Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1989, Blaðsíða 16

16
MÁNUDAGUR 16. JANÚAR 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð I lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Eftirmálar brunans
Bruninn á Réttarhálsi reynist sá mesti sem um getur
ef í krónum er talið. Tjónið nemur hundruðum millj-
óna. Slíkur eldsvoði er dýrkeyptur, ekki síst í ljósi þess
að margvísleg vanræksla í frágangi og eftirliti bruna-
varna ræður mestu um útbreiðslu eldsins og hið mikla
tjón. í fyrstu beindist gagnrýnin að frammistöðu
slökkviliðsins, eins og sjónvarpsáhorfendur gátu eftir-
minnilega fylgst með. En við nánari athugun má ætla,
að barátta slökkviliðsmanna hafi frá upphafi eldsins
verið nánast vonlaus.
Það alvarlega í málinu er að ekki vantar skipulag eða
fé. Við höfum brunamálastjóra, eldvarnareftirlit, bygg-
ingarfulltrúa, tryggingarfélög og fjöldann allan af emb-
ættismönnum og eftirlitsmönnum sem hafa atvinnu af
því að fylgjast með framkvæmd reglugerða og skilmála
sem settir eru um brunavarnir í húsum sem þessu.
Engu að síður er svo mörgu ábótavant í frágangi húss-
ins og eldvörnum á staðnum að furðu vekur. Enda vís-
ar hver aðilinn á annan og ekki verður betur séð en
fullkominn glundroði og stjórnleysi hafi ríkt og ríki á
þessum vettvangi.
Nú er það rétt að hér er um hús í einkaeign að ræða.
Einhver kann að yppa öxlum og segja að ábyrgðin og
tjónið sé mál eigenda, tryggingarfélaga og hönnuða
hússins. En málið er ekki aldeilis svona einfalt því leiða
má að því líkur að slíkt brunatjón verði slíkur baggi á
viðkomandi tryggingarfélagi að afleiðingar komi fram
í hærri iðgjöldum í næstu framtíð. Ennfremur eru Húsa-
tryggingarnar í eigu Borgarsjóðs Reykjavíkur og fram
hefur komið í fréttum að Húsatryggingarnar þurfi að
borga allt að eitt hundrað milljónir í bætur. Embætt-
ismenn borgarinnar telja sýnt að borgarsjóður þurfi að
hlaupa undir bagga og á endanum þarf væntanlega að
hækka iðgjöld Húsatrygginga. Þannig.lendir tjónið á
almenningi að meira eða minna leyti þegar upp er staðið.
Byggingarnefnd Reykjavíkur hefur strax gert ráðstaf-
anir til herts eftirlits. Félagsmálaráðherra hefur óskað
rannsóknar og brunamálastjóri mun hefja umfangs-
mikla könnun á orsökum brunans. Allt er þetta gott og
blessað en eftir stendur að sjálfsögðu sú spurning, hvort
enginn verði virkilega dreginn til ábyrgðar á þeim mis-
tökum, vanrækslu og stjórnleysi sem hér hefur átt sér
stað. Er nóg að hver vísi á annan, húsameistarar, arki-
tektar, verkfræðingar, byggingarfulltrúar, eftirlits-
menn, eldvarnareftirlit, slökkvilið og brunamálastjóri?
Eru það einu viðbrögðin í kerfinu að óska eftir skýrslu
frá þeim aðilum einum sem ábyrgðina bera? Búast
menn við öðru en kattarþvotti þegar sökudólgarnir sjálf-
ir eiga að gefa skýrslu um eigið andvaraleysi?
Til hvers er verið að halda uppi rándýru batteríi eld-
varnareftirlits og alls kyns annarra embætta ef lítið sem
ekkert gagn er að því úthaldi öllu? Það er með hreinum
óhkindum að embættismenn, sem ekki hafa annað hlut-
verk en einmitt þetta eftirlit, viti ekki sitt rjúkandi ráð
þá loks þeir eru spurðir um eftirlitið!
Nú segja menn hver um annan þveran að eldsvoðinn
á Réttarhálsi eigi að vera víti til varnaðar. Samt hefur
hver stórbruninn rekið annan og vítin eru mýmörg á
undanförnum misserum sem hafa átt að vekja eldvarna-
reftirht og yfirvöld til meðvitundar um að hér væri
pottur brotinn. Það er of seint að byrgja brunninn þeg-
ar barnið er dottið ofan í.
Ellert B. Schram
„Jafnvel er talað um að bjórinn verði bjargvættur menningarhúsa sem eru að hruni komin,“ segir hér með-
al annars.
Þegar bjórinn kemur
Mér er sagt að öll borð og básar
á væntanlegum bjórkrám séu nú
þegar frátekin þ. 1. mars nk. þegar
Íöglegt verður að selja áfengt öl.
Greinilega hefur stór hluti þjóðar-
innar beðið í óþreyju eftir þessum
degi.
Sumir telja dagana svipaö og lítil
börn sem bíða þess full væntingar
að jólin komi og leyft verði að opna
pakkana. Litlu börnin vita ekki
hvað er í pökkunum fyrr en þeir
eru teknir upp og þeir sem bíða nú
í óþreyju eftir að löglegt verði að
drekka bjór á íslandi vita heldur
ekki hvaöa afleiðingar það á eftir
að hafa.
Hvað er svona merkilegt við
bjór?
Miðað við umræður um áfengis-
mál á íslandi um nokkurra áratuga
skeið, raunar lengst af á þessari
öld, hefði oft mátt ætla að bjór
væri hættulegastur af öllu áfengi
og líklega sú tegund þess sem helst
ylh drykkjusýki, stuðlaði að því að
börn byrjuðu drykkju komung og
hefði ekki síst þau áhrif að á vinnu-
stöðum veltust menn í daglangri
áfengisvímu.
Með sama hætti hafa þeir sem
hvaö ákafast hafa barist fyrir því
að bjór yrði lögleiddur haldið því
fram að hér væri um sérstakan
hollustudrykk að ræða sem jafnvel
myndi útrýma áfengisbölinu.
Bjór er ei.n tegund áfengis og það
er mikilvægt að fólk geri sér grein
fyrir því. Bjór er hvorki hættulegri
né hættuminni en annað áfengi.
Þrátt fyrir þetta má ekki'gleymast
að nú kemur bjórinn eftir að hafa
verið útlægur ger í tæpa öld, nema
á borðum ferða-, far- og fyrirfólks.
Vegna þess að íslendingar þekkja
ekki bjór nema takmarkað er mik-
ilvægt að virk fræðsla eigi sér stað
um bjórinn og skaðsemi hans því
þegar öllu er á botninn hvolft er
hann nú einu sinni hættulegur
vímugjafi.
Hvað átti að gera?
Þegar umræður stóðu hvað hæst
um bjórmálið á Alþingi voru allir
sammála um að nauðsyn bæri til
aö efla forvarnarstarf og fræðslu
um áfengismál áður en bjórinn yrði
lögleiddur. Þannig lögðu bæði
stuðningsmenn og andstæöingar
bjórs sérstaka áherslu á virkt for-
varnarstarf og áróður. Þegar frum-
varpið um bjórinn var orðið að lög-
um kom til kasta ríkisstjórnarinn-
ar að framkvæma eða láta fram-
kvæma það sem nauðsynlegt þótti
í forvömum og fræðslu.
Þegar þetta er skrifað er mér ekki
kunnugt um að neitt átak hafi ver-
ið gert í þessum málum. Ég veit
heldur ekki til þess að nokkurt átak
sé á döfinni. Mér er þó kunnugt um
aö nokkru eftir að bjórinn hafði
veriö samþykktur var skipuö nefnd
til aö fjalla um forvarnir og fræðslu
vegna bjórsins. Þessi nefnd er enn
að störfum og vonandi birtist
nefndaráhtið einhvem tímann.
KjáHarinn
Jón Magnússon
lögmaður
Þessi háttur mála er ekki í sam-
ræmi við þá áherslu sem þingmenn
almennt lögðu á virkan áróður og
fræðslu um áfengismál áður en
bjórinn flæddi yfir.
Sjálfur flutti ég á sínum tíma
bjórframvarpið og taldi ljóst, mið-
að viö þann helgileik sem fram
haíði fariö á Alþingi í mörg ár, að
þá mundu þeir þingmenn sem léku
aðalhlutverkin í helgileiknum ekki
láta sitt eftir hggja þegar þeir kæm-
ust í aðstöðu til að framkvæma það
sem þeir töluðu fyrir á Alþingi. Það
væri fróðlegt aö vita hvort þeir hin-
ir sömu hafa gefið málinu gaum
eftir að fjálglegur orðaflaumur
þeirra þagnaði nokkru fyrir þing-
slit í vor.
En málið var sett í nefnd. Slíkt
ráðslag getur stundum reynst gott,
sérstaklega ef tíminn er nægur.
Stundum geta aðrar leiðir gefist
betur. Mér dettur í hug hvort ekki
hefðu komið skjótari viðbrögö og
málið væri nú komið á þann skrið
sem þingmenn vildu ef áhuga-
mannasamtökum um áfengismál
og bindindi hefði verið falið að
koma með tillögur og framkvæma
þær. Ég ímynda mér að það hefði
ekki tekið þessa aðila nema nokkra
daga að setja niður hugmyndir sín-
ar og útfæra þær síðan.
Allirætla aðgræða
Þegar hilla tók undir samþykkt
bjórfrumvarpsins fóru margir á
stúfana og öfluðu sér bjórumboðs.
Nú átti heldur betur að græða á
bjórnum. í sjálfu sér var það ofur
eölilegt. En svo kom stóri dómur.
Einungis 5 tegundir skyldu seldar
í ÁTVR. Hvers vegna 5, en ekki 2
eða 7? Mér er ekki kunnugt um að
talan 5 hafi nokkurn tímann i ís-
landssögunni verið talin eðlileg
viðmiðun. Hvers vegna á að hygla
með þessum hætti ákveðnum fram-
leiðendum og umboðsmönnum
þeirra? Af hverju mátti ekki gefa
þetta frjálst th að byrja með og láta
þá sem neyta bjórs um að velja
hvað þeir vilja?
Nú veit ég að hægt er að telja fram
óteljandi hagræn og skynsamleg
rök fyrir því að kansellíið stjórni
því hvaða bjórtegundir eru
drukknar. Það má líka færa með
sama hætti fram óteljandi hagræn
rök fyrir því að allir eigi að klæð-
ast í eins föt og aka um á Skoda,
borða kindakjöt og drekka ný-
mjólk.
En við búum nú einfaldlega í
þjóðfélagi valfrelsis þó að fram-
sóknarmennskan sé víða lífseig.
Ein helstu rökin með bjórnum voru
þau að hann væri aðeins ein tegund
áfengis og það væru engin skyn-
samleg rök sem mæltu með því að
banna hann og leyfa allt annað
áfengi. Það er því kaldhæðnislegt
að þegar svo bjórinn er leyfður
skuli það vera gert með þeim tak-
mörkunum sem ákveðnar hafa
veriö.
En ÁTVR verður að græða sem
mest eins og aðrir sem koma ná-
lægt bjór. Þannig ætlar ríkissjóður
að taka mikla peninga vegna bjórs.
Umboðsmennirnir og framleiðend-
urnir ætla líka að græöa mikið og
þá heldur söluaðilar og allt er það
gott og blessað. Jafnvel er talað um
að bjórinn verði bjargvættur
menningarhúsa sem era að hruni
komin. En hvað um öll vandamál-
in, skipta þau ekki máli lengur?
Hvað með forvarnirnar, skipta þær
ekki máli lengur? Hvað með fræðsl-
una, skiptir hún ekki máli lengur?
Af fenginni reynslu virðast þessi
mál best leyst með því að ríkið láti
hluta af bjórgróðanum renna til
þeirra sem þegar vinna að þessum
málum og fást við vandamáiin. Það
kann að vera eðlilegt að nokkrar
krónur renni til hálflirunins Þjóð-
leikhúss og síðan koll af kolli en
væri ekki mun eðlilegra að láta
nokkrar krónur renna til þeirra
sem fást við þau vandamál sem
bjórinn getur valdið og reyna að
vinna gegn þeim. Hafi mönnum
verið alvara á Alþingi í fyrra hljóta
þingmenn nú að grípa til þess að
samþykkja sérstaka fjárveitingu í
þessu skyni.
Jón Magnússon
„Það er því kaldhæðnislegt að þegar
svo bjórinn er leyfður skuli það vera
gert með þeim takmörkunum sem
ákveðnar hafa verið.“