Dagblaðið Vísir - DV - 20.05.1989, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1989.
15
Landið sjálft er mikilvæg auðlind
engu síður en fiskurinn í sjónum,
heita vatnið í iðrum jarðar eða
kraftur fallvatnanna.
Auður jarðar er efnahagsleg und-
irstaða mannlífs í landinu. Það er
auðvelt að nýta ranglega þessi gæði
sem núlifandi kynslóðir hafa fengið
í arf. Dæmi um slík mistök eru allt
í kringum okkur í sögunni og sam-
tímanum.
Það tjón, sem unnið er á náttúru
lands og lagar, er stundum hægt
að bæta fyrir á löngum tíma. Oft
eru skemmdarverkin þó þess eðhs
að fyrir þau verður ekki bætt.
Skiptir þá engu máh hvort þau
voru unnin af vanþekkingu, að-
gæsluleysi eða ásetningi.
í samtímanum verður stundum
að gera aðrar og meiri kröfur til
landsins en þá einu, sem oft skiptir
mestu máh, að nýting þess skih
landsmönnum peningalegum arði
í nútíð og framtíð. Til eru ýmis þau
gæði sem ekki er svo auðvelt að
meta í krónum og aurum: Hreint
loft. Fjölbreytt jurta- og dýralíf.
Fegurð náttúrunnar - náttúru sem
almenningur hefur frjálsan aðgang
að sér til hvíldar og hressingar, já,
til andlegrar og líkamlegrar endur-
næringar í þeirri streitu sem fylgir
daglegri lífsbaráttu 1 hraðasam-
félagi nútímans.
Þessi gæði, sem ekki verða svo
vogsdalurinn nýttur? Þeirri spum-
ingu er enn ósvarað.
Vafalaust hefur mörgum brugðið
í brún þegar allt í einu birtist í fjöl-
miðlum ákvörðun bæjaryfirvalda í
Kópavogi um að afhenda íþróttafé-
lagi í bænum mikilvægan hluta
Fossvogsdals undir íþróttamann-
virki fyrir félagið.
Þetta var röng ákvörðun.
Sá vissulega takmarkaði hluti
Fossvogsdalsins, sem enn er
óbyggður, á að vera fyrir almenn-
ing til frjálsra afnota. Þar á ekki
að reisa mannvirki fyrir einstök
íþróttafélög.
Dalurinn er kjöriö útivistarsvæði
fyrir höfuðborgarbúa jafnt sumar
sem vetur. Með tiltölulega htlum
tilkostnaði er hægt að gera dalinn
mun fjölbreyttari og gróðurríkari
en hann er nú: sannkallaða vin í
öllu malbikinu og steinsteypunni.
Þar á allur almenningur, ekki að-
eins þeir sem stunda skipulagða
íþróttaiðkun, að hafa frjálsan að-
gang til margvíslegrar líkamsrækt-
ar og leikja, gönguferða, skíðaferða
og annarrar heilnæmrar útivistar.
Fótbolta- og tennisvelhr eiga þar
fyllilega rétt á sér ef þeir eru sam-
eign almennings og þar með öllum
opnir. Meira og minna lokuð
íþróttasvæði einstakra félaga í
Fossvogsdal eru einfaldlega tíma-
skekkja.
auðveldlega metin til fjár, geta
stundum verið mun verðmætari
fyrir íslenskt mannlíf en fram-
kvæmdir sem reikna má út að skili
fjárhagslegum arði.
Dauð hugmynd
Skiptar skoðanir hafa veriö um
nýtingu Fossvogsdalsins mörg
undanfarin ár. Líklega eru hátt í
tveir áratugir síðan fyrstu kröfur
komu fram um friðun dalsins.
Þeim kröfum var að sjálfsögðu
stefnt gegn hugmyndum um lagn-
ingu hraðbrautar eftir endhöngum
Fossvogsdalnum - hugmyndum
sem htu vel út á teikniborði verk-
fræðinga.
Með árunum hefur það sjónar-
mið orðið ríkjandi meðal Kópa-
vogsbúa, og reyndar haft hljóm-
grunn miklu víðar, að lagning
Fossvogsbrautar hlyti að teljast
mikið umhverfisslys. Bæjaryfir-
völd í Kópavogi tóku í reynd undir
þau sjónarmið fyrir mörgum árum.
Þeir eru því fáir sem hafa í alvöru
gert ráð fyrir því hin síðari ár að
Fossvogsbraut yrði að malbikuð-
um veruleika. Á hana hefur ein-
faldlega verið htið sem gamla
dauða hugmynd.
Hvers vegna nú?
Það kom því mörgum á óvart að
bæjaryfirvöld í Kópavogi skyldu
sjá sérstaka ástæðu til þess nú að
lýsa því yfir að samningsákvæði
um Fossvogsbraut væru úr ghdi
fallin af hálfu bæjarfélagsins. Th-
finningarík viðbrögð borgarstjór-
ans í Reykjavík vöktu ekki minni
undrun.
Hvers vegna þessi aðgerð .nú?
Hvaða hagsmunir knúðu á um yfir-
lýsingu af þessu tagi? Th hvers að
vekja upp hatrammar dehur um
hraðbraut sem flestir trúa að aldrei
verðilögð?
Stjómmálamenn fá vald frá al-
menningi th að fara með málefni
borgaranna. Gera verður þá kröfu
til þeirra að ákvarðanir séu teknar
með ljós markmið í huga. Einnig
að raunhæft sé að gera ráð fyrir
að þær aðgerðir, sem gripið er th,
dugi til að ná takmarkinu.
Þrátt fyrir það mikla orðaflóð,
sem fylgt hefur í kjölfar þessarar
ákvörðunar um einhhða riftun
samningsákvæða, virðist mörgum
enn sem sú leið hafi ekki verið
næghega ígrunduð. Ekki vegna
þess að stráksleg viðbrögð borgar-
stjórans hafi komið svo á óvart að
það raski máhnu. Nei, það hefur
einfaldlega ekki tekist að færa fram
fullnægjandi rök fyrir því að nauð-
synlegt hafi veriö að grípa th slíkra
ráða nú.
Mætast þeir
neðanjarðar?
Ekki ætla ég að blanda mér í orð-
margar og thfinningaríkar deilur
forráðamanna Kópavogsbæjar og
Reykjavíkurborgar. Sá nágranna-
hasar hlýtur að jafna sig fyrr en
síðar eins og aðrar pólitískar þræt-
ur. Kannski sættast kapparnir neð-
anjarðar í göngum undir Nýbýla-
veginum?
Laugardags-
pistill
Elías Snæland
Jónsson
aðstoðarritstjóri
Hugmyndin um slík jarðgöng
hefur skotið upp kolhnum hjá
borgaryfirvöldum í Reykjavík. Þau
eru hugsuð sem sárabót fyrir Foss-
vogsbrautina. Gerð slíkra ganga er
vafahtið miklu dýrara en þær
lausnir aðrar á umferðarvandan-
um sem þegar hefur verið bent á,
svo sem að breikka Miklubraut og
gera myndarlegan veg um Kópa-
vogsdal. Jarðgöngin hljóta því að
koma sterklega til greina á þessum
flottræfilstímum.
Ógnvænleg mengun
Á fundi um Fossvogsdalinn vakti
háskólarektor athygli á þeirri gif-
urlegu mengun sem fylgir sívax-
andi bhaumferð.
Margvísleg efni í útblæstri bíla
geta verið hættuleg hehsu manna.
Dæmi um þetta er kolmónoxíð.
Rektor reiknaðist svo til að á hverj-
um einasta degi myndu bhar, sem
færu um hina hugsuðu Fossvogs-
braut, gefa frá sér eitt og hálft tonn
af kolmónoxíði á dag. Það eru um
fjörutíu og fimm tonn á mánuði.
Um fimm hundruð tonn á ári!
Auðvitað er það rétt hjá rektor
að þessi mengun er langhættuleg-
ust þar sem lítil hreyfing er á lofti
vegna landfræðilegra aðstæðna *-
eins og th dæmis í Fossvogsdaln-
um.
En þessar tölur gefa tilefni til að
staldra við og huga að þeim kröfum
sem gerðar eru hér á landi th
mengunárvarna í bhum. Mun
strangar er tekið á þeim málum
sums staðar erlendis, svo sem í
Bandaríkjunum, en hér á landi.
Nú hefur bhaeign landsmanna
hins vegar stórlega aukist undan-
farin ár og þar með mengunin af
þeirra völdum. Hvernig væri að
opinberir aðilar sneru sér að því
að draga úr mengun af völdum bha,
þótt ekki væri nú nema af hálfum
þeim krafti sem í það hefur farið
hjá þeim að láta almenning kveikja
á bílljósum um hábjartan daginn?
Dalinn
fyrir almenning
En sem sagt: Fossvogsbrautin er
löngu dauð eins og hún Grýla
gamla. En hvernig verður Foss-
Þessi ákvörðun er reyndar þeim
mun furðulegri þar sem þegar er
kominn visir að íþróttamiðstöð í
Kópavogsdal og því eðlhegt að
halda áfram uppbyggingu þar fyrir
öll íþróttafélögin í bænum.
Áhrif almennings
Almenningur hefur á undanfórn-
um árum leitast við að hafa aukin
áhrif á ákvarðanir um nánasta
umhverfi sitt. Ráðamenn kerfisins
hafa þar oft verið tregir í taumi.
Áuðvitað þarf að vera ákveöið
jafnvægi milli sjónarmiða og hags-
muna íbúa á ákveðnum svæðum
og heildarhagsmuna bæjarfélags -
í þeim tilvikum að þetta tvennt fer
ekki saman. En fólkið sjálft á að
hafa mun meiri áhrif á ákvarðanir
um nánasta umhverfi sitt en al-
mennt hefur verið til þessa. Alltof
oft hefur óskum íbúanna verið
hafnað: hagsmunir og vilji annarra
hefur skipt meira máh. Ýmis dæm-
in þar um frá síðustu árum þekkja
allir.
Nýting Fossvogsdalsins er dæmi-
gert mál þar sem almenningur ætti
að hafa áhrif á ákvarðanir þegar á
undirbúningsstigi. Það á auðvitað
sérstaklega við um íbúana í daln-
um, og þá ekki síður Fossvogsbúa
í Reykjavík en Kópavogi. Th þess
að svo megi verða þarf að safna
hugmyndum og leggja fram ýmsa
fýshega kosti áður en ákvarðanir
eru teknar, í stað þess að láta al-
menning ætíð standa frammi fyrir
orðnum hlut.
Elías Snæland Jónsson