Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1989, Blaðsíða 24

Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1989, Blaðsíða 24
24 LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1989. Sérstæð sakamál Eli Pinkas var fátækur gyöingur og efnafræöingur sem bjó í Sviss og leit- aði á náöir banka þegar hann taldi sig vera að finna upp nýja tegund gass til svæfinga. Hann fékk ekki þá fyrirgreiðslu sem hann óskaði eftir og sagt er að því hafi hann seint gleymt. Sagan er ein af þeim óvenju- legri af samskiptum banka og við- skiptamanns þeirra. 10. október á hverju ári gengur fá- mennur hópur dökkklædds fólks á efri árum að Genfarvatninu í Sviss og kastar rósum á það. Þetta fólk býr í Lausanne. Fólkið er að heiðra minningu manns sem sumir telja að hafi verið mjög virðingarverður. Ekki eru þó allir á því máli og allra síst sumir bankastjórar í Sviss því þeir telja manninn hafa verið svikara af verstu tegund. Þessi maður var Eli Pinkas en honum tókst aö hafa um 300 milljónir svissneskra franka, jafnvirði nær tíu milljarða króna, af bönkum í Sviss. Sagan hefst skömmu eftir heims- styrjöldina síðari. Þá kom ungur maður inn í banka í Lausanne og baö um lán. Hann sagðist vera efnafræð- ingur og hafa fengið mjög góða hug- mynd en hann þyrfti á fjárhagslegum stuðningi að halda til þess að geta fulikomnað uppíinningu sína. Bankinn néitaöi um aðstoð og bar fyrir sig skort á tryggingum og fleira en margt bendir til að ungi maðurinn hafi ekki komið sérstaklega vel fyrir. Hann mun hafa verið frekar illa klæddur, fólur og óstyrkur. Hann var með öðrum orðum ekki sú manngerö sem bankastjórar bera mikið traust til. Sumir segja að hann hafi aldrei gleymt þeim móttökum sem hann fékk forðum hjá bankastjóranum í Lausanne. Eli Pinkas var pólskur gyðingur og var að læra efnafræði þegar hann kom til Sviss. Foreldrar hans höfðu kostað hann til náms þar því þeir höfðu ekki mikla trú á framtíðinni í Pól- landi. Ekki hafði Eh verið lengi í Lausanne er hann kynntist ungri stúlku, Florance, en hún var einnig af pólsku bergi brotin. Þau urðu ást- fangin og gengu í hjónaband. Á með- an Eli var að ljúka námi bjuggu þau í litlu gistihúsi í rólegri hliöargötu í Lausanne. Uppfinningin Dag einn kom Eh hlaupandi til Florance og sagði aö hann heföi gert mikla uppfinningu. Kvaðst hann hafa uppgötvað svæf- ingaraöferð sem valda myndi bylt- ingu í svæfmgarlækningum um heim allan. . Það var þessi hugmynd sem Eli ræddi við bankastjórann í Lausanne forðum. En það var tii fólk sem trúði á efna- fræðistúdentinn Eh Pinkas. Það hjálpaði honum til að koma á fót lít- iUi rannsóknastofu í bílskúr og þar tókst honum aö fuhkomna aðferð sína sem lækkaði svæfmgarkostnað um tvo þriðju hluta. Fé og frami Flesta uppfinningamenn dreymir um að uppgötva eitthvað sem geri þá í senn fræga og ríka. Og það gerði Eh svo sannarlega. Á skömmum tíma varð hann vel ríkur á evrópsk- an mælikvarða og varð nú mikil breyting á lífi Pinkashjónanna. Þau lögðu upp í ferð til framandi landa með háar fjárhæðir og þar sáu þau marga staði þar sem þau kunnu vel við sig. Á næstu árum keyptu þau jörð í Argentínu, íburðarmikið einbýlis- hús í Lausanne, annað við Lac Le- man hjá Ouchy, hús í ísrael og glæsi- lega þakíbúð í Cannes. Fyrirtæki Pinkas gekk mjög vel og árlegur hagnaður af rekstrinum var á milli sjö og tíu milljónir franka eða jafnvirði tuttugu til þrjátíu mihjóna króna. Hann festi fé í eignum í Hong Kong og gerði áætlanir um að reisa verk- smiðjur í Suður-Kóreu, Kuwait og á Sri Lanka. Þá sóttu vísindamenn víðs hafi strax verið ljóst er rannsóknin hófst aö illa myndi fara. Hann seldi verksmiðju sína í skyndi og kom á fót sjóði fyrir samstarfsmenn sína en það eru einmitt þeir sem minnast hans við Genfarvatnið á hverju ári. Var þannig frá sjóðsstofnuninni gengið að við fénu varð ekki hreyft. Heppinn maðuren ... Saga pólska gyðingsins og efnafæð- ingsins hefur af ýmsum verið tahn Eitt af húsum hjónanna. vegar að úr heiminum hann heim í Lausanne og taka má undir þau orð sem höfð voru um Eli Pinkas á þess- um tíma að „sól hans hafi verið í hádegisstað". r I bankann á ný Dag einn ákvað Eli aö ræða við bankastjóra. Og nú gat hann fengið fé að láni. Fyrir bankastjórann lagði hann áætlun sem gerði ráð fyrir miklum hagnaði og þaö gerði hann síðan aftur og aftur er hann fór í aðra banka. Þannig tókst Eli að afla mikhs íjár. Hagnaðurinn lét að vísu standa á sér en þegar bankastjórar eða aörir sem lögðu fé í starfsemi hans höfðu orð á því lét hann að þvi liggja að hann myndi snúa sér til annarra og þá yrðu viðkomandi af þeim ágóða sem brátt kæmi fram. Á þennan hátt og með folskum skýrslum tókst honum að blekkja þá sem trúðu á hann um alhangt árabil. í raun var fyrirtæki Elis heiðarlega rekið eftir því sem næst hefur verið komist. Ársreikningarnir voru end- urskoðaðir eins og efni stóöu th og ekkert varð að þeim fundiö. Það gerðist hins vegar eitt sinn aö einhverjir af þeim sem lánað höfðu honum fé fengu tækifæri til að ræða saman og þá kom í ljós að eitthvað í meira lagi gruggugt var á ferðinni. í fyrstu ætluðu fjármálamennirnir að neita að trúa því að nokkuð sérstakt væri að en athugun leiddi í ljós að svo var. En hvar voru ahir pening- arnir, þrjú hundruð milljónir sviss- neskra franka, jafnvirði um tíu millj- arða króna, úr því fyrirtæki Elis var rekið með ágætum? Bankar á borð viö Banque Vaudois de Credit og Banque de Paris et de Pays Bas reyndu að komast til botns í málinu en það vafðist fyrir rann- sóknarmönnunum. Féð fannst ekki og brátt varð ljóst að það myndi tap- að. Aht bendir til þess að Eli Pinkas Eli Pinkas. ein af þeim furðulegustu í heimi fjár- málanna um langan tíma og ekki ein- ungis vegna þeirra fjárhæða sem þar var um að tefla. Eli Pinkas var maður sem hafði heppnina með sér í orðsins 'fyllstu merkingu. Hann gerði uppfinningu sem flestir í hans gTein hefðu vhjað gera og hagnaöist árlega um svo miklar fjárhæðir að hann hefði átt að geta lifaö vel og notið virðingar vísindamanna og annarra víða um heim. En það fór á annan veg. Er hrunið blasti við var Eh í Lausanne en kona hans, Florance, sem harm sá ekki sóhna fyrir, í íbúð- inni f Cannes. Kvöld eitt gerði Eh boð fyrir spánska þjóninn sem hann hafði og sagði honum að hafa ekki fyrir því að elda mat daginn eftir því hann ætlaöi sér í langt ferðalag. Og það mátti th sanns vegar færa. Næsta morgun hringdi Eh svo til Florance og bað hana að vitja í póst- kassann bréfs sem hann hefði skrifað henni. Baö hann hana að lesa það vandlega og íhuga efni þess síðan vel. Sjálfsmorðið Er símtahnu var lokið gekk Eh Pinkas inn í stofu með hundinn sinn Pinkashjónin á hátindi velgengni sinnar. Anddyri hússins í Lausanne. sem honum þótti mjög vænt um. Þar gaf hann honum blásýru og augna- bliki síðar var hundurin dauður. Síð- an tók Eh sjálfur inn blásýruhylki og dó nokkrum augnablikum síðar. Nokkru síðar um daginn kom spánski þjónninn að Eli látnum meö hundinn í fanginu. í Cannes kom franska lögreglan að Florance látinni í þakíbúðinni glæsi- legu. Hún hcifði einnig bundið enda á líf sitt með blásýruhylki. Við hlið hennar lá bréfið frá Eli. Þar sagði meðal annars: „Má ég að lokum biðja þig um síö- asta greiðann, elskan min. Taktu inn þessi hylki og þá getum við verið saman að eilífu. Þegar þú lest þetta verð ég þegar dáinn. Ég hef dáö þig aht fram á þetta augnabik ..." Florance Pinkas fylgdi manni sín- um aht til þess síðasta. Gátan mikla En hvað varð um þrjú hundruð milljónir svissneskra franka, jafn- virði um tiu milljarða króna? Ekki hafði féð tapast á rekstri fyrirtækis Pinkas því það gekk ætíð vel. Það veit enginn með vissu. Ýmsir telja þó að peningarnir hafi fariö til ísraels. Hafi Eh Pinkas vhjað hjálpa Ísraelsríki á sinn sérkennhega og óvenjulega máta. Gamlir kunningjar Pinkashjón- anna hafa reynt aö fmna skýringu og er sú helst að Eh hafi vhjaö hefna sín á bankastjórum af því honum var neitað um fé þegar hann þurfti á því að haida, fátækur efnafræðistúdent sem var að reyna að fullkomna upp- götvun sína. Sé sú skýring rétt var það vissulega dýrkeypt hefnd.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.