Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1988, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚNÍ 1988.
15
Þegar hláturinn einn er efftir
- Síðari grein -
Þegnar sameignarríkjanna geta
sem kunnugt er ekki deilt á valds-
menn, stofnað óháð félög um
áhugamál sín eða skotiö ágrein-
ingsefnum til óvilhallra dómstóla.
Þeir hafa hins vegar eitt ráð, sem
yfirvöldin geta ekki tekið af þeim,
á meðan þeir eru enn lifandi, hugs-
andi einstaklingar - og það er að
segja gamansögur, beita hinni
nöpru hæðni, sem kemur upp um
tvískinnunginn í orðum og gerðum
valdhafanna. Þegar veröldin er
vond, geta menn hörfað inn í
hlátraheim, og það auðveldar þeim
að lifa af og halda stillingu sinni.
Hláturinn felur auðvitað í sér vissa
uppgjöf, en það er uppgjöf, sem
varðveitir þrátt fyrir allt mannlega
reisn. Þú heldur broti af sjálfum
þér, ef þú getur hlegið að Stóra
bróður, en elskar hann ekki skil-
yrðislaust eins og söguhetjan í bók
Orwells.
Og í grein, sem ég birti hér í blað-
inu fyrir viku, sagði ég lítillega frá
tilraun hinna kúguðu samborgara
okkar í austri til að halda sjálfs-
virðingu sinni með aðstoð skop-
skynsins. Hér ætla ég að halda því
áfram.
Skortur á neysluvörum
Margir brandarar frá austan-
tjaidslöndunum skírskota til hins
mikla skorts á neysluvörum, sem
KjaHarinn
Dr. Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
stjórnmáiafræðingur
einkennir þau. Samkvæmt einum
gengur Rússi inn í kjötbúð og spyr:
„Eigið þiö til nautakjöt?" Svarið er
neitandi. Þá spyr hann: „En svína-
kjöt? Er það til?“ Hann fær sams
konar svar. „Seljið þið lambakjöt?"
Afgreiðslumaðurinn svarar, að það
sé ekki til. „Jæja, þá ætla ég að fá
nokkrar pylsur,“ segir maðurinn.
„Því miöur eru þær uppseldar," er
svarið. Þá fer maðurinn. En af-
greiðslumaðurinn snýr sér að öðr-
um viðskiptavini, yppir öxlum og
segir: „Þessi var nú greinilega
heldur einfaldur, en það má hann
eiga, að hann hefur stálminni."
Rússar henda gjarnan gaman að
því, að Adam og Eva hljóti að hafa
verið samlandar þeirra. Hvers
vegna? Vegna þess að þau áttu eng-
in fót, þau höfðu ekkert annað að
borða en epli og bjuggu samt í Para-
dís!
Síðan er fræg saga af því, þegar
Gorbatsjof fór til Parísar, heimsótti
næturklúbb, sá fáklæddar, ungar
þokkadísir stíga dans og hreifst af.
Þegar hann var kominn aftur til
Moskvu, sagði hann mönnum sín-
um, að stofna þyrfti slíkan nætur-
klúbb þar. Þetta er gert, en aðsókn-
in reynist dræm. Gorbatsjof kallar
framkvæmdastjóra næturklúbbs-
ins fyrir sig og spyr, hvað sé að.
Framkvæmdastjórinn hristir höf-
uðiö raunamæddur og segist ekki
vita það. „Eru ekki innréttingarnar
samkvæmt nýjustu tísku?“ spyr
Gorbatsjof. Framkvæmdastjórinn
fullvissar hann um það. „Er húsið
ekki á góðum stað í miðborginni?"
Framkvæmdastjórinn svarar ját-
andi. „En eitthvað hlýtur þá að
vera að dansmeyjunum," segir
Gorbatsjof. „Nei, nei, félagi Gor-
batsjof," svarar framkvæmdastjór-
inn. „Þær hafa allar veriö flokks-
bundnar í fjörutíu ár að minnsta
kosti.“
Hvers vegna er enginn fiskur fá-
anlegur í búðum í Rússlandi?
Vegna þess að draga verður athygl-
ina frá kjötskortinum.
„Hvað er skinka?“
spyr kommúnistinn
Kommúnistar segja sem kunnugt
er, að sósíahsminn sé breytingar-
tíminn frá kapítalisma til komm-
únisma. í því sambandi má ekki
gleyma framtíðarsögunni af því, er
holdtekjur sósíalismans, kapítalis-
mans og kommúnismans sömdu
um að hittast á kaflihúsi í Moskvu
í maímánuði á því herrans ári tvö
þúsund og tíu. Kapítalistinn og
kommúnistinn mæta á umsömdum
tíma, en bíða lengi eftir sósíalistan-
um, sem kemur loks móður og
másandi. Hann afsakar sig með
mörgum orðum og segir, að hann
hafi þurft að bíða í biðröð í marga
klukkutíma til þess að ná sér í
skinku. „Hvað er biðröð?" spyr
kapítalistinn. „Hvað er skinka?"
spyr kommúnistinn.
Tveir rithöfundar hittast í
Moskvu og taka tal saman. „Ég er
að byrja að semja bók,“ segir ann-
ar. „Og hvað fjallar hún um?“ spyr
hinn. „Ungur maður hittir unga
stúlku, og þau laðast hvort að
öðru,“ er svarið. „Nú, nú, þetta er
þá ástarsaga," segir hinn. „Þau
ganga í hjónaband og komast yfir
íbúð,“ heldur fyrri maðurinn
áfram. Og þá segir hinn: „Nú, þetta
er ævintýri!"
Rússi nokkur kemur að eigin-
konu sinni í bóhnu með öðrum
manni. „Þetta er nú of langt geng-
ið,“ hrópar hann upp yfir sig. „Hér
liggið þið og njótiö lífsins, þegar
ávextir voru að koma í búðina á
horninu!"
Stysti og hnitmiðaðasti brandar-
inn um skortinn í sameignarríkj-
unum felst þó líklega í spurning-
unni, hvers vegna Trabant 101 heiti
því nafni. Svariö er, að 100 sóttu
um hann og 1 fékk hann!
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Þegar veröldin er vond, geta menn
hörfað inn 1 hlátraheim, og það auð-
veldar þeim að lifa af og halda stillingu
sinni.“
Um hlutverk fbrseta íslands
Framboð Sigrúnar Þorsteinsdóttur
th forseta Islands vekur áleitnar
spumingar varðandi forsetaemb-
ættið og framkvæmdina á forseta-
hlutverkinu.
Undirritaður er einn af fjölmörg-
um sem hafa verið ánægðir með
forsetann okkar. Hefur honum þótt
hann kynna vel landið okkar og
útflutningsvörur, fyrir utan það að
sóma sér vel við að taka á móti
erlendum þjóðhöfðingjum.
Það rann hins vegar ljós upp fyr-
ir honum þegar hann, eftir aö hafa
heyrt um framboðið og um tilgang-
inn með því, las í stjórnarskránni
lýsingu á hlutverki forseta. Þetta
var nefnilega eins og að sjá góð til-
þrif í hlutverki Skugga-Sveins en
uppgötva svo að leikritið er ís-
landsklukkan.
Verklýsing forseta
í verklýsingunni á hlutverki for-
seta í sfjómarskránni er hvergi
minnst á að forseti eigi að halda
veislur, kynna íslenskan útflutning
eða kynna landið. Hins vegar er þar
heillöng upptalning á öðrum skyld-
um og réttindum. Hér eru nokkur
dæmi:
15. gr. Forseti skipar ráðherra og
veitir þeim lausn. Hann
ákveöur tölu þeirra og
skiptir störfum meö þeim.
21. gr. Forseti lýðveldisins gerir
samninga við önnur ríki.
Þó getur hann enga slíka
samninga gert, ef þeir hafa
í sér fólgiö afsal eða kvaöir
á landi eða landhelgi eöa ef
þeir horfa til breytinga á
stjómarhögum ríkisins,
nema samþykki Alþingis
komi til.
25. gr. Forseti lýðveldisins getur
látið leggja fyrir Alþingi
KjáUarinn
Kjartan Jónsson
verslunarmaður og félagi
i Samtökum græningja
fmmvörp til laga og ann-
arra samþykkta.
26. gr. Ef Alþingi hefur samþykkt
lagafrumvarp skal það lagt
fyrir forseta lýðveldisins til
staðfestingar eigi síðar en
tveim vikum eftir að það
var samþykkt, og veitir
staðfestingin því lagagildi.
Ný synjar forseti lagafrum-
varpi staðfestingar, og fær
það þó engu að síður laga-
gildi, en leggja skal það þá
svo fljótt eins og kostur er
undir atkvæði allra kosn-
ingabærra manna í landinu
til samþykktar eða synjun-
ar með leynilegri atkvæða-
greiðslu. Lögin falla úr
gildi, ef samþykkis er synj-
að, en ella halda þau gildi
sínu.
28. gr. Þegar brýna nauðsyn ber
til, getur forsetinn gefið út
bráöabirgðalög milli þinga.
Ekki mega þau þó ríða í bág
„Fæstir Islendingar þekkja stjórnar-
skrána og eru því hugmyndir flestra
um forsetaembættið mótaðar út frá því
hvernig það hefur verið 1 framkvæmd
hingað tíl.“
Forseti Islands móttekur viðurkenningu frá samtökum ferðaskrifstofa vestanhafs.
vi stjómarskrána. Ætíð
skulu þau lögð fyrir næsta
Alþingi á eftir.
Nú samþykkir Alþingi ekki
bráðabirgðalög og falla þau
þá úr gildi.
Bráöabirgðalög má ekki
gefa út, ef Alþingi hefur
samþykkt íjárlög fyrir fjár-
hagstímabilið.
öðruvísi hlutverk
Þetta er lýsing á talsvert öðruvísi
hlutverki en við höfum átt að venj-
ast hingað til. Samkvæmt stjórnar-
skránni hefur forseti mikla mögu-
leika til þess að hafa jákvæö áhrif
á gang mála hérlendis. Sérstaklega
er 26. gr. athyglisverð, því sam-
kvæmt henni er forseti í aðstöðu
til þess að leggja máhn fyrir þjóðina
ef honum sýnist svo. Þannig getur
hann gefið fólki kost á því að losna
undan því alræðisvaldi sem al-
þingismenn hafa á milli kosninga
og að ákveða örlög sín sjálft.
Enn ein kreddan
Enn ein kreddan varðandi for-
setaembættiö er að það eigi að vera
ópólitískt og hlutlaust. Ef forseti
hefði enga möguleika til þess að
hafa áhrif þá væri það þannig, en
forseti getur haft áhrif og því er
embættið póhtískt. Með því að
skrifa undir lög er forseti að taka
afstöðu með Alþingi og/eða ríkis-
stjórn og er því ekki hlutlaus.
Embættið er póhtískt, hvort sem
okkur hkar betur eöa verr. Vahð
sem starfandi forseti hefur hins
vegar er um hvort sú póhtík er
rekin með hagsmuni ríkisstjómar
og Alþingis fyrir bijósti eða al-
mennings eöa sérstaklega þeirra
verst settu, og þessir hagsmunir
fara, því miður, ekki aht of oft sam-
an.
Áfram Sigrún
Ég veit af eigin reynslu að margir
eiga eftir að verða hissa í sumar.
Fæstir íslendingar þekkja stjórnar-
skrána og eru því hugmyndir
flestra um forsetaembættið mótað-
ar út frá því hvemig það hefur ver-
iö í framkvæmd hingað til. Fram-
boðið sjálft hefur þegar brotiö eina
hefð sem á sér enga stoð í lögum,
þ.e. aö ekki skuh boðið fram á
móti starfandi forseta og mun von-
andi verða til þess að fleiri verði
brotnar. Því segi ég: „Áfram Sigr-
ún.“
Kjartan Jónsson