni DV að veita
blaðinu viðtal um afvopnunarmál,
það sem er að gerast í þeim um
þessar mundir og grundvöll stefnu
Sovétmanna í þeim málaflokkum
er tengjast afvopnun.
Viðtalið fer hér á eftir.
Minnka árásarvígbúnað
- Hver er, í stuttu máli, afstaða rík-
isstjórnar yðar til þess sem nú er efst
á baugi í afvopnunarmálum, þar með
taldar þær tillögur er liggja fyrir frá
aðilum í afvopnunarviðræðum?
„Markmið Sovétríkjanna á sviði
kjarnorkuafvopnunar felur í sér al-
gera útrýmingu kjarnorkuvopna
fyrir árið 2000 og þar með útrýmingu
hættunnar á kjarnorkusjálfsmorði
mannkynsins.
Af hálfu Sovétríkjanna hefur verið
lýst yfir að þau vilji leita lausnar á
öllum atriðum sem varða kjarnorku-
afvopnun og skuli hún vera þess eðlis
að báðir aðilar geti fallist á hana.
Að okkar mati er meginverkefnið
að minnka strategiskan árásarvíg-
búnað verulega. Sovétríkin eru
tilbúin til að minnka hann um helm-
ing á fimm ára tímabili og útrýma
honum á tíu árum. Slíkar ráðstafanir
eru því aðeins mögulegar að farið
verði í einu og öllu að samningnum
um eldflaugavarnir milli Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna og að ekki
verði hafið vígbúnaðarkapphlauþ í
geimnum.
Sovétríkin hafa lagt til að gerður
verði sérlegur samningur um meðal-
drægar eldflaugar í Evrópu, að
formað verði í samningi það sam-
komulag sem náðist í Reykjavík. Þá
hafa sovésk stjórnvöld lýst sig jeiðu-
búin til að undirrita í slíkum
samningi skuldbindingu þess efnis
að Sovétríkin taki niður taktískar
eldflaugar sínar í Evrópu é tiltölu-
lega skömmum tíma.
Við erum þeirrar skoðunar að þær
taktísku eldflaugar, sem taka á nið-
ur, beri að eyðileggja en ekki
endurbæta eða flytja á önnur svæði.
Við erum tilbúnir til að móta sam-
komulag um þetta málefni í sérstök-
um samningi eða sem hluta af
samningi um meðaldrægar eldflaug-
ar.
Sovéska ríkisstjórnin telur jafn-
framt nauðsynlegt að semja um mjög
strangar eftirlitsreglur til að fylgjast
með því að samkomulagi um ofan-
greind atriði verði framfylgt."
Á tindinn eða í hyldýpið
- Gætuð þér lýst heimspekilegum,
stjórnmálalegum og siðferðilegum
grunni stefnu ríkisstjórnar yðar í
þessum málum?
„Við göngum út frá því að gagn-
kvæm tengsl í heiminum í dag séu
slík að líkja megi þjóðum heims við
fjallgöngumenn í klettum, sem eru
allir festir við sama reipi. Þeir geta
klifrað áfram upp á tindinn eða fallið
saman niður í hyldýpið. Til þess að
hyldýpið verði ekki hlutskipti okkar
verða stjórnmálamenn að gera sér
grein fyrir því hversu örlagaríkt
ástandið er.
Þetta ástand, sem jaðrar við að
vera harmleikur, er fólgið í því að
smíðuð hafa verið kjarnorkuvopn
sem eru utan allra skynsemismarka
og þau framleidd í stórum stíl. Hafa
þau gert manninum kleift að binda
enda á eigin tilveru.
Jafnframt hafa tilraunir til að leysa
vandamálin með aðferðum sem við
tókum að erfðum frá steinaldar-
mönnum aukið líkurnar á hörmung-
um. Hugsunarháttur og lífsmáti
hervæðingar veikir og jafnvel fjar-
lægir siðferðislegar hömlur á leið-
inni til kjarnorkusjálfsmorðs. Slíkt
ástand, sem leitt getur til glötunar,
er í raun siðlaust.
Þegar ráðamenn í Sovétríkjunum
skoðuðu ofangreindar staðreyndir
komust þeir að þeirri niðurstöðu að
nauðsyn væri á nýjum hugsunar-
hætti. Sigrast yrði á þeim kreddum
og afstöðu til utanríkismála sem
mótast hafa.
Utanríkistefna okkar mótast nú
meir af innanríkisstefnu okkar en
nokkru sinni fyrr. Löngun okkar til
þess að beina kröftunum að skapandi
starfi til að fullkomna land okkar,
eins og Mikhail Gorbatsjov hefur
lýst yfir. Aðgerðir Sovétríkjanna á
sviði utanríkismála hafa að undan-
förnu verið talandi tákn um hinn
nýja pólitíska hugsunarhátt. Má þar
nefna áætlunina um útrýmingu
kjarnorkuvopna fyrir árið 2000, bann
við tilraunum með kjarnorkuvopn,
tillögurnar sem lagðar voru fram í
Reykjavík, nýjustu tillögurnar um
meðaldrægar eldflaugar og taktískar
eldflaugar í Evrópu, stöðvun fram-
leiðslu á efnavopnum í Sovétríkjun-
um og nýja afstöðu til mannréttinda-
mála.“
Höfum sýnt sveigjanleika
- Hversu sveigjanleg eru sovésk
stjórnvöld reiðubúin til að vera í
samningaumleitunum þeim sem
standa yfir og á hvaða sviðum?
„Við höfum þegar sýnt verulegan
sveigjanleika.
Sovéskir ráðamenn gera sér grein
fyrir því að nauðsynlegt er að fá ein-
hverju framgengt í þeim málum er
varða afvopnun. Þeir skilja ábyrgð
sína gagnvart örlögum mannkyns-
ins, gera ákveðnar ráðstafanir og
gefa jafnvel eftir til þess að fá breytt
þeirri hættulegu atburðarás sem ríkt
hefur. Tillögurnar, sem lagðar voru
fram á Reykjavíkurfundinum, eru
skýrt dæmi um sveigjanleika í af-
stöðu Sovétríkjanna og vilja okkar
til þess að leita málamiðlunar. Fjór-
um mánuðum eftir þennan fund gáfu
Sovétríkin aftur verulega eftir hvað
varðar strategisk vopn og féllu þá frá
þeirri kröfu sinni að meðaldrægar
eldflaugar yrðu taldar með í áður-
nefndum flokki. Jafnvel þótt sú krafa
hafi verið sett fram með hliðsjón af
því að meðaldrægar eldflaugar í
Vestur-Evrópu draga inn á sovéskt
landsvæði.
Á fundinum í Reykjavík tjáði Gor-
batsjov Reagan að Sovétríkin væru
tilbúin til að fallast á hina svonefndu
núll-lausn Bandaríkjanna. Sovétrík-
in létu enn verulega undan þegar þau
samþykktu að undanskilja kjarn-
orkustyrk Frakklands og Englands,
en innan NATO er gert ráð fyrir
hernaðarmætti þessara ríkja, sem er
Sovétríkjunum að sjálfsögðu ljóst.“
Samdrátt í öllum vígbúnaði
- Þeir sem gagnrýna gerð samnings
um kjarnorkuafvopnun við Sovétrík-
in vísa oft til þess að hefðbundinn
herafli ykkar verði með tilkomu
slíkra samninga þeim mun meir ógn-
vekjandi. Undanfarna daga hefur
verið rætt um hugsanlegt brotthvarf
herafla frá Evrópu. Bendir það til
þess að sveigjanleiki Sovétríkjanna
nái inn á svið hefðbundinna her-
mála?
„Vissulega.
í júnímánuði á síðasta ári lögðu
Varsjárbandalagsríkin fram í Búda-
pest yfirlýsingu sem varðar afvopnun
í hefðbundnum vígbúnaði. Fyrir um
mánuði, þegar Górbatsjov var stadd-
ur í Prag, lagði hann til að utanríkis-
ráðherrar þeirra þrjátíu og fimm
ríkja, sem undirrituðu Helsinki sátt-
málann, kæmu saman til að ræða
afvopnunarmál og þá bæði samdrátt
í hefðbundnum vopnum og taktísk-
um kjarnorkuvopnum.
Sovétríkin eru reiðubúin til við-
ræðna um allar hliðar vígbúnaðar.“
Friðsamleg sambúð
- Hversu miklu myndi afvopnunar-
samningur, byggður á þeim tillögum
sem nú eru til umræðu milli stórveld-
anna, fá áorkað með tilliti til slökun-
ar og hættunnar á kjarnorkuátökum
eða víðfeðmra hefðbundinna átaka
milli stórveldanna?
„Samningur um öll atriði afvopn-
unar mundi gera kleift að breyta því
vítahringsástandi sem skapast hefur
í heiminum þegar tengslin milli
tveggja andstæðra hernaðarbanda-
laga byggjast á óttajafnvægi. Hann
FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 1987.
I.N. Krasavin, sendiherra Sovétrikjanna á íslandi.
Stórveldiii
standi
undir ábýigð
siimi
drægi verulega úr hættunni á því að
styrjöld brytist út, hættu sem er mik-
il nú á tímum.
Það verður að leggja áherslu á að
hér er ekki aðeins um að ræða af-
vopnun á sviði kjarnorku heldur
einnig á hinu hefðbundna vígbúnað-
arsviði að verulegu leyti. Harmleik-
urinn í Chernobyl sýndi ljóslega þá
staðreynd að styrjöld í Evrópu, jafn-
vel þótt kjarnorkuvopnum yrði ekki
beitt, gæti leitt til hörmulegra afleið-
inga fyrir allt mannkynið, ef árásir
yrðu til dæmis gerðar á kjarnorku-
rafstöðvar.
Þegar rætt er um þau mál er varða
afvopnun í víðara samhengi verður
að taka fram að hægt væri að byggja
upp tengslin milli ríkja á sviði stjórn-
mála, efnahags og mannréttinda-
mála. á allt annan hátt, ef
framkvæmdar væru tillögur þær sem
lagðar voru fram á 27. þingi komm-
únistaflokks Sovétríkjanna. Þar er
lagt til að komið verði á allsherjar
öryggiskeríí á alþjóðavettvangi. Með
því móti yrði friðsamleg sambúð
meginreglan í alþjóðasamskiptum.
Þá yrði kleift að auka umfang við-
skiptalegs og efnahagslegs samstarfs
og skoða þróun menningartengsla
og mannréttinda og samskipti milli
manna í nýju ljósi.“
Siðlausfjárútlát
- Hversu þung er kostnaðarbyrðin
af uppbyggingu og viðhaldi kjarn-
orkuvígbúnaðar fyrir efnahag
Sovétríkjanna, hvað myndu samn-
ingar þýða í efnahagslegu tilliti og
hversu mikil áhrif hafa efnahagsleg
viðhorf á vilja ríkisstjórnar yðar til
þess að ganga nú til samninga?
„Spurningin um tengsl á milli efna-
hagslegra hugleiðinga og þess að
Sovétríkin eru reiðubúin til að leysa
vandamál, er lýtur að meðaldrægum
eldflaugum í Evrópu, verður að skoð-
ast í víðara samhengi. Hún verður
að skoðast í samhengi við spurningar
um áhrif vígbúnaðarkapphlaupsins á
efnahag landsins í heild.
Það leikur enginn vafi á því að
aukin smíði vígbúnaðar og endur-
bætur á honum krefjast verulegra
fjárupphæða sem væri hægt að nota
í öðru markmiði. Sovéskir ráðamenn
telja einnig siðlaust að í heiminum
skuli vera eytt feikilegu fé til víg-
búnaðarkapphlaupsins, á sama tíma
og margar þjóðir þjást af hungri, fá-
tækt og farsóttum. Sovétríkin eru
reiðubúin til að nota hluta þess fjár,
sem myndi sparast í kjölfar afvopn-
unar, til þess að aðstoða þróunarl-
öndin.
Gerð samnings um meðaldrægar
eldflaugar í Evrópu er að mati sov-
éskra ráðamanna fyrsti hlekkurinn
í afvopnuninni, sem gæti orðið til
þess að losa verulegt fjármagn, sem
svo mætti nota í friðsamlegum til-
gangi. Meðal annars væri þá hægt