Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1990, Side 15

MÁNUDAGUR 17. DESEMBER 1990.
15
Skattbyrði íslend-
inga allt of þung
„Almenningur lætur sér af þeim sökum fátt finnast um mælskubrögð,
talnaleiki og rökbrellur þeirra Ólafs Grimssonar og Steingrims Her-
mannssonar," segir m.a. í grein dr. Hannesar.
Fyrir skömmu birti Félagsvís-
indastofnun könnun á viðhorfi ís-
lendinga til skattheimtu. Taldi
mikill meirihluti aðspurðra, rúm
65% þeirra, skattbyrðina allt of
þunga. Þetta gengur þvert á yfirlýs-
ingar Ólafs Grímssonar fjármála-
ráðherra og Steingríms Hermanns-
sonar forsætisráðherra um það, að
skattar mættu að ósekju hækka hér
á landi, enda séu þeir talsvert lægri
en með grannþjóðunum.
Nú er það alkunna, að meiri hlut-
inn hefur ekki alltaf rétt fyrir sér,
og Ibsen segir raunar í Þjóðníð-
ingnum, að hann hafi alltaf rangt
fyrir sér. En ég hygg, að í þetta
skipti að minnsta kosti hafi meiri-
hlutinn rétt fyrir sér og þeir Ólafur
og Steingrímur ekki. Skal ég hér
rökstyðja það nokkuð og nota þá
meðal annars útreikninga hag-
fræðinganna Yngva Harðarsonar,
Ásgeirs Daníelssonar og Þorvaldar
Gylfasonar.
Hið opinbera sleppur
við útgjöld
Meginröksemd þeirra Ólafs og
Steingríms er sú, sem fyrr segir,
að skattar séu hér lægri en í grann-
ríkjunum, einkum ef miðað er við
Norðurlönd. En sá samanburður
er villandi, vegna þess að ýmsir
skattar eru hér dulbúnir, en þar
sýnilegir, vegna öðru vísi skatt-
lagningarreglna hér og vegna þess
að hið opinbera hefur ýmis útgjöld
þar, sem það sleppur við hér.
Lítum fyrst á hið síðastnefnda.
íslendingar halda í fyrsta lagi ekki
úti neinum her. Bandaríkjamenn
kosta varnir landsins. Útgjöld
grannþjóða til varnarmála nema
KjaUaiinn
Dr. Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
lektor í stjórnmálafræði
oftast um 3% landsframleiðslu. Þá
er íslenska þjóðin að meðaltali
yngri en grannþjóðirnar, svo að
ríkið sleppur við ýmis útgjöld af
þeirri ástæðu. Fleiri eru hér í þriðja
lagi úti á vinnumarkaðnum en
annars staðar. Hlutfall veitenda og
þiggjenda í millifærslu fjár er því
hagstæðara hér.
Annars konar
skattlagningarreglur
Þessu næst er að benda á það, að
skattakerfið er hér allt annars kon-
ar en í grannríkjunum. Hér eru
óbeinir skattar miklu mikilvægari
en beinir. Þetta veldur ákveðinni
skekkju í útreikningum á hlutfalli
skattheimtu og landsframleiðslu,
sem leiðrétta þarf. Hlutfallið virðist
vegna hinna háu óbeinu skatta
lægra hér en annars staðar (nefn-
arinn er hærri). Segja fróðir menn,
að hækka megi það um 1,5% vegna
þessara skekkjuáhrifa.
Enn fremur innheimtir hið opin-
bera iðgjöld til lífeyrissjóöa í ná-
grannalöndum, svo að þau mælast
sem skattar, en hér á landi eru ið-
gjöld innheimt sérstaklega. Leiö-
rétta þarf skatthlutfallið þess
vegna, líklega um sem nemur 4%
landsframleiðslu. í þriðjá lagi
greiða fyrirtæki sjúkradagpeninga
hér á landi, en hið opinbera gerir
það víðast annars staðar. Hækka
má skatthlutfallið um rúmlega 1%
af þeim sökum.
Dulbúnir skattar
Þriðja meginástæðan til þess, að
meta verður skatthlutfallið upp á
við, er sú, að skattheimta er hér
dulbúin í meira mæli en í ná-
grannalöndunum. Ríkið færir með
ýmsum hætti fé á milli hópa, þótt
þetta fé hafi ekki viðkomu í ríkis-
sjóði. Það jafngildir vitaskuld
skattheimtu. - Einfaldasta dæmið
er .verðbólga. Hún er ekkert annað
en tekjulind fyrir ríkið (en óhófleg
seðlaprentun þess veldur verð-
bólgu) og millifærsla frá notendum
peninga og sparifjáreigendum til
skuldunauta.
Annað dæmi er bann við inn-
flutningi landbúnaðarafurða. Það
er millifærsla frá neytendum til
innlendra framleiöenda landbún-
aðarafurða. Telja hagfræðingar, aö
þetta megi hvort tveggja reikna til
tæpra þriggja prósenta landsfram-
leiðslu. Þriðja dæmið er röng geng-
isskráning, sem hefur verið notuö
til þess að færa fé frá útflytjendum
til neytenda innflutts varnings, en
erfitt er að reikna út, hversu mik-
illi millifærslu þetta hefur numiö.
Talnaleikir Ólafs
og Steingríms
Skattheimta er hér síst minni en
í nágrannalöndunum. Þegar öllu
er á botninn hvolft, þá er hlutfall
skatta og landsframleiðslu líklega
um 45% hér á landi, en ekki 34%
eins og stjórnarherrarnir halda
fram.
Þetta veit og finnur fólk, eins og
sést á könnun Félagsvísindastofn-
unar (en þar kemur meðal annars
fram, að fleiri telja skattbyrðina
nú of þunga en fyrir fjórum árum).
Almenningur lætur sér af þeim
sökum fátt finnast um mælsku-
brögð, talnaleiki og rökbrellur
þeirra Ólafs Grímssonar og Stein-
gríms Hermannssonar.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Taldi mikill hluti aðspurðra, rúm 65%
þeirra, skattbyrðina allt of þunga. Þetta
gengur þvert á yfirlýsingar Ólafs
Grímssonar Q ármálaráðherra og Stein-
gríms Hermannssonar forsætisráð-
herra... “
Efnahagsbatinn
Rikisstjórnin mun leyfa lækkun á oliuverði að llaeða um hagkerfið til
kostnaðarlækkunar og þar með hagvaxtar, segir greinarhöf. m.a.
Allir gera sér grein fyrir því aö
við íslendingar stöndum nú á
þröskuldi mikils efnahagsbata. Á
árunum 1971 til 1987 settum við
hagvaxtarmet innan OECD land-
anna og síðustu tvö af þeim árum
vorum við næsttekjuhæsta þjóð
veraldar, á eftir Svisslending-
um.
Síðan þá hafa gerst ótrúlegir at-
burðir sem ytri aðstæður fá varla
skýrt. Meðan aðrar þjóðir hafa síð-
ustu þrjú ár haldið sínum stöðuga
hagvexti hafa þjóðartekjur hér
minnkað um átta prósent og kaup-
máttur rýrnað um fimmtán pró-
sent. Ef engin skýring væri önnur
til en ytri aðstæður þá væru þetta
mestu mistök í stjórnun efnahags-
mála á öldinni. Fiskiríið hefur
nefnilega aldrei verið eins mikið
og nú, slegist er um hvern ugga og
allt selst á hæsta verði. Samt eru
þjóðartekjur aö minnka og auðvit-
að verðbólgan líka sem alltaf hefur
tilhneigingu til að skreppa saman
í samdrætti.
Sjóðasukkeða
bjarghringur?
Skýringarinnar á þessu hruni
þjóðartekna hlýtur að vera að leita
í öðrum hlutum en misheppnaðri
efnahagsstjóm nú. Þar ber hæst
viðvarandi gengisföisun og offjár-
festingu margra áratuga ásamt oft
og tíðum hæstu raunvöxtum sem
um getur. Útflutningsfyrirtækin
voru að fara á hausinn þrátt fyrir
háar þjóðartekjur. Auðvitað má
lengi deila um það hvort meðulin
hafi verið rétt.
Fimmtán milljarða tillegg, til
dæmis til frystihúsa, sem Þjöð-
hagsstofnun segir að við höfum
tapað tíu milljörðum á yflrleitt að
KjaUarirai
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
leyfa að koma nálægt fiskinum
1988, vekur óneitanlega upp grund-
vallarspurningar um þjóðhags-
stjórn, þótt enginn reyndar efist
um það að forsendur Þjóðhags-
stofnunar hafi frekar verið fræði-
legar heldur en raunverulegar.
Fimmtán milljarða króna sjóða-
sukk ásamt tíu milljarða króna
mistökum í útflutningi árið 1988 er
auðvitað nokkuð sem enginn vill
bera ábyrgð á.
Sala orkunnar - álver
Þjóðin hlýtur samt að álykta að
mistök fortíðarinnar, gengisfals og
ofíjárfesting sé nú að baki. Nú sé
búið að jarða það fjármagn sem
dugi til þess aö gjalda fyrir fortíð-
ina. Framundan er því mögnuð
uppsveifla sem styðst enn frekar
við tvær raunveruiegar væntingar.
Loksins hillir undir samninga um
nýtt álver og orkusölu til þess, sem
eftir tveggja áratuga mistök í raf-
orkuframkvæmdum afsetur von-
andi loksins raunverulega eitthvað
af því fjármagni sem kastað hefur
verið til raforkuframkvæmda und-
anfarið. Þótt mönnum ógni að vísu
nú fjárfestingarnar í nýjum orku-
verum þá er auðvitað allt annaö
að fjárfesta til framkvæmda sem
fyrirfram eru seldar heldur en eitt-
hvað út í loftið. Núna erum við t.d.
að njóta fjárfestingarinnar í
Straumsvík þar sem við erum að
eignast Búrfellsvirkjun frítt.
Lækkun olíuverðs
Hin væntingin, sem raunveru-
lega styður við mikinn efnahags-
bata, er þróunin í Kúvæt. Olíuverð
stórlækkar og allir vona að málið
leysist án átaka. Vegna mikilvægis
bílsins hér sem samgöngutækis á
landsbyggðinni er mjög mikilvægt
að lækkun olíuverðs fái að skila sér
strax til neytenda.
Ríkisstjórnin neytti ekki færis að
græða á olíukreppunni á sínum
tíma og hún mun leyfa lækkun á
olíuverði að flæða um hagkerfið til
kostnaðarlækkunar og þar með
hagvaxtar. Hún ætti líka að athuga
með lækkun á bílagjöidum því að
þau hafa hækkað alveg ótrúlega
síðustu ár sem er alveg óskiljanlegt
með tilliti til byggðarstefnu og þess
hversu bíllinn er mikilvægur í
samgöngum í okkar stóra landi.
Efnahagsbati gegn þenslu
Mjög ber á því í ræðum sumra
forystumanna þjóðarinnar að
ruglað sé saman efnahagsbata og
þenslu. Þensla er t.d. það þegar
ávísað er á verðmæti sem ekki eru
til. Efnahagsbati er raunveruleg
aukning verðmætasköpunar í hag-
kerfinu. Þjóðin á auðvitað heimt-
ingu á efnahagsbatanum þegar
hann loksins lætur sjá sig eftir þjrú
hörmungarár og slíkt á ekkert
skylt við þenslu.
A hinn bóginn er auðvitað hægt
að jarða allan efnahagsbata með
því að kasta fjármunum þjóðarinn-
ar á glæ í gæluverkefni og óráðsíu.
Besta leiðin til þess að veita efna-
hagsbata um þjóðarlíkamann, séu
menn einhverra hluta vegna á
móti beinum launahækkunum, er
auðvitað sú að lækka framfærslu-
kostnað. Snjallasta leiðin til þess
að veita efnahagsbatanum af vænt-
anlegu álveri til allra er einfaldlega
að jafna allt orkuverð í landinu.
Ásamt vinnunni við álver og virkj-
anir, sem stórauka mun þjóðartekj-
ur - enda aðrir sem borga kostnað-
inn, munu allir einnig njóta lægri
framfærslu af lækkun orkunnar.
Það er líka byggðastefna sem að
gagni kemur.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Fimmtán milljarða króna sjóðasukk
ásamt tíu milljarða kr. mistökum í út-
flutningi árið 1988 er auðvitað nokkuð
sem enginn vill bera ábyrgð á.“