Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1990, Blaðsíða 19

FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1990.
Meiming
19
Þegar ástin
grípur
unglinginn
Fyrsta ást unglinga hefur verið vinsælt söguefni síðan Indriði og Sigríð-
ur kynntust í hjásetunni hjá Jóni Thoroddsen í Pilti og stúlku. Síðan sú
saga var skrifuð hefur náttúran lítið breyst en ytra yfirborð mannlífsins
er allt annað. Nú hittast þau Indriði og Sigríður ekki lengur við lækinn
heldur í söluskála á hringveginum þar sem hún vinnur á kassanum og
hann getur gert sér til erindis að kaupa olíu á traktorinn. Og réttirnar
eru ekki lengur einu tilefni mannamóta með viðeigandi glímukeppni
heldur aka unghngarnir sjálfum sér á sveitaböU eða drekka sig út úr á
hestamannamótum. Þessi nýi heimur hins íslenska nútímasveitaungUngs
er í forgrunni hjá Hallgrími Helgasyni í fyrstu skáldsögu hans, Hellu.
Andstæður nútímalífs og náttúru
Hella er táknmynd nútímans, þorp nýbygginga í þjóðbraut þar sem fólk
tekur Utið mið af þeirri sögu og fegurð sem býr í náttúrunni allt um
kring. Ljós, litir og skuggar leika um jörð og himin í einstæðri sumarbir-
tunni en á meðan húkir fólkið í einbýUshúsunum sínum og horfir á sjón-
varpið með tilbúnum heimi frá Breska útsendingarfélaginu eða fyrir-
myndarföðurnum í Brooklyn. Þeir framtakssömustu skipta við video-
manninn og fá sér klám- og stríðsmyndir á spólu. Þessar sérkennilegu
og skýru andstæður eru leiðarstef í bókinni þar sem myndrænum náttúru-
lýsingum er stillt upp við hlið fólks í hlaupaskóm, og merktum bolum
einhvers bandarísks háskóla. Yfirborðsmennska þjóðlífsins er líka útfærð
með þeim myndum sem brugðið er upp í söluskálanum þar sem aðalper-
sóna bókarinnar, Helga Dröfn, fiórtán ára, hefur fengið sumarvinnu og
hugsar um Birgi. íslendingar af öllum gerðum koma og fara og erlendir
ferðamenn reyna að bjarga sér í gegnum hamborgaraogfranskar myrk-
viði íslenskrar matargerðarlistar. Samskipti fólks takmarkast við stutt-
aralegar skipanir og einfóld samtöl um ekki neitt. Sjónarhorn sögunnar
fylgir líka því ytra og dregur fram
tíðindaleysi tilverunnar. Allt er
hversdagslegt og fólk Uður hálfs-
ljótt um veröldina. Eina tilbreyt-
ingin í þessum aðstæðum er þegar
fullur bíU af fuUum strákum ekur
inn í söguna og tekur Helgu og vin-
konur hennar upp í á leiðinni á
ball. Strákamir eiga nóg að drekka
og kunna heldur betur tökin á
stúlkunum.
Tíðindin koma að innan
En ekki er allt sem sýnist. Hér
er ekki á ferð heimsósómaþula um
hvað allt sé firrt og ömurlegt því
að undir niðri búa mikiar tilfinn-
ingar þó að yfirborðið sé kyrrt. Til
dæmis nær Helga Dröfn systra-
bandalagssambandi við Ólöfu í
söluskálanum, sem byggist á augngotum og orðfáum skilningi á hlut-
skipti kvenna. Svipuð hugsun um andstæður hins ytra borðs og þess sem
inni býr birtist í eldfiallinu Heklu sem vofir yfir byggðinni og getur hve-
nær sem er gjörbreytt lífinu. Við hræringar í fiallinu verða örlitlar breyt-
ingar á yfirboröi landsins sem hefur sigið um einn sentímetra. Og eitt-
hvaö breytist líka í mannlífinu: „Líkt og hræringarnar hafi orðið inni í
fólkinu sjálfu, að þar hafi eitthvað marrað með postulíninu í skápun-
um.“ (57) Undir yfirborði jarðar verða hin raunverulegu tíðindi. Þar býr
ógnin sem getur hvenær sem er brotist út og snúið tilverunni við.
í Helgu Dröfn verða líka umbrot sem breyta lífi hennar. Hún er að
upphfa allt i fyrsta sinn, öðlast sjálfstæði og skapa sína eigin tilveru. Og
þessi umbrot brjóta sér leið upp á yfirborðið, hvort sem jörðin eða mann-
eskjan eiga í hlut. Þeir atburðir, sem verða bara á yfirborðinu, hafa ekki
líkt því eins mikla þýðingu og þeir sem koma innan frá og eiga sér rætur
þar.
Tíðinda- eða sinnuleysi á ytra borði sögunnar dregur fram það mark-
verðasta þegar það loksins gerist. Oft er lesandinn látinn halda aö nú
dragi til tíðinda, nú verði slys eða hreyfing komist á atburðarásina - en
ekkert umtalsvert gerist í raun fyrr en í vandlega undirbyggöu lokaatrið-
inu sem allt hefur stefnt að. Jafnvel þeir atburðir sem oftast þykja frásagn-
arverðir verða fremur tilþrifalitlir ef þeir koma ekki innan frá. Fólk held-
ur kannski að eitthvað hafi gerst en það er bara gabb eins og aðvörun
um jarðskjálfta sem kemur ekki - að minnsta kosti ekki strax.
Hallgrímur Helgason.
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
Hella er skrifuð af mikilli íþrótt og myndvísi. Andstæður nútímamann-
lifs og náttúru eru dregnar fram með næmu auga fyrir stemningu augna-
blika og sambandi/sambandsleysi fólks. Um leið og lýst er ýfirborðs-
mennskunni í menningu okkar er einfóldum höfuðdráttum tilfinningalífs-
ins hampað. Þeir hafa ekkert breyst og brjótast alltaf jafnóumflýjanlega
fram eins og önnur öfl náttúrunnar. Sagan endar jafnvel á bjartsýnum
nótum um tengsl manns við sögu og náttúru þegar stúlkan sem var hálf-
ánaleg að læra Gunnarshólma í upphafi finnur fyrir arfi fortíðarnnar við
andlát langömmu sinnar. Og Birgir, sem ekur lengi vel á mótorhjóli,
kemst til manns þegar hann söðlar um og fær sér hest í sögulok.
Hallgrímur Helgason
Hella (skáldsaga 154 bls.)
Mál og mennlng
l
rit) BJÓÐUM UPP Á ÞRJÁR GERÐIR
NÆRFATA ÚR NÁTTÚRUEFNUM Á
ALLA FJÖLSKYLDUNA. Á UNGBÖRN,
BÖRN, UNGLINGA, KONUR OG KARLA.
100% sllkinærföt, mjög einangrandi, sem gæla viö húðina. Finnsk gæðavara frá
Ruskovilla.
100% ullarnærföt af Merinófé -silkimjúk og hlý. Finnsk gæðavara frá Ruskovilla.
Nærföt úr blöndu af kanínuull og lambsull, styrkt með nælonþræði. Vestur-þýsk
gæðavara frá Medima.
Allar þessar þrjár gerðir eru til í barna- og fullorðlnsstærðum.
\
MERINOFÉ
NÁTTÚRULÆKNINGABÚÐIN, LAUGAVEGI 25. SÍMI 10263.

flR
ORN OG ORLYGUR
Síðumúla 11 * Sími 84866