Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1988, Page 33

/
LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988.
45
Hverra manna ertu?
Annars ágætlega áheyrilegur þul-
ur var í sjónvarpi um daginn aö
yfirheyra konu um getraunir og
ensku knattspymuna. Og honum
varö að orði:
Hverra manna ertu í ensku knatt-
spyrnunni?
Konan svaraði: Liverpool.
Miðað við málvenjur þýðir þetta
að hún eigi ættir að rekja til knatt-
spymuliðsins Liverpool og jafnvel
að faðerni að henni sé ellefu manna
lið. Þetta minnir á Heimdall sem
átti sjö mæður sem allar vom syst-
ur!
Án gamans. Spyijandinn var að
spyrja hvert væri uppáhaldshð
konunnar og hefur sjálfsagt ætlað
sér að vera frumlegur í orðavaU.
Og þessi nýstárlega málnotkun
vakti athygU mína. Við emm sífeUt
að flokka okkur sjálf og aðra, við
þurfum að tilheyra einhveiju, til
dæmis ættum og fjölskyldum. Og á
tímum upplausnar í ættum og fjöl-
skyldum er kannski ömggara og
einfaldara að flokka fólk eftir ensk-
um fótboltaliðum.
„Við“ erum með
Stjómandi þáttarins hafði einnig
orð á því að viðmælandinn væri
fyrsta konan sem tæki þátt í get-
raunaleik sjónvarpsstöðvarinnar.
Þetta þótti honum afar merkilegt,
rétt eins og hann væri að leiða þjóð-
ina fyrstur manna í þann stóra-
sannleik að konur tækju þátt í
fótboltagetraunum. Enda svaraði
konan af dálitlum þjósti:
Við erum með þótt það fari Utið
fyrir okkur.
„Við“ í þessu tilviki era um það
bil 120 þúsund íslenskar konur.
Orðalagið „Við erum með“ á því
engan rétt á sér í þessu samhengi.
Konan átti við að sumar kynsystur
hennar tækju þátt í getraunum,
eins og allir vissu og sú staðreynd
því varla svo markverð að tæki því
aö vekja á henni sérstaka athygli í
sjónvarpi. En þaö er oft eins og fólk
þurfi að taka almælt tíðindi og setja
þau fram sem merkar nýjungar,
sem það hafi nýverið uppgötvað og
verði að tilkynna þjóðinni henni til
upplýsingar.
Meira um „við“
Nýju útvarpsrásimar era undar-
lega líkarhver annarri. Ég undrað-
ist lengi vel af hveiju þuhr væra
EIRÍKUR
BRYNJÓLFSSON
KENNARIVID ÁRMÚLASKÓLA
sí og æ að kynna sjálfa sig, þáttinn
og stöðina. I þaö fer drjúgur hluti
talaðs máls. En þetta er vitaskuld
nauðsynlegt svo að fólk viti á hvaða
stöö það er að hlusta.
Annað hefur vakið athygli mína.
en það er hvernig þulimir búa til
klisjur sem hver tyggur upp eftir
öðrum, með undantekningum þó.
Ein klisjan er „Við verðum með
ykkur...“ Þetta segja þulirnir í
upphafi þátta.
Eg hef tvennt við þetta að athuga:
1. Þetta er klisja sem menn apa
hver eftir öðrum í hugsunarleysi.
Upphaflega stæling eftir amerísk-
um þulum.
2. Þetta er bull. Sá sem talar til
hlustenda gegnum útvarp er alls
ekki með einum eða neinum. Hann
er langt í burtu í loftlitlu stúdíói
og tilraunin til að brúa óhjákvæmi-
legt bil þular og hlustenda rennur-
út í sandinn.
Þulir verða að átta sig á fjöl-
breytni málsins og hætta aðtyggja
þreytta frasa oní hlustendur. Metn-
aðarfullir þulir eiga að hyggja að
því hvað þeir segja og hvernig.
Eða eins og segir í Hávamálum:
Haldit maður á keri
drekki þó að hófi mjöð,
mæli þarft eða þegi;...
Vísnaþáttur
Kannski fyrir kvöldstundina
á Kvíabryggju verð ég sendur
Leiðrétting og viðbót
Ekkert í prentuðu máli er leiðin-
legra en prentvillur, nema þá það
sem vanhugsað er, og í vísum og
ljóöum skartar slíkt síst. En prent-
meistarar vísnaþáttarins láta
sjaldan henda sig neitt aðfinnslu-
vert. En þó kom fyrir í vísnaþættin-
um sem helgaður var frú Theodóra
Thoroddsen að einn bókstafur í
fjögurra stafa endarímsorði varð
sá sami í því fyrra og seinna orðinu
og það hafði auðvitað þau örlaga-
ríku áhrif að merking vísunnar
bijálaðist. Nú leiöréttum viö þetta
með þeim hætti að birta þijár vísur
eftir þessa mætu skáldkonu og ein
þeirra er sú sem varð fyrir slysinu,
hinar tvær hafa ekki komið hér
áður.
Frú Theodóra segir: „Alltaf ann
ég glaðværðinni og álít hana gulli
betri, fari hún í rétta átt: >
Ef ég fyndi og festi mund .
á fríðu auravali,
gæfi ég fyrir gleðistund
gull í pundatali.
Hugans annál enginn reit,
þar ægir svo mörgu saman.
En það sem enginn annar veit,
er oft vort besta gaman.
Upp skal tina öll þau kom,
sem óhirt fyrrum lágu.
Nú hef ég tæmt mitt nægtahom,
og nú er aö lúta aö smáu.“
Agnir að austan
Menningarsamtök Héraðsbúa á
Austurlandi gáfu út 1985 vísnabók
eftir Austfirðing, Braga Björnsson
að nafni, sem kennir sig við Surt-
staði. Heimamenn vita náttúrlega
öll þau skil á manninum sem þeir
vilja vita, en ég get ekkert frætt
áhugasama vísnavini um höfund-
inn og þykir mér það miður, en
auðvitað gera stökurnar það betur
á sinn hátt en mín orð. En lesendur
eru forvitnir. Ég tek vísurnar í leyf-
isleysi í trausti á umburðarlyndi
höfundar og útgefenda. Bókin heit-
ir Agnir og er hin eigulegasta að
sjá:
Sóhn dokar, skuggaský
skýla Lokaráðum,
skjóUn fokið er nú í
öllu lokið bráðum.
Hljóðlát moldin heimtar sitt,
sé hinsta gjaldiö vegið.
Heiðarlegra hold en þitt
hefur hún aldrei þegið.
Víða meitlast mikil slóð
mæðudága greiddra,
þar sem seitlar banablóð
byggðarlaga eyddra.
Mér er eilíf eftirsjá
að æskukynningunum,
get því aldrei flúið frá
fyrstu minningunum.
Nú sit ég hér einn og segi:
Seinasti fuglinn ber
í augum sér óravegi
þann unað sem liðinn er.
Þetta era aUt lausavísur.
Enn frá Uppsala-Gísla
Við vorum nýlega með nokkrar
vísur er hrifsaðar voru úr kveri
sem gert var úr efni eftir einbúann
Gísla heitinn á Uppsölum í Amar-
firði. Tvær urðu viðskila við hinar
vegna þess að mér fannst að aðeins
hefði þurft að hnika til orðum ríms-
ins vegna. En sUkt verður stundum
að gera ef hægt er án þess að efni
breytist. Slík lagfæring held ég að
sé syndlaus þegar aðstæður eru
hafðar í huga. Smáorö á röngum
stað geta ráðið úrsUtum um áferð
vísu. GísU orti fyrir sjálfan sig.
Óvenjuleg atvik ráða því að hugs-
anir hans koma opinberlega fram.
Hér:
Þá heim oss sækir hugarraun,
sem hryggir sinni vort á laun,
mun tíminn breiða á blæju sína,
og blíökar geð og sorgir dvína.
Önnur vísa:
Það eitt víst, þá aUs er gætt,
að ekkert vinnst með höröu.
Hver einn elski sæla sætt
sinna bræðra á jörðu.
Auðvitað má ekki skilja þau orð
frá þáttastjóra, sem fylgja þessum
yfirlætislausu vísum, svo að hann
telji sér og öðrum dálkastjórum
heimilt að breyta og birta í heinúld-
arleysi hvaða efni sem vera skal.
Sú hefð hefur raunar skapast að
vel kveðnar stökur, sem berast út
til fólksins, séu um leið orðnar al-
menningseign. En hitt er hreinasta
undantekning að blaðamönnum
leyfist aö breyta þeim, þótt þeir telji
sjálfir að .það sé til batnaðar. Þar
sýnist sitt hverjum.
Liðugt kveðið
Þakka Páli J.Þ., gömlum Vest-
firðingi, gott bréf og vísur til aö
moða úr. Þær sem ég tek á annað
borð koma svona smám saman og
fer eftir atvikum hve langt verður
á milh þeirra. Hann á létt með aö
yrkja:
Varla eru þessi vísukorn
vel að skapi þínu.
Þó sendi ég nokkur sýnishom,
svona að gamni mínu.
• Þó harðni tök og bogni bök,
bregst ei sólarmáttur,
rífur vök í vetrarþök
vorsins andardráttur.
Söngur unnar dimmur deyr,
dofna munnar vinda,
meðan sunnan þíður þeyr
þreifar um grann og tinda.
Jón úr Vör
Lausbeislað kvennafar
Lausbeislað kvennafar hefur
löngum kallað á leiðinleg bams-
faðemismál og óhamingjusöm
eftirköst skammra yndisstunda.
Um þau mál hefur oft verið kveðið.
Aldraður maður, vel hagmæltur,
sem á sínum manndómsáram
þurfti að fjalla um svokölluð sveit-
arstjómarmál í heimahögum
austur á fjörðum, og einnig hér
syðra, gat margt sagt um inn-
heimtu bamsfaðemisgjalda. En
líka hugsað sér björtu hliðarnar og
sett sig í spor óreiðumannsins. A
eitt opinbert plagg ritaði hann
þessa vísu og talaöi fyrir munn
hins dæmda:
Ennþá man ég, elsku vina,
atlot þín og mjúkar hendur.
En kannski fyrir kvöldstundina
á Kvíabryggju verð ég sendur.
Utanáskrift: Jón úr Vör,
Fannborg 7, Kópavogi.