Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1990, Blaðsíða 25

FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1990.
33
Menning
Menningarverðlaun DV:
\
Sex bækur 1 úrvali
Þar sem útgefendur hafa nú stofn-
að til nýrra bókmenntaverðlauna,
íslensku bókmenntaverðlaunanna
svonefndu, hafa menn beðið útnefn-
inga bókmenntanefndar DV til
menningarverðlauna með sérstakri
eftirvæntingu að þessu sinni.
Nú er sem sagt ætlunin að kunn-
gjöra hvaða bækur frá síðasta ári
dómnefnd hefur vabð til „undanúr-
sbta“ en í nefndinni sitja Gísb Sig-
urðsson bókmenntafræðingur, Þórð-
ur Helgason cand. mag. og Steinunn
Sigurðardóttir rithöfundur.
EkM er venjan að tilnefna nema
flmm bókmenntaverk en nefndin
treysti sér ekki til að hafa tilnefning-
amar færri en sex og fær til þess
sérstaka undanþágu.
Eftirtaldar bækur eru því „verð-
launaverðustu" bókmenntaverk árs-
ins 1989, að mati dómnefndar:
„Hnýtirglæsileg-
an endahnút''
Fyrirheitna landið eftir Einar Kára-
son (Mál og menning) þar sem höf-
undur „hnýtir glæsbegan endahnút
á Eyjasögur sínar sem blásið hafa
nýju lífl í sagnabst íslendinga“, aö
dómi þremenninganna í nefndinni,
Tvö tungl eftir Gyrði Ebasson (Mál
og menning) en þar beitir höfundur
„persónulegu myndmáb af emstæðri
stbvísi...“,
Vasabók eftir Pétur Gunnarsson
(eigin útgáfa) sem er „einstök að
formi“ og birtir „mjög hebsteypt við-
horf tb þess hvernig við eigum að
taka tbverunni",
Undir eldfjalli eftir Svövu Jakobs-
dóttur (Forlagið) sem íjallar um
„vanda mannsins í tilverunni, kyn-
slóðirnar, söguna og einstæða upplif-
un fólks á raunheiminum",
Náttvíg eftir Thor Vilhjálmsson
(Mál og menning) sem samin er af
„mikibi Ust og stílfimi og dregur um
Svava Jakobsdóttir.
leið fram varnarleysi mannanna
gagnvart fólskunni sem ógnar öllu
lífi“,
Ég heiti ísbjörg Ég er ljón eftir Vig-
dísi Grímsdóttur (Iðunn) sem „lýsir
upp möguleika lífsins og sköpunar-
mátt skáldskaparins andspænis
köldum veruleikanum“.
Gyrðir Elíasson.
Thor Vilhjálmsson.
Eftir viku
Áður hafa eftirtaldir höfundar
hlotið Menningarverðlaun DV fyrir
bókmenntir: Ása Sólveig, Sigurður
A. Magnússon, Þorsteinn frá Hamri,
Vilborg Dagbjartsdóttir, Guðbergur
Bergsson, Thor Vilhjálmsson
Pétur Gunnarsson.
Vigdís Grimsdóttir.
(tvisvar), Ábrún Gunnlaugsdóttir,
Einar Kárason, Ingibjörg Haralds-
dóttir og Björn Th. Bjömsson.
Eftir viku, eða þann 22. febrúar,
verður ljóst hverjum hlotnast Bók-
menntaverðlaun DV.
-ai.
Sviðsetning á söngverki
Carmina Burana eftir Carl Orff er án efa
meðal þekktustu kórverka sem samin hafa ver-
ið á þessari öld og hefur verið flutt hér á landi
oftar en einu sinni.
Eins og flestum er kunnugt samdi Orff tónlist
sína við kviðbnga frá þrettándu öld og eru þeir
fengnir úr bálki þýskra og latneskra kvæða og
drykkjusöngva sem eignaöir em óþekktum há-
skólanemum, umflakkandi trúbadorum og ber-
syndugum munkum.
Sjálft efnið spannar flestar hbðar mannlífsins,
segir af hamingjunni og fallvaltleik hennar,
gleði og sorgum, andlegum og líkamlegum ást-
um, forsómar ekki heldur háð og spé um háa
og lága, endar svo á söngvum um hamingjuhjól-
ið.
En þrátt fyrir vinsældir Carmina Burana hef-
ur það semibega aldrei verið flutt nákvæmlega
eins og tónskáldið ætlaðist tb, það er með kröft-
ugu leikrænu látbragði og stöðugum hreyfing-
um kórsins. Orff kabar verk sitt skýrum stöfum
„sviðsetta kantötu“.
Því er nokkurt nýmæb að þeirri leikrænu
uppfærslu á Carmina Burana sem nú stendur
fyrir dyrum í íslensku óperunni en þar verður
verkið flutt í samfloti með óperunni I Pagbacci
eftir Leoncavallo frá og með 23. febrúar.
Heimsfrumsýning
Breskur dansahöfundur, Terence Etheridge,
vinnur nú baki brotnu að því að semja hóp-
dansa fyrir kór íslensku óperunnar en þar að
auki taka nokkrir meðbmir íslenska dans-
flokksins þátt í flutningnum.
Segir Etheridge að dansútsetning sín á Car-
mina Burana hafi hvergi verið flutt áður; því
sé eiginlega um „heimsfrumsýningu" að ræða
í íslensku óperunni.
„Ég er alveg sannfærður um að Carl Orff ætl-
aðist til þess að þetta verk yrði sett upp eins og
fom helgbeikur eða blót með díónýsku yfir-
bragði og mitt starf beinist að því að gefa söngn-
Terence Etheridge (t.h.) leiðbeinir kuflklæddum
söngvurum sem stíga dans um syndugan
munk. DV-mynd Brynjar Gauti
um þá umgjörð," segir Etheridge í viðtab við DV.
„Hins vegar er mikilvægt að láta dansinn og
látbragðið ekki fara úr böndunum. Það er mjög
auðvelt því tónlistin er svo kraftmikil og tjáning-
arrík.“
- Hvernig stendur á því að leik- og kórstjórar
hafa ekki tekið fullt tillit tb óska Orffs við flutn-
ing á Carmina Burana?
„Ég veit það ekki. Ætb þeir séu ekki ragir við
að biðja fræga kóra að hreyfa sig svona mikið.“
Etheridge skýrði hugmyndina að baki upp-
færslu sinni.
Við heilög vé
„Ég ímynda mér hóp af fólki sem kemur sam-
an á álagabletti eða við heilög vé emu sinni á
ári tb að syngja lífinu lof. Um leið og það fer
að syngja fullum rómi drífur þar að annað fólk,
munka, ferðamenn og skólapilta, sem hrífst af
söngnum og vill vera með. Ut frá því spinnast
ýmiss konar dramatísk tbþrif.
Dansararnir úr íslenska dansflokknum leika
síðan sérstakt hlutverk innan þessarar hebdar:
hnykkja á ýmsu því sem gerist í söngvunum
með dansi sínum og tilburðum."
- Var ekki erfltt að gera dansflokk úr kór ís-
lensku óperunnar?
„Það er kannski ofsögum sagt að ég sé að reyna
að gera dansara úr þessu ágæta fólki sem í kórn-
um er. Ætb ég sé ekki fremur að fá það tb að
skynja danshrynjandina í söngvunum og virkja
þá hrynjandi.
Það er að vísu önnur saga en má alveg koma
fram að samtímis er ég að þjálfa íslenska dans-
flokkinn.
Ekki skal ég sverja fyrir að einhveijum kór-
meðbmum hafi staðið stuggur af því að þurfa
bæði að syngja og dansa verkið.
Besti kórinn
Kórinn var hins vegar mjög fljótur að komast
upp á lagiö. Satt best að segja er þetta einhver
besti kór sem ég hef unnið með; hef ég þó unnið
með söngfólki um víða veröld. í kór íslensku
óperunnar eru margar fagrar og blæbrigðaríkar
raddir, auk þess sem kórfólkið er tiltölulega
ungt og sýnir því af sér meira áræði en eba.
Ég er líka mjög hrifinn af einsöngvurunum
sem er indælt fólk og hæfbeikaríkt; ég nefni
bara Diddú, hún er gersemi.
Hvemig stendur annars á þessum raddgæðum
hér uppi á íslandi? Stafa þau af því að fólk þarf
sífellt að tala upp í vindinn? Eða af fiskáti?“
Við þessum spurningum Etheridges hefur
spyrbl ekkert svar en biður hann þess í stað að
lýsa helstu vandkvæðum sem fylgja því að koma
dansandi kór fyrir á sviðinu í Gamla bíói.
„Það er strembið, það gefur augaleið. Tb að
vinna á móti smæð sviðsins þurftum við að búa
tb bratta, eða ramp, en hann gerði kómum aft-
ur á móti erfitt að fóta sig. En nú syngur fólk á
harðahlaupum upp og niður þennan bratta og
blæs ekki úr nös. Eg er mjög spenntur fyrir því
sem er að gerast þarna á sviðinu hjá okkur.“
-ai.
Atómstöðin eftir Halldór Lax-
ness hefur nú veriö þýdd á
spænska tmigu.
Þýðandinn er Aitor Yraoia,
sendbtennari i spænsku viö Há-
skóla íslands, og lauk liann verk-
inu á þremur árum. Spænska for-
lagið Catedra gefur út.
Tæp þrjátíu ár eru síðan bók
eftir Laxness kom síðast út á
spænsku.
... hvort
uppfyllt væru
skilyrdi
skattalaga...
Sem kunnugt er hefur Qármála-
ráðuneytið nú ákveðið að fella
niður aðflutningsgjöld og virðis-
aukaskatt af viðauka við bsta-
verkagjöf Errós.
í fréttatilkynnmgu frá fjár-
málaráðuneytinu segir: „Rétt er
að taka fram að við umskiptin við
áramót, þegar virðisaukaskattur
tók við af söluskatti, urðu í sjáb'u
sér engar breytingar á heimbd
ráöherra tb að fella niður gjöld
af gjöfum sem þessum. Athugun-
in beindist því fyrst og fremst að
því hvort uppfybt væru skhyrði
tollalaga um að gjöfin væri gefin
af sérstöku tilefni en hefð er fvrir
því að túbía þetta ákvæði fremur
þröngt og þarf því að gæta þess,
þegar heimbdin er nýtt, að ekki
skapist óheppileg fordæmi. Að
sjálfsögðu var aldrei ætlun ráðu-
neytisins aö innheimta skatt af
hinni höfðinglegu gjöf Errós til
landa sinna.“
Eldú er þessi yfirlýsing alveg laus
við loðmullu.
Baltasar
til Boston
Hinmn góðkunna bstamanni,
Baitasar, hefur verið boðiö að
taka þátt í samsýningu í Boston
á vegum opinberrar hstastofnun-
ar, Newton Art Center að nafni.
Verður sýningin opnuð um
miðjan raars.
Á sýningunni, sem ber yfir-
skrfftina „Humanistic Perspect-
ives“, verða Qórir figúratífir
listamenn frá jafnmörgum lönd-
um. Baltasar sýnir nýja myndröð
sem byggð er á Snorra-Eddu.
Listaskáld án
höfundarréttar
Fyrir nokkrum mánuðum lét
RÚV gera sjónvarpsþátt um
Listaskáldin vondu þar sem meö-
al annars voru flutt ljóð og annað
bókmenntaefni sem skylt er að
greiða fyrir.
Þegar skáldin ætluðu að vitja
ritlaunanna taldi RÚV sig ekki
skulda þeim krónu heldur vísaði
á kvikmyndafyrirtækið sem ann-
aðist gerð þáttarins. Ekki sættu
rithöfundar sig við þessar mála-
lyktir þar sem samningar þeirra
og RÚV Qaba beinlínis um flutn-
ing á bókmenntaefni. Sögðu þeir
engu máb skipta hvemig RÚV
semdi við þriðja aðila um gi'eiðsl-
ur fyrir tæknivinnu.
Lögfræðingur rithöfunda,
Ragnar Aðalsteinsson, taldi ekki
vafamál að RÚV bæri að standa
skil á höfundargreiðslum fyrir
flutning enda hefðu tveir hæsta-
réttardómar í svipuðum málum
tekið af öb tvímæb um það. At-
hygb RÚV var vakin á þessum
dómum og leystust mábn þá sam-
stundis og farsællega. Mun sjón-
varpið greiða höfundum sam-
kvæmt samningum, RÚV kann
hins vegar að eiga endurkröfurétt
á hendur framleiðanda.
Þessar upplýsingar fengum við
úr Fréttabréfi Rithöfundasam-
bandsins.