Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.1989, Blaðsíða 15

15
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1989.
Um gjaldeyris-
og peningamál
Brasilísk stúlka við kaffibaunatínslu. - Samband á milli uppskerubrests
og verðhækkunar á kaffi og skulda fyrirtækja og íbúðareigenda á íslandi?
A flestum sviðum hefur okkur
íslendingum tekist að búa okkur
til ógnvekjandi og flókið kerfi sem
vart á sinn líka í víðri veröld, ef
undan eru skilin löndin austan
jámtjalds. Þetta á m.a. við um
banka- og fjármálakerfið, þar sem
hið tröllaukna sjóðakerfi atvinnu-
veganna ber hæst.
Borgaraflokkurinn hefur það á
stefnuskrá sinni að reyna að brjót-
ast út úr viðjum þessa kerfis og
einfalda þjóðfélagið. Notfæra sér
þá staöreynd að við erum aðeins
250 þúsund manns, sem byggjum
þetta land, en ekki 2,5 milljónir eða
25 milljónir, sem sumir virðast
halda þegar þeir em að gera áætl-
anir sínar.
Oft á tíðum virkar þetta kerfl
þrúgandi og lamandi á allt þjóð-
félagið og kemur í veg fyrir eðilega
framþróun. Atvinnulífið á í vök að
veijast og fyrirtæki í útflutnings-
greiniun og samkeppnisiðnaði, sem
era lífæð þjóðfélagsins, búa við
mun lakari rekstrar- og samkeppn-
isskilyrði en fyrirtæki í nágranna-
löndum okkar. Einkum þykir okk-
ur banka- og fjármálakerfið hafa
bmgðist í þessu tíUiti. Þess em
jafnvel dæmi að lausaskuldum fyr-
irtækja sé viljandi haldið í vanskil-
um tíl að fá inn sem mesta vexti í
formi vanskila- og refsivaxta. Á
meðan banka- og peningastofnanir
í nágrannalöndunum virðast taka
lifandi þátt í að byggja upp atvinnu-
lífið og hta á það sem augljóst þjón-
ustuhlutverk sitt að skapa atvinnu-
fyrirtækjunum sem hagstæðust
rekstrarskilyrði snýst allt fjár-
málalífið hér um lánskjaravísitölu-
goðið og kaup og sölu á alls kyns
hávaxtapappírum. Hvar í víðri ver-
öld tíðkast það að þegar uppskeru-
KjáUaiiim
Júlíus Sólnes
formaður Borgaraflokksins
brestur verður í Brasilíu og kafíi
hækkar þá hækka allar skuldir fyr-
irtækja og íbúareigenda á íslandi?
Hvenær skilst mönnum að vextir
í einu þjóðfélagi geta ekki verið
hærri en atvinnufyrirtækin og
framleiðslan geta staðið undir? Við
höfum sett fram ýmsar hugmyndir
og tillögur til úrbóta í þessum efn-
um og langar mig til að hreyfa
nokkrum þeirra hér.
Erlend bankaviðskipti
Einstakhngum og fyrirtækjum
verði heimilað að taka erlend lán
beint án ríkisábyrgðar. Sömuleiðs
verði einstaklingum, verðbréfa-
sjóðum og lífeyrissjóðum heimilað
að kaupa erlend verðbréf. Reyndar
höfum við það í stefnuskrá okkar
að á íslandi verði komið upp fuh-
kominni heimsverslunarmiðstöð
með beinum íjarskipta- og tölvu-
tengslum við helstu kauphalhr
heimsins.
Fyrir nokkrum árum hefði þetta
þótt fjarstæðukennt. Nú á tímum
þykir hins vegar ekkert sjálfsagð-
ara en fyrirtæki kaupi vörur og
gjaldeyri hvar sem er í heiminum
með tölvuborðum. Því skyldu ís-
lensk fyrirtæki fara varhluta af
þessari þróun?
Reynt verði að stuðla að aukinni
samkeppni í þjónustu banka og
annarra fjármálastofnana með því
að heimila fyrirtækjum og ein-
stakhngum, sem eiga þess kost, að
notfæra sér erlend bankaviðskipti
að vild og takast á hendur fjár-
skuldbindingar erlendis án ríkis-
ábyrgðar. Skilaskylda gjaldeyris
verði afnumin þjá útflutningsfyrir-
tækjum, enda geymslufé erlendis
bókhalds- og framtalsskylt. - Þetta
gæti einkum verið hagkvæmt fyrir
fyrirtæki í útflutningsgreinum svo
og fyrirtæki í samkeppnisiðnaði.
Ekkert er ólíklegt að erlendir við-
skiptaaðilar geti útvegað íslensk-
um fyrirtækjum shk bankavið-
skipti. Þau myndu þá hafa sjóð-
reikninga sína í erlendum bönkum
og notfæra sér yfirdráttarheimildir
og þau rekstrarlán, sem þau gætu
fengið, eins og þeim sýndist. - Á
tímum telefaxtækja og fullkom-
inna fjarskipta er þetta ekkert
vandamál tæknilega séð. Hins veg-
ar væri rétt að banna opinberum
aðilum að taka erlend lán bæði rík-
inu og sveitarfélögum.
Gengisskráning
Gengisskráning íslensku krón-
unnar verði eftirleiðis miðuð við
verðmæti útflutningsafurða og til
að koma í veg fyrir að fjármagn
flytjist úr landi eða komi ekki til
landsins. Núverandi gengisskrán-
ing er fyrst og fremst byggð á því
að viðhalda ákveðnum kaupmætti,
þar sem takast á hagsmunir laun-
þegasamtaka og vinnuveitenda.
Ef hugsað er til hagsmuna þjóðar-
innar hlýtur að þurfa að taka betur
tilht th afkomu útflutningsfyrir-
tækja og þess markmiðs að viðhalda
jákvæðum viðskiptajöfnuði við út-
lönd. Þetta er einnig launþegum
þessa lands hagsmunamál ef horft
er fram hjá stundarhagsmunum.
Gengisskráning á að vera meira
eða minna sjálfvirk en inngrip
stjómvalda gegnum seðlabanka
viðkomandi lands því aðeins æski-
leg og nauðsynleg til að koma í veg
fyrir fiármagnstreymi út úr
landinu. Að sjálfsögðu þarf að hafa
samræmda gengisskráningu og
sjálfstæðan gjaldmiðil eins og
nærri öh vestræn lönd hafa.
AUt tal um uppboðsmarkað ein-
stakra fyrirtækja á gjaldeyri og
beina tengingu við einhvem erlend-
an gjaldmiðU er út í hött. í raun er
aðeins hægt að tala um að nokkrir
gjaldmiðlar hins vestræna heims,
svo sem Bandaríkjadohar, vestur-
þýskt mark, enskt pund, svissneskir
frankar og japanska jenið, séu gjald-
miðlar á hreinum uppboðsmarkaði.
- Flestir aðrir gjaldmiðlar lúta þeim
lögmálum gengisskráningar sem
lýst er að ofan.
Borgaraflokkurinn hefur
áhrif
í þeim umræðum, sem við höfum
átt við stjómarflokkana um hugs-
anlega aðUd Borgaraflokksins að
nýrri samsteypustjórn með núver-
andi stjómarflokkum, sem sumir
hafa vUjað kaUa söguna endalausu,
höfum við lagt fram hugmyndir og
tUlögur um samstarfsgrundvöll.
Þar leyndist m.a. ein stutt setning
í kafla um skattamál, sem reyndar
var þegar á blaði hjá okkur í við-
ræðunum í janúar sl. og hljóðaði
svo: „Ákvæði um skattfrelsi vegna
hlutafiárkaupa verði rýmkuð og
stimpUgjöld hlutabréfa feUd niður
eða lækkuð verulega.“ - Svo virðist
sem viðskiptaráðherra hafi loksins
gefið sér tíma til að lesa tUlögur
okkar, því hann hefur nú boðað
aðgerðir í þessa veru. Er það vel.
Júlíus Sólnes
„Þess eru jafnvel dæmi að lausaskuld-
um fyrirtækja sé viljandi haldið í van-
skilum til að fá inn sem mesta vexti í
formi vanskila- og refsivaxta.“
Hlutabréfakaupin og
lífeyrissjóðsforstjórinn
Ég hef aUtaf borið óttablandna
virðingu fyrir forstjómm og þegar
forstjóri Lífeyrissjóðs verslunar-
manna lét nú nýlega svo lítið að
svara kjaUaragrein sem ég skrifaði
um daginn vissi ég í fyrstu tæpast
hvort ég ætti heldur að kætast yfir
því að slíkt stórmenni læsi grein-
amar mínar eða gráta ádrepuna
sem hann veitti mér.
Hann vitnaði reyndar í greinina
mína og gerði það svona: „Telur
hann álíka áhættu fólgna í kaupun-
um og því að fá ekki vinning með
kaupum á miða í happdrætti og
telur því samkvæmt þessu að næst-
um ömggt sé að Flugleiðir hf. fari
á höfuðið og hlutaféð tapist.“ Það
sem hann vitnaði svona í hljóðaði
þannig: „Þetta er svona svipað og
að fara með tugi núlljóna í að kaupa
Jhappdrættismiða. Það gæti svo sem
borgað sig en áhættan er veruleg."
Maður gæti næstum hugsað sem
svo að maðurinn hefði fundið van-
skapað skilningstré og etið af því
alla ávextina og afleiðingarnar séu
takmarkaður skilningur á mæltu
máh. í þessum tveimur kjallara-
greinum var hann einn um að
nefna hugsanlegt gjaldþrot Flug-
leiða hf„ sem ef til vill er vegna
þess að hann veit meira um þau
mál en ég.
KjaUarinn
Guðmundur Axelsson
framhaldsskólakennari
Hin æðsta speki
Forstjórinn bendir okkur á að sú
ávöxtun fiármuna LV, sem er í
formi hlutabréfakaupa, sé sú besta
sem sjóðurinn hafi, sem bendi til
þess að fullvarlega hafi verið farið
í sakimar við hlutabréfakaup af
hálfu sjóðsins.
Þessu til staðfestingar og eins og
til þess að útskýra fyrir okkur al-
múgafólki hina æðri speki við-
skiptalífsins bendir hann okkur á
að lífeyrissjóðir í Ameríku eigi fuUt
af hlutabréfum. - Það er ef til vill
sakir almennrar fákænsku minnar
að ég kem ekki auga á hvemig það
kemur þessu máh við hvað lífeyris-
sjóðir í Ameríku gera.
Auk þessa segir forsfiórinn orð-
rétt: „Þessi háa raunávöxtun næst,
án þess að tiUit sé tekið til þess
skattalega hagræðis sem einstakl-
ingur hefði notið af hlutabréfakaup-
um.“ Mér er það gersamlega óskUj-
anlegt hvað skattalegt hagræði ein-
staklinga vegna hlutabréfakaupa
kemur hlutabréfaeign LV við, nema
verið sé að reyna á lævíslegan hátt
að telja fólki trú um að ávöxtun
bréfanna hafi í reynd verið lífeyris-
sjóðnum meira virði en hann getur
um fyrr í grein sinni.
Aðdróttanir
Forsfiórinn bendir lesendum á
að það sem hann kaUar „aðdróttan-
ir framhaldsskólakennarans“ séu
ekki svaraverðar. Séu þær það ekki
fæ ég ekki skihð hvers vegna önn-
um kafinn forsfióri stórrar pen-
ingastofnunar eyðir dýrmætum
tíma sínum í að fiaUa um þær.
Einhver mundi áreiðanlega
hugsa sem svo að Uklega hafi þær
þrátt fyrir aUt hitt á örUtið auman
blett, og ég þekki í það minnsta einn
verslunarmann sem nefndi strax
máltækið „sannleikanum verður
hver sárreiðastur" en það er svo
önnur saga.
Forstjóranum finnst líka að gagn-
rýni á gerðir hans og manna hans
ættu síst að koma frá manni sem
greiðir í lífeyrissjóð opinberra
starfsmanna sem fái rúman miUj-
arð til greiðslu uppbótar á lífeyri.
En svo enn sé vitnað orðrétt í grein
hans: „Þetta fé kemur frá atvinnu-
rekstrinum og launþegum í formi
skatta."
Það kann að hafa farið framhjá
forstjóranum í öUu hans amstri við
ávöxtun fiármuna umbjóðenda
sinna að opinberir starfsmenn era
að því leyti eins og annað fólk að
þeim er gert að greiða skatta af
tekjum sínum og eignum og taka
því sjálfir að verulegu leyti þátt í
að greiða umræddan miUjarð.
Niöurlagið í grein forsfiórans er
einkar athygUsvert en það er
svona: „Einnig þarf eitthvað að
verða afgangs til að greiða ört
hækkandi uppbætur á lífeyri opin-
berra starfsmanna til framtíðar.“
Lái mér það hver sem viU þótt
ég skfíji þetta sem svo að honum
finnist opinberir starfsmenn njóta
betri réttinda en þeir eiga skiUð. í
framhaldi af þessu hlýtur líka að
vera forvitnflegt fyrir meðUmi LV
að vita hvað forsfióranum finnast
hæfilega Ufeyrisréttindi.
Samkvæmt þessu era hann og
hans menn ekkert á þeim buxun-
um að verða sér úti um eitthvað
svipað og það sem opinberir starfs-
menn hafa. - Því varla væri hann
að býsnast yfir lífeyrisréttindum
þeirra og reyna að gera þau tor-
tryggileg ef honum þættu þau eftir-
sóknarverð sínu fólki til handa.
Guðmundur Axelsson
„í framhaldi af þessu hlýtur líka að
vera forvitnilegt fyrir meðlimi LV að
vita hvað forstjóranum finnast hæfileg
lífeyrisréttindi.“