Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1988, Side 15

LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1988.
15

Þreytt á þrefinu
Þjóöin er orðin leið á þrefinu í þess-
ari stjórn. Þjóðin er einkum leið á
síðustu deilum stjórnarinnar um
uppfærslu, millifærslu eða niður-
færslu. Allt bar að sama brunni:
Stjórnin er þreytt og þjóöin er
þreytt.
Engu að síður má vel vera að
stjómin sitji þegar þessi orð eru
skrifuð. En útkoman yrði ekki
glæsileg. Útflutningsatvinnuveg-
irnir eiga í miklum erflðleikum.
Millifærslur fjár til útflutningsat-
vinnuveganna leysa engan vanda.
Kannski má halda greinunum
gangandi í örskamman tíma. En
stjómin hefur ekki sýnt neinn ht á
að ætla að taka sér alvörutak. Þetta
yrði látið reka ef stjórnin þá situr
eitthvað lengur. í raun hefur verið
látlaus stjórnarkreppa síðan þessi
stjórn tók við. Stjórnarflokkarnir
hafa aldrei orðið sammála um
verulegar aðgerðir. Þessir flokkar
hafa bara komið sér saman um eitt-
hvað á elleftu stundu. Þeir hafa þá
setið áfram bara til þess að sitja.
Forsætisráðherra var löngum
málamiðlunarmaðurinn í stjórn-
inni. Hann gaf eftir og lagði áherzlu
á að stjórnin sæti eitthvað lengur.
Áður hafa foringjar stjórnarliðsins
rifizt heiftarlega. Þetta hefur geng-
ið svona til æ ofan í æ. Fólk hefur
varla séð möguleika á að stjórnin
sitji deginum lengur. Samt hefur
hún setið. Kötturinn hefur níu líf.
Sumir hafa sagt að stjórnin hafi
mörg líf. Vissulega yrði varasamt
að fara nú út í kosningar. Þá mundi
skapast millibilsástand og ekkert
yrði gert. Atvinnulífið héldi áfram
að sökkva á meðan. Fyrst yrði und-
irbúningur kosninga og kosninga-
barátta. Síðan gæti tekið við löng
stjórnarkreppa meöan einhverjir
flokkar kæmu sér saman um nýja
ríkisstjórn. Forsætisráðherra taiar
því nú um að rjúfa ekki þing og
efna ekki strax til kosninga, þótt
stjórnin fari frá. En skammt yrði
líklega samt til kosninga. Þótt rétt
sé að veita stjórninni ádrepu yrði
ekki séð hvaða stjórnarbræðsla
yrði betri við núverandi aðstæður.
Menn sjá til dæmis vart að vinstri
stjórn yrði betri. Stundum hefur í
seinni tíð verið rætt að kratar og
Framsókn gætu setið eftir í stjórn-
inni og fengið Alþýðubandalagið
og Stefán Valgeirsson til liðs við
sig. En þá yrði skammt til kosn-
inga. Slík stjórn sæti aðeins
skamma hríð, enda hefði hún ekki
nægan þingstyrk. Þá er að líta á
að búast mætti viö að bæði Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið misstu fylgi í kosningum.
Stjórn sem þessi ætti því ekki langa
lífdaga.
í kraðaki síðustu daga hafa fleiri
kostir verið nefndir. Alþýðuflokk-
urinn og Framsókn færðu sig sam-
an og ógnuðu forsætisráðherra.
Velt var vöngum yfir stjórnar-
möguleika Framsóknar, Alþýðu-
flokks, Alþýðubandalags og Borg-
araflokks. Sá kostur yrði ekki væn-
legur til árangurs.
Sjálfumglaðir foringjar
Stjórnin gæti náð saman og hún
gæti sprungið hvenær sem er.
Stjómarflokkarnir búa í samstarf-
inu viö það böl að formenn flokk-
anna þykjast vera svo stórir að
þeir geti um lítið samið. Þorsteinn
Pálsson upphófst ungur í Sjálf-
stæðisflokknum. Hann hefur
lengst af verið fulltrúi málamiðlun-
ar í þessari stjórn en vill nú veröa
stór. Þorsteinn er farinn að líkja
sér við Ólaf Thors. En það finnst
víst flestum, sem komnir eru á
miðjan aldur, að Þorsteini fari ekki
vel samlíkingar við Ólaf Thors eða
Bjarna Benediktsson. Steingrímur
Hermannsson er upphafinn af vei-
gengni í skoðanakönnunum um
hver sé vinsælasti stjórnmálamað-
urinn. Steingrímur vill fyrir hvern
mun verða forsætisráöherra. Jón
Baldvin Hannibalsson er einnig
upptekinn af eigin ágæti. Hann var
kjörinn formaður Alþýðuflokksins
í frægum sigri þótt hann hefði ver-
ið í öðrum flokki fyrir skömmu.
Þannig segir maðurinn á götunni
að Þorsteinn, Steingrímur og Jón
geti ekki talað saman og samið eins
og menn. Þar þurfi hver þeirra að
ota sínum tota. Þeir verði að líta
sem bezt út í yfirlýsingaflóðinu.
Þetta sé ein orsök þess að flokkarn-
ir háfi lítiö getað samið síðustu
daga. Þeir hafl verið uppteknir við
tillögusmíð sem eigi að láta þeirra
eigin flokk líta sem bezt út í augum
kjósenda. í raun og veru sé enn
verið að reyna að semja stjórnar-
sáttmála, líkt og Albert hefur sagt.
Hvað þolir þjóðin?
Stjórnarflokkarnir hafa allir sagt
Laugardagspistill
: V£ð|M
1 L x- "*w j

&J;.
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
að þeir geti sprengt stjórnina á
ágreiningsmálunum. Þetta hafa
þeir ítrekað siðustu daga meðan
tillögur hafa gengið á víxl og flokk-
arnir stöðugt verið að breyta af-
stöðu sinni. En stjórnmálamenn-
irnir láta það fylgja að þeir megi
ekki senda þjóðina strax í kosning-
ar. Það væri að hlaupast frá vand-
anum. Alþýðuflokkurinn lenti illa
í feni 1979 þegar hann hljóp úr
vinstri stjórn. Sú stjórn hafði verið
mynduð 1978. Alþýðuflokkur og
Alþýðubandalag höfðu unnið mik-
inn kosningasigur 1978. Sennilega
hefði þá aldrei átt að mynda vinstri
stjórn. Stjórnin fór illa að ráði sínu
og varð óvinsæl. Þá hlupu kratar
burt. En það gerðist að jafnvel and-
stæðingar stjórnarinnar hallmæltu
krötum fyrir að fara úr stjórninni
og fella hana. Kratar töpuðu mjög
í kosningum það ár. Af þessu hafa
núverandi stjórnarflokkar talið sig
geta lært. Þeir óttast að verða til
þess aö fella stjórnina, enda yrðu
þeir vafalaust látnir gjalda þess.
Útflutningsatvinnuvegirnir þola
ekki að bíða eftir kosningum,
stjórnarkreppu og nýrri stjórnar-
bræðslu. Þetta vita forystumenn
stjórnarflokkanna. Þeir hafa því
verið tilbúnir að teygja sig í ýmsar
áttir. Því miður hafa leiðirnar, sem
ræddar hafa veriö, ekki boðaö
gæfu.
Stjórnarsamstarfið hefur verið
erfitt frá upphafi. Hvað eftir annað
hafa menn taliö að stjórnin væri
að fara frá. Kannski fer hún nú eða
á næstunni. Síðast í gær voru
stjórnarliðar að ræða að semja
bara um eitthvað og eitthvað,
kannski eitthvaö sem varla entist
nema í mánuö eða svo.
Ástandið í efnahagsmálum er
ekki glæsilegur dómur um stjórn-
arsamstarfið. Viðskiptahalli er
mikill. Erlend lán eru mikill baggi.
Vandinn hefur að miklu verið
heimatilbúinn. Stjórnin missti af
tækifæri til að koma málum sínum
í lag í upphafi stjórnartímabilsins.
Þegar aðeins er litið til baka er það
ömurlegur dómur um stjórnar-
stefnu nú og fyrri stjómar hvernig
fór um góðæriö. Ekki var safnað í
sjóði. Það gildir um stjórnvöld sem
einstaklinga. Víst er góðs viti að
sumir flokksforingjarnir eru farnir
að tala um að hafa ríkissjóð halla-
lausan á næsta ári. En reynslan af
þessari stjóm hefur verið sú að
leiðtogarnir hafa varla lokið við
slíkar samþykktir þegar þeir sjálfir
hafa lagt til að ríkið leggi mikið fé
í eitt og annað. Kannski vilja þessir
menn allir vel. En þeir eru á klafa
sérhagsmunanna. Hverjum finnst
hann neyðast til aö hygla sínu kjör-
dæmi, sínum kjósendum. Margir
þeirra eru viðkvæmir gagnvart
ýmsum þrýstihópum, svo sem úr
landbúnaði eða sjávarútvegi eða
gæluverkefnum í iðnaði. Heildar-
stefnuna skortir. Raunar stoðar lít-
ið að óska eftir heildarstefnu af
þessari stjórn. Hún hefur náð sam-
an á elleftu stundu æ ofan í æ. Þá
er stundum valin.ein versta leiðin,
eins og einn stjórnarþingmaður
sagði í gær um tilraunir til að
bræða saman stjórn Þorsteins -
enn einu sinni á elleftu stundu.
Tragíkómedía
í þessari stjórn hafa framsóknar-
menn gjarnan þótzt hafa sérstöðu.
Þeir hafa mælt meö harðari að-
gerðum. Þeir hafa mótmælt fast-
gengisstefnunni svokölluðu og
kvartað manna mest yfir háum
vöxtum. Því segja þeir að nú fari í
hönd ár hinna miklu gjaldþrota.
Framsókn hafi ekki viljað vera
með. Nú í síðustu lotu lögðu fram-
sóknarmenn til niðurfærsluleið.
Umræður um leiðir þessar líta út
eins og skopleikur. Alþýðuflokkur-
inn sagði Framsókn að flokkurinn
stæði með þeim um niðurfærslu-
leið. En Sjálfstæðisflokkurinn lagð-
ist gegn niðurfærsluleið eftir að
hafa fengið synjun verkalýössam-
takanna. Sú synjun var raunar fyr-
irfram gefin. Verkalýðssamtökin
eru ekki tilbúin aö fallast á launa-
lækkun opinberlega, til dæmis níu
prósent launalækkun á móti tvö
prósent verðlækkun. Alþýðuflokk-
urinn vék frá samstarfinu við
Framsókn í það sinn og lagði til
millifærsluleið. Sjálfstæðisflokk-
urinn lagði til millifærsluleiö.
Munur var á tilllögum Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks, til
dæmis um gengisfellingu. Sjálf-
stæðisflokkurinn vildi gengisfell-
ingu, meðal annars til þess aö milli-
færslan yrði minni. Vissulga er
rétt að ekkert er meiri hókus pókus
en millifærsla. Þá væri verið að
úthluta fyrirtækjum dúsum. Einn
fær þetta, annar hitt. Hætt er við
að pólitíkin hefði sem fyrr sitt að
segja við slíka úthlutun. Hætt er
við að fyrirtæki fengju ekki
skammt eftir því, hversu vel þeim
væri stjórnað heldur eftir ein-
hverju allt ööru. Framsókn talar
um hókus pókus. En í síðustu til-
lögum Framsóknar felst þó einnig
millifærsluleið. Þeir gætu þá
kannski allir samið um milli-
færsluleið og einhverja gengisfell-
ingu. Framsókn hefur hrópað um
að ekki megi auka erlendu lánin.
Samt kæmi ekki á óvart að fram-
sóknarmenn stæðu að aukningu
erlendu lánanna þegar upp væri
staðiö. Enn var reynt að koma
þessu öllu saman í einn bræöing,
þegar þetta er skrifað.
Ríkisstjórn • Þorsteins Pálssonar
hefur reynzt ógæfuleg. Þjóðin er
þreytt á öllu þrefinu. Þjóðin er
langþreytt á reddingum á elleftu
stundu. Það er engin tilviljun að
nær hver maður á framsóknar-
fundi í fyrrakvöld vildi að stjórnin
færi frá. Slíkt er hljóðið í fólki.
Stjórnin er í bullandi minnihluta í
skoðanakönnunum og hefur verið
það síöan um áramót.
Óttinn við kosningar hélt stjórn-
inni löngum saman. Nú síðast hafa
það veriö fullyröingar um að ekki
mætti senda þjóðina í kosningar í
svo erfiðri stöðu.
Fátt annað hefur haldið þessari
stjórn saman.
Dugir þetta enn?
Haukur Helgason