Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1988, Side 15

LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1988.
AUtaf er einhver að byggja
Hvaö sagði Tómas? Bærinn er
skrítinn. Hann er fullur af húsum.
Hús meðfram öllum götum í röðum
liggja. Aldraöir byggja og ungir
menn kaupa lóðir og ætla sér lík-
lega að byggja.
Þetta er ort fyrir fimmtíu árum
þegar Tómas hjálpaði Reykvíking-
um að læra að meta borgina sína
og uppgötva rómantíkina í síma-
staurunum. Og enn er verið að
byggja og sennilega af hálfu meira
kappi heldur en nokkru sinni fyrr,
hvort heldur vestast í vesturbæn-
um, þar sem heil kynslóð af nýjum
vesturbæingum vex upp á þeim
slóðum sem áður stóðu öskuhaug-
ar, eða austast í Grafarvoginum
þar sem áður þótti ekki manna-
byggð vegna íjarlægðar frá þétt-
býhnu. Þá voru ystu mörk
borgarinnar Tunga sem nú er
löngu rifm og enginn undir miðjum
aldri man" lengur eftir. Tunga var
hús sem stóð við Laugaveginn of-
anverðan, á móts viö Fíladelfiu, og
var áfangastaður á leiðinni út úr
bænum. Þeir hefðu áreiðanlega
reist þar sjoppu, ferðamálafrömuð-
imir, ef sjoppumar hefðu verið
komnar til sögunnar í þá daga. Nú
er enginn áningarstaöur og ekkert
náttúrufyrirbæri inni á landakort-
inu nema með fylgi sjoppa og
pylsur með öllu.
{Breiðholtinu er risinn heill bær
sem slær Hafnarflrði og Akureyri
við til samans og heitir þó bara
úthverfi í Reykjavík. Þaö loðir enn
við Breiðholtið að þurfa að sanna
tilverurétt sinn, enda þurftu Breiö-
hyltingar lengi vel að ganga með
hauspoka vegna þess að þeir sem
þangað höfðu aldrei komið áhtu
hverfið vera einhvers konar gettó.
Það er eins og vanalega að þeir
segja mest af Ólafi konungi
sem hvorki hafa heyrt hann né
séð.
Hafið þið tekið eftir því þegar
fréttir em sagðar af mannlífinu í
höfuðborginni að geröur er grein-
armunur á Reykjavík og Breiö-
holtinu? En eins og flestir vita em
fréttir af mannlífi einkum fólgnar
í slagsmálum í heimahúsum,
skrílslátum unglinga eða dularfuU-
uih úlpumönnum á gægjum á
svefnherbergisgluggum. Ef glugga-
gægir sést í Norðurmýrinni er talað
um atburð í Reykjavík en þegar
lögi'eglan er kölluð á vettvang í
Breiðholtinu þá heitir þaö dóna-
skapur í Breiöholtinu - sem hefur
endað í því almenningsáUti að
rakkarapakkið búi í Breiðholtinu
en hinir í Reykjavík.
Fegurðin er afstæð
Manni skUst að það sé ekki fyrr
en nú á allra síðustu misserum sem
gangverð á íbúðum í Breiðholtinu
er komið á sama verðlagsstig og
aðrir mannabústaðir. Og sagt er af
þeim sem þangað Uytja að þeir vilji
hvergi annars staöar búa. Já, svona
er þetta Ujótt að breytast, þökk sé
ókunnum kynslóðum og ókunnug-
um. Þar sem áöur var urð og grjót
og rudd tröð fyrir elskendur, sem
vUdu komast prívat upp á Rjúpna-
hæð, er nú risin byggð sem liUr
sínu sjálfstæða lífi og unir glöö við
sitt. Þar er æskan fjölmennust og
þaðan er útsýnið fegurst enda hef-
ur útsýnið þann kost að það
breytist ekki þótt húsaþyrping
komi í stað moldarbarða nema þá
þegar háhýsi og seðlabankar
skyggja á Esjuna, en eins og aUir
vita er útsýni Reykvíkinga komið
undir því hvort Esjan sést. •
Hægt og sígandi breytist byggðin,
færist tU og þenur sig yfir nálægar
slóöir hinnar gömlu Reykjavíkur.
Fólk er ekki einu sinni spurt hvort
byggðin líti vel út, frá sjónarhóU
þeirra sem sigla inn Sundin, enda
þótt Jón Óttar sjónvarpsstjóri hafi
vakið athygli okkar á þvi að útsýni
farþeganna á Dronning Alexandr-
ine eigi að ráða úrslitum. Sem varð
til þess að Jón Óttar fékk ást á ráð-
húsinu við Tjörnina eftir að
Drottningunni var lagt enda er
hann fagurkeri af guðs náö. Annars
var gaman að því aö hann skyldi
minnast á Drottninguna sem Uutti
íslendinga til úUanda endur fyrir
löngu. Hún liföi sína blómadaga
þegar Uugið sleit sínum bamsskóm
og áður en íslendingar slógu
heimsmet í ferðalögum. Hins vegar
er fegurðin afstæð eftír þvi hvaða
hlið snýr fram. Enn eru þeir Ufandi
sem áttu þess kost að sigla meö
Drottningunni og það get ég sagt
með sanni að maöur gaf skít í ut-
sýnið við það eitt að koma um borö.
Það mundi sko enginn slá heims-
met í ferðareisum sem ætti heUsu
sína undir því að komast nrilU
landa með Dronning Alexandrine.
Blessuð sé minning þeirrar sjó-
veiki.
Listin á safn
Tunga er horfm og Drottningin
er komin í brotajám. Þaö sem einu
sinni var heUagt og eiUft feUur fyr-
ir tímanum og gömlu sporin eru
gleymd og grafm. Og hvað varðar
æskuna í Breiðholtinu um vestur-
bæjarátthagana eða gömul bæjar-
nöfn í Laugamesinu? Hver man
rómantíkina í Rjúpnahæðinni el-
legar gönguferðir inn fyrir Lauga-
veg?
Já, hver man gleðistundimar í
Glaumbæ forðum þegar gamla ís-
húsiö og framsóknarbæUð við
Fríkirkjuveginn upplifði sitt annað
tilverustig í dansiböUum aldarinn-
ar og Skálholtsstígurinn iðaði af
slíku æskufjöri að íbúamir kærðu
þaö tíl lögreglunnar? Kannski eitt-
hvert miðaldra fólk sem segist vera
af sextíu og átta kynslóðinni. En
þeim fer óðum fækkandi og til-
heyra brátt sögunni.
Ennþá færri muna tíma íshússins
við Tjörnina sem var einhvem tím-
ann í fornöld og býttar menn engu,
nema helst Jóhannes Nordal vegna
þess að örlögin ráku afa hans á
heimaslóðir úr útlegðinni fyrir
vestan haf til að koma ísnum á
Tjörninni í verð.
Þetta skrítna hús viö Fríkirkju-
veginn á sér sögu í tveim kynslóð-
um og er nú brátt að hefja sitt þriðja
tUverustig. Listasafnið verður opn-
aö þar um næstu helgi og andar
að okkur hstinni nokkurn veginn
þar sem afi seðlabankastjórans
fékk sér í nefið og menn gerðu hos-
ur sínar grænar fyrir kærustunum
á svölunum í Glaumbæ. Það fer
ekki iUa um Ustina á svoleiöis stað!
Ég læt svo skyggnum mönnum
og sálarrannsóknafélaginu það eft-
ir aö fmna út hvaða andi svífur þar
yfir vötnum. Hann yrði aUa vega
skrautlegur ef veggirnir mættu
tala!
Kapphlaup í snöruna
Hver kynslóð tekur við af ann-
arri og lifir sinn tíma og sitt skeið
og rætumar eru þar sem áttha-
gamir eru hveiju sinni, ekki í
átthagafjötrum afa og ömmu eða
bæjarstæðum landnámsmann-
anna. Fóm ekki landnámsmenn-
imir alla léið til íslands frá
átthögum sínum sem þó voru ólíkt
búsældarlegri við norsku strand-
lengjuna heldur en í norðangarr-
anum hér á Seltjamarnesinu?
Að vísu gátu þeir réttlætt búferla-
flutningana á þeirri forsendu að
þeir vildu um frjálst höfuð strjúka
og eiga allt sitt á þurru. Þannig
hefur það líka verið um aldir og
sjálfsbjargarviðleitnin hefur eink-
um fengið útrás í þeirri áráttu
íslendinga að eyða ævi sinni í hús-
byggingar til að koma sér upp þaki
yfir höfuðið. AUir vildu eignast
sína eigin íbúð, sitt eigið hús, og
náðu því flestir hverjir áður en
þeir hrukku upp af, shtnir menn
og saddir lífdaga af veru sinni í
húsgrunnunum. Verðbólgan varð
þeim meira að segja til blessunar
og sjálfseignarstefnunni til lífs-
bjargar og svo eru menn að bölva
veröbólgunni! Það var nú öðm nær
á þeim gósentímum þegar hún át
upp skuldimar með hraða ljóssins
og vísitölufjölskyldan var og hét.
Þá græddu menn á því að byggja,
að minnsta kosti kynslóðin sem
erfði eignina þegar frumheijinn
féll frá, yfirbugaður af þreytu og
naglhreinsun.
Enn eru menn að byggja á
óbyggðum lóðum og menn ku jafn-
vel deyja frá hálfbyggðum húsum.
Munurinn er bara sá að verðbólgan
er verðtryggö og vextimir með. Nú
safna menn ekki lengur eignum
heldur skuldum. Samt keppast ahir
við að festa nýjustu kynslóðina í
netinu og reyndar fá hinir eldri hka
njálg af gömlum vana þegar þeir
heyra minnst á húsnæöislánin. Það
stenst enginn íslendingur þá freist-
ingu að taka sér lán þegar færi gefst
og er þá minna hugsað um gjald-
dagana og greiðslumar. Manni
skhst að þúsundir landsmanna bíöi
þess í ofvæni að festa sig í snör-
unni og hinir nagi sig í handarbök-
in yfir því að komast ekki sömu
leiö. Hver stjómmálamaöurinn á
fætur öðmm tekur að sér að
tryggja húsnæðislánsumsækjend-
um rétt th að hengja sig í snöru
tveggja th þriggjá mhljón króna
lánsúthlutunar. Þeir em jafnvel
farnir að skerða lífeyrisréttindin th
að koma þessu í kring.
Sér grefur gröf
Vill nú ekki einhver góður maður
og töluglöggur útskýra það fyrir
sakleysingjunum í biðröðinni hjá
Byggingasjóði aö ávísun á hús-
næðislán jafnghdir fjárhagslegu
sjálfsmorði? Vextir og verðtryggð
verðbólga tryggir lántakendum
ævilanga örvæntingu og bindur
þeim bagga sem ekki einu sinni
erfmgjamir sjá fyrir endann á.
Spyijið þá sem hafa reynsluna,
Sigtúnshópinn og aha þá sakleys-
ingja sem héldu að þeir væru að
eignast eigið húsnæði með örlæt-
inu hjá Byggingasjóði. Sú útkoma
er nær sanni að ríkið í nafni Bygg-
ingasjóðs eignist þetta sama
húsnæði á nauðungaruppboði áður
en aldamótin ganga í garð. Hús-
byggjendur geta vænst þess eins
að komast upp úr húsgröfinni til
að leggjast út af í hinni gröfinni.
Og það án þess að taka skuldirnar
með sér.
Samt standa menn í biðröðum
eftir þessari aftöku. Lífeyrissjóð-
imir era skammaðir blóðugum
skömmum ef þeir dansa ekki með.
Jóhanna neitar að mæta á ríkis-
stjórnarfundum nema sjálfsmorðin
nái fram að ganga. Mestu ákafa-
mennirnir selja jafnvel lánslof-
orðin sín með stórum afföhum th
að flýta fyrir sér! Það má segja að
maður gangi undir manns hönd th
að stytta ungu kynslóðinni aldur í
þeirri himnasælu að fá að sjá höf-
uðstól skuldarinnar aukast í hvert
skipti sem borgað verður af hon-
um.
Gömlu öskuhaugarnir við Sels-
vörina eru horfnir undir blokkir.
Grafarvogsævintýrið teygir sjálf-
sagt byggðina yfir á nýju ösku-
haugana áður en varir. Gömul
íshús breytast í hstasöfn og þannig
mun heimsbyggðin á íslandi smám
saman breyta um mynd og sagan
verður sett á söfn, þar sem hún sjálf
átti sér stað. En innan um mann-
virkin og innan í þeim býr fólk sem
ekki þekkir aðra tíma én þá að
skulda ríkinu fyrir íbúöinni, sem
það byggði, í þeim misskilningi að
eignast hana.
Það er von að skáldið spyrji: hver
skhur lífið og áhar þess óbyggðu
lóðir? Og af hveiju er verið að
byggja?
\
Ellert B. Schram