Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1988, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1988.
Frjálst,óháð dagblað
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Nýi kvótinn er úreltur
Deilur alþingismanna um aukiö kvótakerfi í fiskveið-
um eru eðlileg afleiðing stjórnarhátta, sem hafa gengið
sér til húðar. Kerfið var gallað frá fyrstu, en tilraunir
til að skera annmarkana hafa leitt til nýrra lýta, sem
hafa orðið sífellt tilefni endurskoðunar og átaka.
Niðurstaða nýjustu kvótalaganna, sem alþingismenn
hafa hnakkrifizt um síðustu daga, er magnaðri miðstýr-
ing fiskveiða og meira geðþóttavald sjávarútvegsráð-
herra en nokkru sinni fyrr. Að lögunum settum hefjast
svo ný átök til undirbúnings næstu lotu í lagasmíði.
Heimildir ráðherra til að ráðskast að geðþótta með
hagsmuni í sjávarútvegi eru að gera hann að einvalds-
herra greinarinnar. Það einvald kann að vera sæmilega
menntað um þessar mundir, en gæti hæglega af-
myndazt í höndum næsta ráðherra eða hins þarnæsta.
Sagnfræðin segir okkur, að svokallað menntað ein-
ræði þykir oft fint í fyrstu, en leiðir alltaf fljótlega til
hrakfalla. Hagfræðin segir okkur, að miðstýring á
óskipulegum raunveruleika þykir oft nauðsynleg í hita
leiksins, en leiðir jafnan innan skamms til ófarnaðar.
Meira að segja hafa yfirvöld í Sovétríkjunum siglt í
kjölfar yfirvalda í Kína og gefizt upp á frekari miðstýr-
ingu af því tagi, sem felst í kvótalögunum. í þessum
höfuðríkjum kvótastefnu á öllum sviðum efnahagslífs
er þegar farið að víkja frá henni í veigamiklum efnum.
Kvótalögin í sjávarútvegi minna á Framsóknarflokk-
inn eins og kvótareglurnar í landbúnaði gera, enda hefur
flokkurinn um margra ára skeið lagt til ráðherra beggja
sviða. Hann er þó ekki eini sökudólgur málsins, því að
alhr flokkar hafa tekið þátt í smíði kerfisins.
Árum saman hefur hér í blaðinu verið sagt, að bezt
væri að taka upp sölu veiðileyfa í hinni takmörkuðu
auðlind, sem fiskstofnarnir eru. Þessari skoðun hefur
aukizt fylgi á síðustu mánuðum. Nokkrir lærdómsmenn
hafa ritað dagblaðagreinar til stuðnings sölu veiðileyfa.
Með veiðileyfum bindur ríkið heildarmagn aflans og
verndar þar með fiskstofnana. Um leið leyfir það veiðun-
um að leita hins eðlilega og hagkvæma farvegs, er leiðir
til sem mests árangurs með sem minnstri fyrirhöfn, án
þess að skömmtunarstjórar séu á hverju strái.
Þetta er ekki auðveldur biti í hálsi stjórnmálamanna.
Deilur þeirra snúast nefnilega að nokkru leyti um,
hverjir þeirra eigi að skipa hlutverk skömmtunarstjóra,
hvort það eigi að vera ráðherrann með embættismönn-
um sínum eða þingmenn ýmissa kjördæmishagsmuna.
Þótt veiðileyfi séu boðin upp og seld þeim, sem bezt
býður, geta stjórnmálamenn áfram gælt við ýmsa sér-
hagsmuni og greitt þá niður, til dæmis af stórfé því, sem
aflast með sölu veiðileyfa. Þannig geta þeir áfram stuðl-
að að byggð á þessum stað frekar en hinum, ef þeir vilja.
Uppboð veiðileyfa leiðir til sérhæfingar. Sumir munu
sérhæfa sig í að eiga góð skip til að leigja öðrum. Afla-
skipstjórar munu gera bandalög við góðar áhafnir um
að taka skip á leigu. Það geta líka vinnslustöðvar gert,
til dæmis í félagi við starfsfólk eða sveitarstjórnir.
Sala veiðileyfa er leið markaðslögmála að því mark-
miði, að beztu skipunum stýri mestu aflakóngarnir með
beztu áhafnirnar og landi hjá þeim vinnslustöðvum, sem
hagkvæmastar eru í rekstri og bezt borga. Þannig græð-
ir þjóðfélagið á góðu hlutfahi árangurs og fyrirhafnar.
Greindarskortur, hagsmunastríð og íhaldssemi valda
því, að þingmenn eru ekki að setja lög um sölu veiði-
leyfa, heldur um kvóta, einveldi, skömmtun og fátækt.
Jónas Kristjánsson
„Fiskvinnslan lifir ekki miklu lengur á meðeign sinni í útgerð og ferskfisksölu," segir m.a. í greininni.
Alíslenzk hljóðfræði:
Fastgengisstefna
verður falsgengis-
stefha
Jólavertíö verzlunarstéttarinnar
er nú lokið. Þaö er samdóma álit
allra, sem nærri verzlun hafa kom-
iö á höfuöborgarsvæðinu, aö aldrei
hafi verzlun veriö í öörum eins
blóma og fyrir þessi jól: að aldrei
hafi selzt eins mikið af hvers kyns
varningi, jafnvel innlendum mat-
vælum. Fyrirhuguð söluskatts-
breyting hefur sjálfsagt hvatt
einhverja til að hamstra matvæli
sem er auðvitaö ósköp skammgóö-
ur vermir og raunar ekki stórvægi-
legt mál þó aö sumir alþingismenn
haldi að þaö mál sé vinsælt til at-
kvæðaveiða. Söluskattsbreytingin
mun gleymast og strax á næsta ári
munu menn undrast hvemig hægt
var aö forsvara margfalt söluskatt-
skerfi.
ákveðnar rætur. Fólk treystir sér
ekki til að geyma krónumar. Fólk
finnur það að gjaldeyrir er á útsölu
og þar með erlendur varningur.
Það er alveg sama þótt vörumar
séu meira en helmingi dýrari en
erlendis, eins og jólaljós utanríkis-
ráðherrans. Menn búast við því að
þær eigi eftir að hækka enn. Al-
menningur býst við gengisfellingu,
almenningur finnur að gengi krón-
unnar er snarvitlaust skráð og
raunar eru menn steinhissa á því
að það skuli ekki hafa verið viður-
kennt fyrir löngu.
Ráðamenn brýna löngum hátíð-
lega fyrir þjóðinni hvaða erfiðleika
gengisfellingar hafa fyrir efnahags-
kerfi landsins. Ekki skal gert lítið
úr því, en hvers vegna í ósköpun-
(Gengislækkun yrði) „skammgóð-
ur vermir og skilaði litlum árangri
og hætt er við að hún myndi herða
á hraða verðbólguskrúfunnar. Hér
þarf annað og meira að koma til.“
Utanríkisráðherra. „Ef óhjá-
kvæmilegt reynist að fella gengiö
er mikilvægast að gera þær hliðar-
ráðstafanir sem draga úr áhrifum
á verðlag og tryggja þau atriði sem
til grundvallar em lögð eins og t.d.
kaupmáttinn.“
Og viðskiptaráðherra: „á vegum
viðskiptaráðuneytisins er verið að
kanna hvers konar tilhögun á geng-
isskráningu krónunnar tryggi til
frambúðar beztan stöðugleika“.
Ríkisstjórnin hlýtur að hafa ein-
hverja hugmynd um það hvað þetta
„annað og meira“ er, sem þarf til
„Þessi eyðslugleði, kaupæði, eins og
sumir vilja kalla, á sér alveg ákveðnar
rætur. Folk treystir sér ekki til að
geyma krónurnar.“
KjaUaiinn
Dr. Björn
Dagbjartsson
matvælaverkfræðingur
Rætur kaupæðis
Jólaverzlunin mikla átti sér aðr-
ar orsakir áhrifameiri en væntan-
legar breytingar á tollum og
vörusköttum. Ein ástæðan er sú
að kaupmáttur atvinnutekna hefur
sennilega aldrei verið meiri. Það er
rétt að undirstrika atvinnutekna,
ekki umsamins tímakaups, því að
sjaldan hefur eins lítið samband
verið þar á milli. Skattlausa árið
hefur m.a. valdið því að fólk hefur
tmnið mikið, lagt harðar að sér,
aflað meiri tekna í trausti þess að
ríkisvaldið komi nú ekki aftan að
almenningi einu sinni, einu sinni
enn með skattheimtu á þessa au-
knu vinnu. Fólk hefur haft mikla
peninga milli handanna - og eytt
þeim nú fyrir jóhn, því „guð mun
ráða hvar viö dönsum næstu jól“.
Þessi eyðslugleði, kaupæði, eins
og sumir vilja kalla, á sér alveg
um má ekki viðurkenna orðinn
hlut? Við sitjum hvort sem er uppi
með flest af þvi sem fallandi gengi
fylgir. Þessir fylgifiskar eru m.a.
verðbólga, eyðsla, brenglað verð-
skyn og verðmætamat, íjárstreymi
frá framleiðsluatvinnugreinum til
innflutningsverzlunar, frá lands-
byggð til höfuðborgar og margt
fleira. Allt er þetta vel þekkt og
aldrei greinilegra en nú.
Ráðherrar tala
Forsætisráðherra segir í ára-
mótaboðskap: „Minnkandi kaup-
máttur útflutningstekna síöustu
vikur hefur valdið erfiöleikum
bæði í iðnaði og sjávarútvegi.“
Utanríkisráðherra segir: „At-
vinnuvegirnir verða ekki reknir til
lengdar með tapi.. . .Fast gengi er
að sjálfsögðu mikilvægt í viðureign
við verðbólgu, en þaö getur ekki
orðið markmiö í sjálfu sér.“
Viðskiptaráðherra segir: „Fast
gengi er forsenda stöðugs verðlags,
en hins vegar getur reynzt illmögu-
legt að halda genginu fóstu ef
verölagsþróun innanlands er með
allt öðrum hætti en gerist í helztu
viðskiptalöndum. . .“
í rauninni viðurkenna allir þessir
menn að gengið er fallið. En þeir
halda áfram. Forsætisráðherra:
að koma eöa hverjar eru þessar
mikilvægustu hliöarráðstafanir.
Og viðskiptaráðherrar verða oft að
taka ákvarðanir áður en allar und-
ankomuleiðir eru þrautkannaðar.
Það vilja embættismenn oft fá að
gera, en ráðherrar geta brunnið
inni með þrautkannaðar ákvarð-
anir sem koma of seint.
Hik hlýtur aö verða sama og tap
nú. Það getur ekki þjónað neinum
tilgangi aö hrekjast út í ákvöröun
um gengisfellingu eftir nokkrar
vikur, jafnvel þótt aðilar vinnu-
markaðarins verði þá búnir að gera
innstæðulausa samninga. Útflutn-
ingsiðnaðinum, sér í lagi ullariðn-
aðinum hefur blætt hratt út á
síðustu vikum. Fiskvinnslan lifir
ekki mikið lengur á meðeign sinni
í útgerð og ferskfisksölu. Ferða-
þjónusta, loðdýrarækt og fleiri
greinar munu brátt hrynja vegna
innanlands-dýrtíöar og fólks-
straumurinn suður verður aldrei
sterkari en þegar gengið er sem
vitlausast skráð.
Fastgengisstefna tryggði stöðug-
leika árið 1986 og fram á síðasta ár
meðan verðbólgan var lítil. í
30-40% verðbólgu er engin fast-
gengisstefna möguleg. Hún verður
að falsgengisstefnu.
Björn Dagbjartsson