Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1990, Blaðsíða 19

MÁNUDAGUR 9. JÚLÍ 1990.
31
Meiming
Matthías Johannessen
Tómas og Kjarval
Hér eru endurútgefnar tvær viðtalsbækur Matthías-
ar, Svo kvað Tómas frá 1960 og Kjarvalskver frá 1968,
áður endurútgefið 1974.
Nú munu viðtalsbækur seljast öðrum bókum betur
og þaö er þá fróðlegt að sjá viðtalsbækur við tvo ólíka
menn eftir þann samtímahöfund sem einna frægastur
hefur orðið fyrir góð viðtöl. Sá hróöur er verðskuldað-
ur, það sannast þegar á fyrri bókinni.
Svo kvað Tómas
Bókin segir ekki ævisögu Tómasar og einnig það er
til fyrirmyndar því það er ekki viðburðaríkt líf sem
gerir skáld merkileg. Þess í stað snýst þetta rit um
helsta viðfangsefni mannsins, ljóðagerð. Bókin er
skipulega upp byggð svo að hver kaíli beinist að sér-
stöku sviði. Hér kemur fram óvenjumargt merkilegt
um hvað Tómas hefur hugsað um verk skálda, er-
lendra sem innlendra, um vinnuaðferðir hans sjálfs
og viðhorf. Auk þess segir hann frá ýmsu sem á daga
hans hefur drifið þótt ekki verði það samfellt yfirlit.
En ritið er þá þeim mun hnitmiðaðra um það sem
Tómasi þótti merkilegast til frásagnar. Og Matthías
lætur sér ekki nægja að fá fram þekkingaratriði, allt
er þetta með málfari Tómasar, sem yfirleitt talar í
spumingaformi. Hins vegar lætur spyrjandi sem
minnst á sér bera, yíirleitt birtist bara frá honum ein
spurning í byrjun kafla. Útkoman er óvenjulifandi
mynd af viðmælandanum svo ég efast ekki um að
þetta rit lifi eins lengi og ljóð Tómasar.
Kjarvalskver
Þetta er geróhkt rit. Og þó eru vinnubrögð Matthías-
ar áf sama tagi. Hann fylgist með viðmælanda sínum
og rekur tilsvör hans af trúnaði við málfar og stíl,
hvað þá annað. Munurinn virðist einkum hggja í viö-
mælandanum. Nú veit ég ekki hverjar spurningar
Matthías lagði í heild fyrir Kjarval en oft er svarað út
í hött. Og útkoman er mjög takmörkuð. Ritið segir
sáralítið um ævi Kjarvals og það sem verra er, enn
minna um starf hans og viðhorf til myndlistar. Hann
hefur væntanlega tekið afstöðu til annarra málara,
íslenskra og danskra, a.m.k. framan af starfsævi. Og
það hefði sagt mikið um stefnu hans sjálfs að fá eitt-
hvað slíkt fram. En hann hefur e.t.v. átt erfitt með að
tjá sig í orðum, a.m.k. bendir þessi bók tii þess. En
þá getur viötal við hann ekki orðið ýkja merkilegt.
Kjarval.
Bókmenntir
Örn Ólafsson
Auk þess að vera mjög virtur málari gegndi hann lengi
trúðshlutverki meðal reykvískra borgara og það kem-
ur glöggt fram hér en er bara ekkert sérlega skemmti
legt í orðum eingöngu. Það hefði þurft a.m.k. video til
að hann nyti sín.
Nú eru vissulega kaflar innan um þar sem persónu-
leiki Kjarvals birtist í því sem Matthías rekur af við-
brögðum hans á hðandi stund, í tilfallandi oröum
Kjarvals. Mest ber þar á þunglyndi og einmanakennd
á bak við trúðsgrímuna. Þetta er vel heppnað en er
ekki efni í heila bók, aðeins í gott blaðaviðtal, því það
er svo bundið við skynjun hðandi stundar. Líklegt
þykir mér að það sé til að bæta úr þessu sem Matthías
eykur bókina frásögnum af ýmsum kunningjum
Kjarvals, kunnum borgurum í Reykjavík. En því mið-
ur hafa þær frásagnir afar lítið gildi í sjálfu sér og
varpa svo sem engu ljósi á Kjarval heldur, þær eru
svo yfirborðslegar. Sama gildir um spyijanda, hann
er hér miklu meira áberandi en í ritinu um Tómas.
Mest segir frá hrifningu hans af Kjarval sem virðist
stundum tilefnislítil. En viö fáum einnig að vita t.d.
að svanasöngur minnir Matthías á „Satchmo", þ.e.
söng Louis Armstrong. Svona atriði getur farið vel í
ljóði en kemur Kjarval ekkert við. Og til hvers er hér
verið að segja frá því að á kreppuárunum hitti Bjarni
Ben. flóttalegan fátækling með kött sem hann ætlaði
líklega að fara að éta? Fyrst ekki er gefið í skyn að
þetta hafi'verið Kjarval þá virðist sagan vera til þess
eins að sýna að forsætisráðherra íslands og formaður
Sjálfstæðisflokksins hafi getað fundið til með þeim sem
áttu bágt. Svona er ritið tætingslegt, fullt af atriðum
sem eru til þess eins falhn að fela sjálft viðfangsefnið.
Því er illa farið að það skuli nú gefið út þriðja sinni
því það er alveg misheppnað, bara til viðvörunar um
bókagerð.
En niðurstaðan verður sú að í heild sýni þessi bók
samtalsformið bæði í bestu mynd og svo takmarkanir
þess.
Matthías Johannessen: Vökunótt lugPsins, AB 1990, 236 bls.
Tómas Guðmundsson.
i /
/banfi
HEILBRiGT HÁR MEÐ NÁTTÚRULEGUM HÆTTI
RAKARASTOFAN
KLAPPARSTÍG
SÍMI 12725

Váþona
1 FiyKMJLBt
iShelltox
Anti-Roach

\V
Vapona og Shelltox
Lyktaitausu flugnafælumar
fAst A öllum helstu shell-stöðum og
i FJÖLDA VERSLANA UM LAND ALLT.
V
Skeljungur h.f.
SMÁVÖFtUDEILD — SÍMI: 603870
/
lOdaga
14. - 23. júlí
Fárið verður um helstu héruð landsins
þar sem fótki gefst kostur á að skoða
fagra og merka staði, rifja upp atburði og
sögur þeim tengdar og njóta náttúru
landsins áhyggjulaust um mat, nætur-
stað og leiðir. Gist verður á Laugarbakka,
14' f f
Siglufirðiv Hrafnagili, Stóru Tjörnum, Elð-
um <2 nætur), Homaflrði, Kirkjubæjar-
klaustri og Skógum. Fararstjóri verður
Guðmundur Guðbrandsson.
Verð kr. 58.850.-.
Aukagjald fyrir eins manns herbergi kr. 7.950,—.
Veittur er 1096 afsláttur fyrir lífeyrisþega.
lnnifalið í verði:
Akstur og leiðsögn;
9 gistinaetur með morgunverði,
9 kvöldverðir
og hádegisverður síðasta daginn.
Allar nánari upplýsingar veitir:
FERÐASKRIFSTOFA ÍSLANDS
Skógarhlfð 18, 101 Reykjavík, sími 91 -25855.