Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.1989, Blaðsíða 14

14
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SÍMI (1 )27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR NF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Tímamót
Tillögur Hafrannsóknastofnunar um aflakvótann á
næsta ári hafa vakið upp áhyggjur og kvíða um framtíð-
ina. Þær gera ráð fyrir sautján prósenta samdrætti í
þorskveiðum og helmingssamdrætti á grálúðu á tveim
árum. Þetta er hrikalegt útlit og bætir gráu ofan á svart
í efnahagslífi þjóðarinnar. Útflutningstekjur dragast
saman, atvinnuleysi eykst og vandi sjávarútvegsins
magnast að mun þegar minna verður til skiptanna. Ef
einhvern tíma er hætta á kreppuástandi er það nú, þeg-
ar slíkar blikur eru á lofti.
Hér er um tillögur að ræða. Stjórnmálamenn eiga
eftir að fara höndum um þessa svörtu skýrslu og sjávar-
útvegsráðherra hefur síðasta orðið þegar tekin verður
ákvörðun um hámarksafla. Ef tekið er mið af reynsl-
unni mun verða teygt og togað á hámörkum fiskifræð-
inganna með þeim afleiðingum að veiðar munu fara
fram úr kvótanum og enn einu sinni treyst á guð og
lukkuna. Þrýstihóparnir verða vísindunum sterkari.
Hvort heldur sem er þá er teflt í mikla tvísýnu. í fyrra
tilvikinu er spurningin sú hvort þjóðin þoli samdrátt-
inn. í því síðara hvort þorskstofninn standist álagið.
Vissulega boðar skýrsla Hafrannsóknastofnunar
dökka framtíð. En hún getur sömuleiðis orðið okkur til
góðs. Hún neyðir íslendinga til nýrra vinnubragða,
neyðir okkur til þeirrar uppstokkunar og þess átaks sem
fyrir löngu er tímabært í sjávarútveginum. Atvinnuveg-
urinn verður að laga sig. að aðstæðunum, menn geta
ekki lengur gert út á fisk sem ekki er til. Né heldur
kostað meiru til en efni standa til. Þegar kvótinn lækk-
ar um fimmtíu þúsund tonn þarf að fækka skipunum
sem veiða og húsunum sem verka. Það þarf að draga
úr herkostnaðinum. Það er til lítils að bjarga frystihús-
um frá gjaldþroti ef fiskurinn, sem þau eiga að vinna,
er ekki lengur fyrir hendi. Það er til einskis að selja
kvóta og kaupa skip ef kvótinn er skorinn niður og afli
skipsins stendur ekki undir útgjöldunum.
Fækkun skipa og fiskvinnsluhúsa hefur lengi verið
brýnt mál en nú má vera að svarta skýrslan neyði menn
í niðurskurðinn.
Afli hefur ekki alltaf verið verkaður sem skyldi. Hrá-
efnið er selt úr landi, fryst eða ísað, og að langmestu
leyti hefur fisksala frá íslandi farið fram með frumstæð-
um hætti, hráefnið afhent kaupendum óunnið eða lítt
unnið. Stærsti hluti markaðarins fyrir vestan eru mötu-
neyti eða annars flokks fiskisjoppur. Við höfum ekki
lagt neina vinnu í að útbúa og selja gæðavöru í neytenda-
pakkningum og fáum að sjálfsögðu minna fyrir verð-
mætin en ella.
Kannski neyðin kenni okkur að spinna? Kannski
samdráttur veiðikvótans neyði okkur til að leggja meira
upp úr gæðunum en magninu? Kannski beinist athyglin
í auknum mæli að verðmætinu í stað tonnanna? Fullyrt
er að smáfiskadráp sé algengt á miðunum. Enn er inn-
volsinu að mestu hent í sjóinn. Ennþá er hausinn van-
nýttur í vinnslu en í þorskhausnum eru bæði kinnfisk-
ur og gella sem er kóngafæða ef íslendingar hættu að
líta á þorskhausana sem óætan úrgang.
Skýrsla Hafrannsóknastofnunar er svört. Hún boðar
auðvitað neyð og kreppu ef ekkert er að gert. En hún
rekur vonandi á eftir endurhæfingunni í sjávarútvegin-
um og boðar þannig tímamót þar sem vörn er snúið í
sókn, þar sem neyðin kennir naktri konu að spinna.
Ellert B. Schram
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1989.
„Eldri farmenn muna ekki annað eins,“ segir höfundur í grein sinni.
Nýir farmanna-
samningar
Nýlega lauk einum frábærustu
farmannasamningum fyrr og síðar!
Þeir voru samþykktir með íjórtán
atkvæða meirihluta. Þetta sýnir í
reynd hvað formaður SR og samn-
inganefnd hans stóðu sig frábær-
lega vel! Eldri farmenn muna ekki
annað eins. Sérstaklega verður hér
að minna á hinn langa samnings-
tíma, en hann er til 31. desember
1991, eða tvö og hálft ár.
í þessu sambandi er það athyglis-
vert að gerður skuh samningur til
svo langs tíma, en spyrja má: Af
hverju svona langan samningstíma
þegar háseti á byrjunarlaunum er
með, 1. maí 1989,36.516 kr. í grunn-
laun og í lok samningstímabilsins,
31. des. árið 1991, krónur 43.066?
Það sjá allir að þetta er frábært,
í einu orði sagt! Launahækkun upp
á aðeins rúmar 6.000 krónur. Æth
það sé hin góða reynsla formanns
SR af langri samningsgerð sem
ræður samningstímanum? Eða er
að koma að kosningum í stjórn SR
og kannske alþingiskosningum
sem tryggja formanni SR frið á
meðan hann hugsar sitt ráð?
Hvað er til ráða gegn svona
vinnubrögðum? Tíminn veröur að
skera úr um það.
Spyr sá sem ekki veit
13. júlí sl. skrifaði höfundur þess-
arar greinar í DV undir nafninu
„Hugleiðingar". Gyiinin var hug-
leiðing um kjarasamninga far-
manna sem búið var að gera. í leið-
inni notaði ég tækifærið til að
spyrja nokkurra spurninga. Þar
sem Guðmundur HaUvarðsson,
formaður SR, hefur verið fremur
fámáll í fjölmiðlum um hagsmuna-
mál farmanna undanfarið er von-
andi að það breytist á tímanum sem
eftir er af kjörtímabUi hans, en það
er rúmt ár.
26. júh birtist i DV svargrein
Guðmundar. Þar komu fram hlýleg
orð í minn garö, sem ég þakka hon-
um fyrir. Formaður SR ber upp á
mig ákveðin atriði sem ekki eru á
rökum reist. Þetta eru sleggjudóm-
ar sem formaður SR grípur til
vegna þess að hann er ráðþrota og
ekki starfi sínu vaxinn sökum mik-
Us slappleika.
Hvemig stendur á því að formað-
ur SR svarar því ekki af hverju
útreikningar með meöaltalslaun-
um lágu frammi á skrifstofu félags-
ins á meðan á atkvæðagreiðslu
stóð, sem sýnir vinnubrögð sem
ekki hafa veriö viðhöfð undanfarin
ár og þá þungu áherslu sem samn-
inganefnd SR leggur á aö samning-
ur verði samþykktur? Þetta tel ég
mjög alvarlegt mál. Mál sem verð-
ur að taka upp á stjómar- og trún-
aðarráðsfundi SR.
Formaður SR svaraði spuming-
um mínum um samningstíma og
yfirvinnubánnið með hálfgerðum
útúrsnúningi. Þessu vil ég svara í
stuttu máU. Árið 1987 stóðum við í
harðri deilu. Viö vorum búnir að
fá á okkur lög áður og dóm á yfir-
vinnubann. Þar á eftir fimm vikna
verkfaU, sem er mjög slæmt, en í
þessum samningaviðræðum voru
KjaUarinn
Jóhann Páll
Símonarson
er í trúnaðarmannaráði
Sjómannafélags Reykjavíkur
sett á farmenn og formaður SR kom
af framboðsfundi fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn í borgarstjómarkosning-
um, en það er önnur saga.
GH gerir mikið úr því í svargrein
sinni að undirritaður hafi skellt
hurðum hjá Sjómannafélaginu.
Þetta kannast ég ekki við, en að ég
hafi reiðst, það er rétt. Það er hins
vegar spurning hvort það er hlut-
verk GH sem formanns SR að
dylgja um hurðaskelli þegar ég í
þessu tilviki segi mína skoðun á
þeim samningum sem gerðir voru
og hef skoðun á því hvernig samn-
inganéfndin og formaðurinn stóðu
sig.
Ég hélt í einfeldni minni að það
væri lýðræðislegur réttur minn að
mega ha|a skoðun á þessum samn-
ingum. Eg hélt að Sjómannafélag
Reykjavíkur heíði ekki breyst í
þröngan flokkspólitískan kjafta-
„Það er erfitt að verja 30 mánaða samn-
ing sem hækkar grunnlaun úr 36 þús-
und krónum 143 þúsund á samnings-
tímanum.“
boöaðar tímabundnar aðgerðir
ásamt yfirvinnubanni. Á þetta
reyndi aldrei. Kannske er það
vegna þess góöa sambands, sem
formaður SR hefur við útgerðirnar,
að hann hefur vitað fyrir að fram-
undan væru mikil átök ef ekki yrði
samið strax. Spyr sá sem ekki veit.
Svar mitt
Enginn veit hver útkoman verð-
ur úr kjarasamningum viðmiðun-
arhópa. Ekki má gleyma spurning-
unni um kröfumar, sem var einn
útúrsnúningur formanns SR, sem
var á þessa leið: „Kröfur samninga-
nefndar á hendur útgerðum kaup-
skipa lágu alltaf fyrir og voru heið-
skírar aðila á milli.“
í framhaldi af þessu svari vil ég
spyrja Guðmund Hallvarðsson.
Hvers vegna voru kröfurnar ekki
formlega lagðar fram og látnar
liggja frammi á skrifstofu SR eins
og undanfarin ár? Það hlýtur að
vera erfitt fyrir farmenn að hefja
aðgerðir án þess að þekkja kröfu-
geröina. Formaður SR spyr mig um
það hvemig mér detti í hug að
halda að samninganefnd farmanna
reyni að hafa áhrif á þá aðila sem
eiga aö taka kaup og kjör sam-
kvæmt nýgerðum kíarasamningi.
Svar mitt er: Algengt er að samn-
inganefndir leggi misjafnar áhersl-
ur á samþykkt samninga.
Formaður SR segir mig: „hafa
tekið þátt í einni samningsgerð fyr-
ir farmenn fyrir mörgum ámm.
Það er löngu gleymt og önnur
saga.“ Guðmundur talar hér í gát-
um. Þegar ég stóð eitt sinn í samn-
ingsgerð fyrir SR gerðist ýmislegt,
eins og vera ber. Ég gleymi seint
þeirri sprengju, sem sprakk á skrif-
stofu SR, þegar lög nr. 28 1986 voru
klúbb þar sem allir verða að sitja
og standa eins og formaðurinn.
Til umhugsunar
Formaðurinn segir að ég hafi bor-
ið hann þeim sökum að ganga er-
inda pólitísks flokks. Það gerði ég
ekki. Ég hef ekki haldið því fram
að formaðurinn hafi leitt samn-
inganefnd SR á pólitískar villigöt-
ur. Hins vegar hefur það komið
fyrir að flokkspólitískur sjúk-
dómur virðist hafa slegið formann-
inn. Kannske er það þess vegna
sem það fer í taugarnar á „okkar
rnanni" að ég skuh hafa hælt Ög-
mundi Jónassyni, formanni BSRB.
Ég hirði ekki um að svara GH í
smáatriðum hér, enda vonandi að
haldnir verði nokkrir fundir í SR
um samningana. En í framhaldi af
samningagerðinni vaknar sú
spuming, sem mig langar til að fá
svar við, hvort fyrirætlanir SR um
verkfallsboðun hafi lent inni á
borði eins skipafélagsins og þetta
skipafélag vitaö um allar fyrirætl-
anir félagsins í kjaradeilunni?
Það er erfitt að verja 30 mánaða
samninga sem hækka grunnlaun
úr 36 þúsund krónum í 43 þúsund
á samningstímanum og kannske
er það þess vegna sem GH lofar
mönnum gulli og grænum skógum
með því að nefna nýtt vaktafyrir-
komulag sem þekkist í landi. Af
greininni verður ekki skilið hvað
formaðurinn er að fara, en vonandi
fást skýringar síðar. Að lokum vil
ég þakka GH og samninganefnd SR
fyrir frábæran árangur, að hafa
náð byrjunarlaunum úr 36.516 í
43.066 krónur. Þessi árangur ætti
að verða mönnum til umhugsunar.
Jóhann Páll Símonarson