Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.1989, Qupperneq 14

14
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (1)27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI Í1
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Gengið stendur tæpt
Skráö gengi krónunnar stendur tæpt um þessar
mundir. Gengið er í raun fallið. En ríkisstjórn og Seðla-
banki hika við. Það vakir fyrst og fremst fyrir ríkis-
stjórninni að reita launþegasamtökin ekki til frekari
reiði. Þó er víðtækur ágreiningur í stjórninni um, hvað
gera skuli. Lanþegasamtökin náðu nokkrum viðbrögð-
um, þegar þau mótmæltu verðhækkunum, sem stjórnin
stóð fyrir. Yfir tuttugu þúsund manns mættu á úti-
fundi. Launþegasamtökin náðu viðbrögðum við ákalli
um tímabundinn samdrátt í kaupum á mjólkurvörum.
Þau fengu ekki slík viðbrögð, þegar þau hvöttu laun-
þega til að aka ekki bifreiðum sínum. Foringjar laun-
þega fundu þó að samanlögðu til nokkurs máttar. Þeir
töldu, að þeir gætu haft áhrif á valdhafa með slíkum
aðgerðum. Þeir hétu framhaldi á þeim. Fyrst og fremst
munu forystumenn launþega hafa talið, að þeir hefðu
áhrif á landsfeðurna, af því að hinir síðarnefndu óttuð-
ust um fylgi sitt. En hvað hefur gerzt? Ekkert. Ríkis-
stjórnin þumbast við, og hún hefur í raun haft sitt fram.
En landsmenn vita, að launþegaforystan getur í raun
ekkert meira gert. Hún er jú bundin af samningum.
Landsmenn ættu samt að gera skýran greinarmun á
mótmælum launþegahreyfmga, sem spretta af órétt-
mætum verðhækkunum, og andmælum, sem spretta af
gengislækkun, eins og vel gætu orðið. Gengislækkun
er nokkuð, sem ekki verður umflúið til lengdar úr
þessu. Gengislækkun orsakast vissulega af því, að
stjórnvöld hér hafa farið illa að ráði sínu. En það væri
rangt af launþegasamtökunum að skera upp herör til
þess að mótmæla gengislækkun sem slíkri. Það er þó
meðal þess, sem stjórnvöld óttast. Gengislækkun eykur
verðbólgu. Hún hækkar verðlag. En staðan er nú sú,
að gengislækkun nýtist útflutningsatvinnuvegunum
betur en oft áður, af því að henni verður ekki strax
mætt með kauphækkunum. Vissulega fmnst okkur sárt
að sitja með ríksstjórn, sem hefur hleypt verðlagi úr
böndunum, þannig að grípa verður til gengislækkunar.
En við því verður ekki lengur gert.
Ríkisstjórnin hefur raunár bundið sig með loforðum
í þessum efnum. Hún hét fiskvinnslunni því í síðustu
samningum, að hagur fiskvinnslunnar skyldi verða
þokkalegur allan samningstímann. Nú er líklegt, að fisk-
vinnslan sé rekin með fjögurra prósenta tapi. Ef við
miðum við, að fiskvinnslan ætti að vera eitt prósent eða
svo í hagnaði, má gera ráð fyrir, að gengislækkun nú
þyrfti að verða um sex prósent. Verði gengislækkun
dregin á langinn, þarf enn meiri gengislækkun, því að
tapið safnast upp hjá fiskvinnslunni. Við getum enn-
fremur gert ráð fyrir, að svipaða gengislækkun þyrfti í
haust - til dæmis önnur sex prósent. Þjóðin tapar bara
á því að fresta gengislækkun, því að þá verður þörfin
meiri. En hver ríkisstjórnin af annarri þvæhst í milli-
færsluleiðum, sem hefna sín. Þær skekkja stöðu fram-
leiðslunnar.
Eins og sagt var, er ágreiningur í rikisstjórninni um
þessi efni. Svonefndir fastgengismenn eiga talsvert fylgi
í ríkisstjórn og Seðlabanka. Slík stefna gæti átt erindi
við aðrar aðstæður. En hún hefur ekkert gildi við núver-
andi stöðu. Þvert á móti tefur hún þær aðgerðir, sem
nauðsynlegar eru. Vissulega ber jafnan að hafa í huga,
að fækka þarf frystihúsum hér. En það er illt verk að
keyra aha fiskvinnsluna 1 stórtap, þegar shkt gerist ein-
ungis vegna skammsýni stjórnvalda.
Haukur Helgason
LAUGAKDAGUR 1. JÚLÍ 1989.
Sosuke Uno forsætisráðherra (t.v.) lagar barmmerki á fundi Bankasambands Japans í Tókíó. Meö honum
er Murajama fjármálaráðherra.
Japanska valdaflokk-
inn er að daga uppi
Eftir aldarþriðjungs valdaferil
verður ekki betur séð en Frjáls-
lyndi lýðræðisflokkurinn í Japan
sé í íjörbrotum. Forsætisráðherrar
flokksis, sem stjórnað hefur
landinu samfleytt í 34 ár, hrökklast
frá með smán hver af öðrum. Nýaf-
staðinn ósigur í aukakosningu spá-
ir ekki góöu um árangur flokksins
í borgar- og sveitarstjómakosning-
um 2. júlí og kosningum til helm-
ings sæta í efri deiid Japansþings
23. júlí. Verði úrslitin flokknum í
óhag gæti forustan átt það fangaráð
eitt að ijúfa neðri deildina, sem fer
með hið raunverulega vald, og fara
í kosningar upp á líf og dauða áður
en stjómarandstöðunni gæfist tóm
til að búa sig undir úrslitaátökin.
Á yfirborðinu snýst framvinda
mála í Japan um hneykslismál, fé-
burð og stjómmálamenn og mútu-
þægni þeirra ellegar kvennafar
þeirra sem ekki em orðaðir við
fjármálaspillingu. En undir niðri
er anhað og meira á ferðinni.
Stjómmálakerfiö, sem ríkt hefur í
Japan undanfama áratugi, er kom-
ið í kreppu. Það dugir ekki lengur
öðm öflugasta fjármálaveldi og
iðnríki jaröar við þær aðstæður
sem uppgangur Japans hefur átt
meginþátt í aö skapa.
Japanska efnahagsundrið er ekki
afrakstur stefnu sem stjórnmála-
menn hafa mótað. Raunveruleg
stefnumótun hefur allan eftir-
stríðstímann verið í höndum emb-
ættismanna ríkisstofnana, hags-
munasamtaka atvinnuvega og for-
vígismanna stórfyrirtækja. í skjóh
bandarískrar forsjár í öryggismál-
um hafa japanskir iðnrekendur og
kaupsýslumenn byggt upp með
dyggri aðstoð opinberra stofnana
veldi sem nú kallar fram viðfangs-
efni sem ekki er á færi tæknikrat-
ískra úrlausna að ráöa fram úr. Sér
í lagi kalla viðskiptaárekstrar við
Bandaríkin, vegna óheyrilegs
greiösluhalla þeirra gagnvart Jap-
an sem vekur upp kröfur í Banda-
ríkjunum um viðskiptaþvinganir
til að opna japanska markaöinn
fyrir bandarískum aöilum, á póht-
ískar lausnir af vandasamasta tagi.
Þá kemur í ljós hve japanska
stjómmálaforustan hefur verið
yfirborðsleg á hðnum áratugum.
Meðan embættismenn og athafna-
menn hjálpuðust að því að gera
landið að efnahagslegu stórveldi,
létu stjómmálamenn Frjálslynda
lýðræðisflokksins sér nægja að
þjálfa hæfnina til að bítast um hver
þeirra skyldi á hveijum tíma koma
fram gagnvart þjóðinni og um-
heiminum í stjórnskipulegum hlut-
verkum sem veriö hafa innantóm
i raun miðaö við það sem gerist í
venjulegum þingræðisríkjum.
Fijálslyndi lýðræðisflokkurinn
hefur frá upphafi verið margskipt-
ur í skipulagöar flokksdeildir og
lýtur hver sínum foringja. Forustu-
hæfni hans mæhst í því hve vel
honum verður ágengt að afla stór-
fjár til reksturs dehdarinnar í
keppni við ahar hinar. Fénu er
annars vegar varið th að standa
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
straum af kosningabaráttu fylgis-
manna þar sem kjósendur ætlast
til að sér sé hyglað með ýmsum
hætti, hins vegar th að efla dehdina
til áhrifa innan þingflokksins.
Rífleg framlög fyrirtækja og ein-
stakra auðmanna. th japanskra
stjórnmálaforingja hafa viðgengist
frá því núverandi kerfi var komið
á en útyfir tók og að hneyksh varð
atferh nýgræðings í stórfyrirtækja-
hópnum, Recruit Cosmos Co. Aðal-
eigandi þess, Hiromasa Eroe, hófst
af sjálfum sér frá því hann stofnaði
ráðningamiðlun á háskólaárum.
Úr er orðin fyrirtækjasamsteypa í
upplýsingaiðnaði og fasteignavið-
skiptum sem velti um 200 milljörð-
um króna á síðasta ári.
Eroe telur sín fyrirtæki eiga und-
ir högg að sækja gagnvart þétt-
riðnu hagsmunaneti gamalgróinna
fyrirtækja og klíkumyndana eig-
enda og stjórnenda þeirra. Þennan
mun hugðist hann vega upp með
þeim mun ríkulegri framlögum th
áhrifamikhla stjórnmálamanna.
Ríkissaksóknari komst í máliö,
blöð tóku upp, og í ljós kom að jap-
anskur almenningur hefur fengið
ihan bifur á samkrulh stjómmála
og peningamála. Áður en langt um
leið höfðu þrír ráöherrar í stjórn
Noboru Takeshita orðið að segja
af sér og loks forsætisráðherrann
sjálfur. Þá varð Jasuhiro Naka-
sone, fyrirrennari Takeshita og sá
sem gert hafði hann aö eftirmanni
sínum, foringi öflugustu flokks-
deildar Fijálsiynda lýðræðis-
flokksins, aö bera vitni um mis-
geröir sínar fyrir þingnefnd og síð-
an víkja úr þingflokknum.
Flokksdeildarforingjarnir þótt-
ust í fyrstu ætla að gera hreint fyr-
ir sínum dyrum eftir afsögn Takes-
hita og buöu forsætisráðherraemb-
ættið formanni framkvæmda-
stjómar, Masajoshi Ito, sem er
kunnur að því að gæta sóma síns
í hvívetna, sérstaklega í fjármál-
um. En-þegar Ito, sem er hálf-
áttræður, gerði kerfisbreytingu að
skhyrði fyrir að hann tæki að sér
að rétta við áht flokksins, gerðust
forkólfar flokksdehdanna honum
fráhverfir.
Ito krafðist í fyrsta lagi að yngri
mönnum yrði hleypt í áhrifastöður,
forfrömunar eftir hæfheikum en
ekki lengd þingsetu. í öðm lagi
krafðist hann að ahir kámaðir af
máh Recruit hyrfu úr trúnaðar-
stööum fyrir flokkinn og af þingi.
Þriðja aðalkrafa Ito var að flokks-
dehdir yrðu leystar upp og þing-
flokkurinn starfaði sem ein hehd
þar sem afl atkvæöa réði.
Synjun á að verða við þessum
skhmálum, sagði Ito, ber vott um
að Fijálslyndi lýðræðisflokkurinn
hefur gert lýðum ljóst að hann er
ófær um að breyta sér th batnaöar.
Þau orð hafa nú ásannast. í stað
þess að verða við kröfum Ito um
hreint borð beitti Takeshita sér fyr-
ir að draga fram Sosuke Uno, utan-
ríkisráðherra í stjóm sinni úr
flokksdeild Nakasone en ekki út-
bíaðan eftir Recruit.
Val Uno vakti illan bifur hjá
umbótasinnum í röðum yngri
flokksmanna og buðu þeir fram
mann á móti honum í forsætisráð-
herrastól á þingflokksfundi.
Deildaforkólfar sameinuðust um
að hindra atkvæðagreiöslu um for-
sætisráðherraefnin og einn for-
sprakki uppreisnarmanna var um-
svifalaust rekinn úr sinni dehd fyr-
ir að leyfa sér þá ósvinnu að krefj-
ast þess að þingflokkurinn ahur
greiddi atkvæði um það sem khku-
foringjar höfðu þegar ákveðið.
En Uno átti sér líka keppinauta
meðal leiðtoga annarra flokks-
dehda sem töldu nú rööina komna
aö sér eftir að lið Nakasone hafði
klúðraö málum svona rækilega.
Ekki er að efa að þessir öfundar-
menn standa að baki uppljóstrána
um að forsætisráðherrann sé ekki
aðeins áijáður hórujagari heldur
beri frillur hans að hann sé afleitur
elskhugi.
Fall krónprins einnar af valda-
ættum stjórnarflokksins í auka-
kosningum í Nhgata, sveitakjör-
dæminu norður af Tókíó fyrir hús-
móðurinni og sósíahstanum
Kinuko Ofusjí, ei ekki síst rakið til
þess að Uno gerði þá skyssu aö láta
svo mikið sem sjá sig á kosninga-
fundum. hvað þá heldur að hann
skyldi taka til máls.