Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1988, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð i lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Markaðsgengi og -vextir
Stjórnmálamenn og hagstjórar eiga sumir hverjir
afar erfitt meö aö sætta sig við tilhugsunina um, að
betra sé aö leyfa ýmsum efnahagslegum fyrirbærum aö
vera í friöi heldur en aö skipuleggja þau á ýmsan hátt
í samræmi viö umdeilanlegar hugsjónir og fordóma.
Athyghsverðasta dæmið um þetta er skjaldborgin,
sem slegin hefur verið um hina kolröngu skráningu
Seðlabanka og ríkisstjórnar á gengi íslenzku krónunn-
ar. Þetta er fastgengisstefnan, sem nú saumar aö
alvöruatvinnuvegunum og viöskiptastööu þjóöarinnar.
Aöstandendur stefnunnar geta ekki af neinu viti svar-
aö spurningunni um, hvers vegna ekki megi vera
jafnvægi milli eftirspurnar og framboðs á erlendum
gjaldeyri. Á tíma verðbólgumunar milli íslands og út-
landa er ótrúlegt, aö fast ríkisverðlag sé betra.
Opinber skráning á verði ýmissa annarra fyrirbæra
en erlends gjaldeyris hefur undantekningarlaust gefizt
illa. Ríkisvaldiö hefur stundum ákveðið að stööva laun
fólks eða verð þjónustu og vöru við ákveðnar krónutöl-
ur, en ævinlega runnið á rassinn með afskiptasemina.
Fastgengisstefnan er dauðadæmd. Fólk sér betur en
ráðamenn og hagstjórar þeirra, að hún felur í sér niður-
greiðslu á gjaldeyri til óhæfilega mikils innílutnings á
erlendri vöru og þjónustu, sem magnar allt of mikla og
vaxtadýra skuld þjóðarinnar í útlöndum.
Fólk sér hka betur en ráðamenn og hagstjórar þeirra,
að fastgengisstefnan refsar einmitt þeim atvinnuvegum
og starfsmönnum, sem vinna að öflun gjaldeyristekna.
Þessa má sjá ótal merki í taprekstri og lágum launum,
aht frá Granda yfir í Flugleiðir.
Sjávarsíða íslands mundi hagnast á að afsala sér
núverandi byggðastefnu og fá í staðinn markaðsbúskap
á gjaldeyri. Núverandi sníkjukerfi veitir sjávarsíðunni
ruður af nægtaborði landbúnaðar og beinir athyghnni
frá því, að Reykjavík er ekki óvinurinn, heldur gengið.
Gegn þessum röksemdum þýðir ekki lengur að þylja
í sífehu, að gengislækkun ein leysi ekki ahan vanda.
Engin ein aðgerð út af fyrir sig leysir allan vanda. En
stórt skref fram eftir vegi fælist í að taka kaleik gengis-
skráningar frá stjórnmálamönnum og hagstjórum.
Mjög svipað má segja um kröfurnar um, að gengi
vaxta af fj árskuldbindingum verði skráð af öflugra
handafli en nú er gert. Skuldarar segja, að lækka verði
svokahaða okurvexti af lánum, því að atvinnuhfið sé
að shgast undir þeim. Samt vantar alltaf lán.
Vaxtalækkunarsinnar neita að horfast í augu við, að
núverandi vextir eru ekki meiri okurvextir en svo, að
fleiri vilja taka lán en veita lán, jafnvel til nýrra fram-
kvæmda, sem menn gætu frestað, ef þeim ógnaði
vaxtabyrðin. í raun eru vextirnir nefnilega of lágir.
Þrátt fyrir nokkra hækkun raunvaxta úr neikvæðum
tölum í jákvæðar á síðustu árum hefur enn aldrei reynt
á, hvar jafnvægi næst mihi eftirspurnar og framboðs.
Tímabært er, að kákinu verði hætt og vöxtum leyft að
finna sitt svigrúm á ftjálsum markaði.
Valdastofnanir og valdamenn hafa tilhneigingu til að
vilja ráðskast með margvísleg fyrirbæri, því að skipu-
lagshyggja færir þeim völd, sem markaðshyggja tekur
frá þeim. Þess vegna hefur þjóðin ekki enn fengið að
hagnast á ftjálsu markaðsgengi og markaðsvöxtum.
Valdamenn á íslandi hafa ahtaf verið hræddir við,
að upplausn mundi fylgja í kjölfar afnáms opinberrar
verðskráningar. Sá ótti hefur jafnan reynzt ástæðulaus.
Jónas Kristjánsson
Leikhúsvor
Það hefur óneitanlega lifnað ögn
yfir mannlífmu þessa vordaga, eftir
að veturinn loks sleppti klónum af
okkur. í vikunni sem leið gengu
menn leiðar sinnar álútir, úlpu-
klæddir og gaddfreðnir í framan.
Þetta var ekki tiltakanlega bros-
mild þjóð. Hvílík umskipti: Nú
gengur fólk upprétt og frjálslegt í
fasi, klakinn þiðnaður á auga-
bragði.
Ég stóð vorið að verki í fyrradag.
Það birtist í bjartsýnum fíflum, sem
spruttu undir austurvegg Skemm-
unnar vestur við Meistaravelb, en
þar hefur verið annað aðsetur
Leikfélags Reykjavíkur undan-
gengin tvö leikár. Þessir fíflar
spruttu þama eins og út úr veggn-
um beggja vegna dyranna, þar sem
leikendur og annað starfsfólk geng-
ur um, ekki sérlega gróðursæll
reitur, en fífill er þrjósk jurt og
virðist helst skjóta upp kollinum á
þeim stöðum, sem engri plöntu er
ætlað að vaxa.
Kúbeinin á loft
En þarna spretta víst ekki fleiri
I talfæri
Jón Hjartarson
kómedíur". Með öðrxun orðum,
innan þessara veggja gæti rúmast
tekið atvinnuleikhúsunum fram í
áræði og metnaði. Þau skfíyröi sem
þessir leikhópar búa við eru hins
vegar varla mannsæmandi. Það er
auðvitað ekki beinlínis hlutverk
ráðamanna borgar eða ríkis að út-
vega hverjum þeim sem langar og
vill hefja leiksýningu fjármagn og
húsnæði. Hins vegar hefðu þessar
tilraunir, sem gerðar hafa verið á
undanförnum árum, átt skilið
skárri samastað en raun ber vitni.
Alþýöuleikhúsið átti í eina tíð
inni í Hafnarbíói. Þar var mjög
notalegt leikhús, en einhverra
hluta vegna þurfti að jafna þetta
hús viö jörðu með þvílíku offorsi
að það var nánast rifið utan af leik-
myndinni. Síðan hafa þær rústir
beðið óhreyfðar í fimm ár. Þessi
byggingaglaða þjóð rífur fyrst og
hugsar svo. Örlög þessara húsa
benda til þess að leiklist sé mjög
ögrandi fyrir menn með kúbein.
Framtak „frjálsu" leikhópanna
hefur blómgast þrátt fyrir hús-
næðisskort og frumstæðar aðstæð-
ur. Það er ekki þar með sagt að hún
myndi dofna, þótt hún kæmist í
Hvað verður um Iðnó?
þrjóskir fíflar, búið að ákveða að
jafna allt við jörðu og byggja nýtt.
Það er svo óskapleg byggingargleði
í borginni að því er virðist. Það er
eins og þurfi að fylla hvem blett
af steinsteypu. Það er búið að taka
ákvörðun, sem ekki viröist haggað,
að rífa þessar skemmur og reisa
þar blokkir, ef til vill álíka ljótar
og hinar blokkimar við Meistara-
velhna. Þarna spretta sem sagt
varla framar önnur blóm í framtíð-
inni en agaðar hýjasentur og
velhirtar gladíólur, gott og vel.
Þessar skemmur gömlu Bæjarút-
gerðarinnar, sem Reykjavíkurborg
lánaði Leikfélaginu undir starf-
semi sína og breytt var í undragott
leikhús meö tilstyrk margra góðra
manna og stofnana, hafa sannar-
lega verið eins og vorboði í
menningarlífinu. Þarna hefur ver-
ið sýnt og sannað að menning og
listir blómstra við frumstæðustu
aðstæður, ef vilji og sköpunargáfa
fá að skjóta rótum.
Ég held að flestu, og sennilega
öllu, því leikhúsfólki sem unnið
hefur í LR-skemmunum, verði sú
reynsla ógleymanleg. Þarna hefur
skapast mjög svo nýstárlegt leik-
rými, sem hefur nýst mjög vel. Það
er þó fjarri lagi að búið sé að full-
nýta möguleika þessa húss. Þarna
væri fýsilegt að setja upp sígild
stórverk. Við skulum til dæmis
hugsa okkur Óveðrið eftir Sha-
kespeare, Draugasónötuna, eftir
Strindberg, aö maður tali nú ekki
um Pétur Gaut eftir Ibsen. Þarna
væri kjörinn vettvangur fyrir ær-
lega íslenska útgáfu á verkum
Æskylosar, frumkvöðuls evróp-
skrar leikhstar, eða annarra grísku
leikskáldanna. Þegar hefur verið
sýnt og sannaö hvernig þessir
ágætu braggar nýtast fyrir íslenska
nútímaleiki, alþýðlegar „tragí-
margháttuð leikstarfsemi með
góðu móti.
HVAÐ VERÐUR UM IÐNÓ?
Leikfélag Reykjavíkur hefur jafn-
an verið kennt við Iönó. Fjölmiðlar
hafa raunar engan greinarmun
gert á þessu tvennu: Leikfélaginu
og húsnæðinu. Það er eðhlegt,
vegna þess að LR var í rauninni
stofnað að frumkvæði iðnaðar-
mannanna sem byggðu það ágæta
hús þarna við tjörnina. Hins vegar
hefur Leikfélagið aha tíð verið
leigjandi í Iðnó. Félagið hefur aldr-
ei ráðið þar húsum.
Það hefur að vísu, vegna hefðar-
innar og velvhja húsráðenda, oftast
nær fengið að fara þar sínu fram.
Þessi salarkynni eru hins.vegar
hönnuð fyrir aldamót og bundin
ákveðnu sniði. Rýminu er sannar-
lega búið að ögra með ýmsu móti,
innan ramma og utan. Það er með
ólíkindum hvaö hægt hefur verið
að rassakastast þar um veggi og
þh í áranna rás, án þess að ofbjóða
áhorfendum. (Auðvitað hefur þeim
oft á tíðum verið nóg boðið).
Varla berst svo leikhús í tal á
götum úti aö ekki sé spurt: Hvað
verður um Iðnó? Það væri auðvitað
æskhegt að þar yrði áfram leikhús.
Þetta er náttúrlega upplagt fyrir
frjálsu grúppurnar, segja menn.
EN þetta hús er lúið og þarfnast
fyrr eða síðar endurbóta, sem kosta
mikið. Og það er, sem fyrr sagði, í
eigu einkaaöila og þar af leiðandi
undir hælinn lagt, hvort þaö verð-
ur leigt undir leiklistarstarfsemi
þegar LR loks flyst þaðan út eftir
90 vetra setu.
Litlu leikhópamir, sem sprottið
hafa upp eins og fiflar á vori á ótrú-
legustu stöðum hér í Reykjavík að
undanfömu, hafa sannarlega glætt
menningarlífiö. Sumt af því hefur
sæmilegt húsaskjól. Það er ekki
skemmtilegt að sitja á vondum stól
í tvo tíma, með textann í annað
eyrað en norðan garrann í hitt.
Kjallaraholumar og hanabjálka-
loftin, þar sem þessi leikstarfsemi
fer fram nú, eru satt að segja held-
ur óvistlegar kompur.
FÉLAGSMIÐSTÖÐ
LR-skemman á horni Meistara-
vaha og Grandavegar er hins vegar
mjög ákjósanlegt thraunahús fyrir
hvers konar menningarstarfsemi.
Það á ekki einasta við um leikhús.
Það væri gaman að heyra þama
tónleika, og raunar uppákomur
hvers konar, fundi, föndur, fóta-
nudd... bara nefna það.
Leikfélag Reykjavíkur heföi vís-
ast full not fyrir þetta húsnæði
næsta vetur. Það hefur veriö og
yrði ómetanlegur vettvangur fyrir
starfsfólk félagsins th þess aö þjálfa
sig og búa undir að taka viö Borgar-
leikhúsinu nýja. - Síðan mætti
hugsa sér, og það jafnvel strax
næsta vetur, að þessi húsakynni
nýttust undir aðra leikstarfsemi,
fyrir frjálsu hópana einkanlega.
Það er synd og skömm og mikh
óráðsía að rífa þetta hús. Kannski
verður svo síðar meir byggð þama
einhvers staðar félagsmiðstöð, fin
og flott og afskaplega hugguleg fyr-
ir gesti og gangandi. Gahinn við
slik hús vhl hins vegar verða sá
að enginn kemur inn í þau óth-
neyddur.
Það var mikið rætt um vor í ís-
lenskri kvikmyndagerð fyrir
nokkmm ámm. Það er ekki fráleitt
að tala um vor í íslensku leikhúsi
nú. Og eins og Maó formaður ráð-
lagði, eigum við að leyfa þúsund
blómum aö spretta í menningarlíf-
inu. Það er óþarfi að flýta sér svona
mikið að rífa.