Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1991, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 >27022 - FAX: (91 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Ótímabær samningur
Eitt mesta vandamál íslenskra efnahags- og þjóðmála
er tvímælalaust offramleiðslan í landbúnaðinum. Bæði
er um það að ræða að framleiðslan er miklu mun meiri
en markaður er fyrir og auk þess er hún dýrari en góðu
hófi gegnir. Hvorutveggja hefur leitt til þess að ríkissjóð-
ur þarf að greiða háar fúlgur í niðurgreiðslur og sam-
tals kostar offramleiðslan á hverju ári um tuttugu millj-
arða króna. Allt kemur það fé á endanum úr vasa neyt-
enda og skattgreiðenda.
Samtök bænda og landbúnaðar hafa tregðast við að
horfast í augu við þessa þróun. í skjóli sterkrar aðstöðu
á þingi og í gegnum hagsmunagæslu stjórnmálaafla
hafa menn ýtt þessum vanda á undan sér ár eftir ár,
enda þótt flestum eigi að vera ljóst að hinn hefðbundni
landbúnaður felur í sér lífskjaraskerðingu og útgjöld
sem losna má við.
Þeir aðilar sem hafa gagnrýnt núverandi landbúnað-
arstefnu eru gjarnan sakaðir um fjandskap við bændur.
Því fer auðvitað víðs fjarri að neytendur eigi sökótt við
bændur eða öfugt, enda er hér ekki verið að lýsa bænda-
stéttina óalandi og óferjandi þótt bent sé á fjarstæðuna
í því að framleiða vörur sem enginn hefur þörf fyrir og
ekki selst fyrir kostnaðarverði.
Það hlýtur að vera bændum sjálfum ærið áhyggjuefni
að stunda atvinnu sem að miklum hluta er á framfæri
hins opinbera og þar sem drjúgum hluta af afurðunum
er hent á haugana.
Smám saman hafa bændur áttað sig á því, að þeim
er enginn greiði gerður með framfærslu ríkisins. Þeir
hafa sjálfir tekið þátt í skipulögðu undanhaldi frá núver-
andi landbúnaðarstefnu og yfir í skynsamlega grisjun
á búvöruframleiðslu. Nú hefur sjö manna nefnd á vegum
landbúnaðarráðuneytisins lagt fram tillögur sem ein-
mitt fela í sér tilraun til að vinda ofan af vitleysunni.
Þær tillögur eru bæði góðar og slæmar. Þær hafa
meðal annars þann tilgang að draga úr offramleiðslu
en engu að síður er sá snúningur hægur og langvinnur
og á næsta ári er meira að segja gert ráð fyrir að út-
gjöld til landbúnaðarins aukist um tvo til þrjá milljarða.
Um þessar tillögur verður deilt á Búnaðarþingi og á
Alþingi og um þær er ekki samstaða innan stjórn-
málaflokkanna, né heldur meðal skattborgara og neyt-
enda. Það gegnir því furðu að nú er knúið á um að frá
nýjum búvörusamningi verði gengið á grundvelli til-
lagna sjö manna nefndarinnar áður en gengið verður
til kosninga í vor. Hér er deilt um eitt viðkvæmasta
vandamál þjóðfélagsins. Hér er tekist á um stefnu sem
kostar tuttugu milljarða á ári. Samt dettur mönnum í
hug að knýja fram samning sem á að standa til margra
ára.
Hvers vegna er þessi samningur ekki rækilega kynnt-
ur og stjórnmálaflokkunum gert að segja til um afstöðu
sína til hans, svo kjósendur geti greitt atkvæði með eða
móti þeirri stefnu og þeim samningi sem nú á að móta
til lengri tíma? Hvers vegna þessi flýtir? Eru mennirnir
hræddir?
íslendingum gefst sjaldan kostur á að hafa áhrif. Þeir
fá að kjósa menn til Alþingis fjórða hvert ár en eru þess
á milli lítt spurðir álits. Vill þjóðin nýjan búvörusamn-
ing og vill hún að umboðslaust Alþingi og ríkisstjórn í
andarslitrunum bindi hendur næsta þings og næstu
stjórnar í svo þýðingarmiklu máh? Til hvers er verið
að kjósa um menn og málefni ef ekki einmitt um þá
grundvallarhagsmuni sem hér eru í húfi?
Ellert B. Schram
Odáðahrauni er enn að finna öræfakyrrð i stórbrotnu umhverfi. Þar er fjalladrottningin Herðubreið.
Ódæðií
Ódáðahrauni
Ódáðahraun er landsvæði norð-
an Vatnajökuls, milli Skjálfanda-
fljóts í vestri, Jökulsár á Fjöllum í
austri og Mývatnsöræfa í norðri.
Þetta svæði, um 4.500 ferkílómetrar
að flatarmáli, er ekki eitt
hraunflæmi heldur skiptast þar á
hraun, melar og sandar. Þama eru
einnig nokkrar gróðurvinjar. Það
er ósnortið af mannvirkjum ef frá
eru talin nokkur sæluhús fyrir
ferðamenn og er nær eini hluti
hálendisins sem hefur sloppið við
framkvæmdagleði Landsvirkjunar
- ennþá.
Manngerö náttúra
Það fer ekki framhjá ferðafólki,
innlendu sem erlendu, sem fer um
vesturhluta hálendisins að það er
vart náttúrulegt lengur. Þar hafa
verið búin til stór stöðuvötn, virkj-
analón og farvegum áa og lækja
hefur verið breytt. Þar tróna há-
spennulínur um holt og hæðir og
þar gefur að lita þurra fossa. Þetta
er manngerð náttúra sem gleður
ekki augað og laðar ekki að ferða-
menn.
í Ódáöahrauni er enn aö finna
öræfakyrrö í stórbrotnu umhverfi.
Þar er fjalladrottningin Herðu-
breið. Stærsta dyngja landsins,
Trölladyngja. Dyngjufjöll með
Öskju, Öskjuvatni og Víti. Ekkert
af þessu á sér samjöfnuð í öörum
löndum og hafa frásagnir af þess-
um öræfaperlum borist víöa um
lönd. Tugþúsundir ferðamanna,
sumir langt að komnir til þess að
líta þær augum, ganga inn í Öskju
og upplifa stórbrotið umhverfi, eða
hvað sagði ekki dr. Sigurður Þórar-
insson jarðfræðingur: „Fáa hygg
ég fara inn um Öskjuop í fyrsta
sinn og koma út aftur alveg sömu
menn.“
Alvarleg áform
Austan Jökulsár á Fjöllum er
Krepputunga með gróðurvin og
rústum af útilegumannabyggð í
Hvannalindum og Kverkíjöll
gnæfa yfir í suðri.
Þaö er þetta sem er vitnað til í
hástemmdum lofræðum á hátíðar-
stundum - ósnortin náttúra sem
við verðum að varðveita.
Nú eru uppi alvarleg áform um
aö svívirða þessar ósnortnu öræfa-
perlur. Landsvirkjun áformar að
leggja tvær háspennulínur yfir
Ódáðahraun. Jarðýtur munu ryðja
Kjallariim
Kári Kristjánsson
landvörður i Herðubreiðar-
friðlandi og Öskju
slóð og stæöi fyrir línumöstrin sem
gnæfa um 30 metra yfir umhverfiö
og valda gífurlegri sjónmengun,
t.d. verður háspennulínan í for-
grunni Kverkfjalla á stóru svæði á
Víkursandi austan Dyngjufjalla.
Mannvirkjagerðin mundi leiða
það af sér að virðing fyrir náttúr-
unni færi þverrandi á þessum slóð-
um. Henni fylgdi mikill utanvega-
akstur. Innlendir jafnt sem erlend-
ir ökumenn öflugra torfærubif-
reiða hefðu línuna sem megin-
kennileiti og ækju að og á þær fjöl-
mörgu einstæðu jarðmyndanir á
svæðinu sem enn eru það sem þær
eru vegna þess að slíkri umferð
hefur hingað til verið haldiö frá
þeim.
Erlendir ferðamenn á þessum
slóðum hafa sagt á þessa leið: „Mik-
ið eruð þið íslendingar forsjáhr aö
halda þessu stórkostlega svæði ós-
nortnu, það er einmitt á svona stað
sem fólk fmnur sjálft sig.“
Þessi orð vekja spurningar um
hvort ferðamannaiðnaðurinn hafi
vakið nægilega athygli á möguleik-
um til gönguferða. Því bjóöa Mý-
vetningar ekki upp á gönguferðir
með leiðsögn um Ódáðahraun og
gistingu í sæluhúsum?
í eiginhagsmunaskyni
Það kann að vera ástæða til að
endurskipuleggja að einhverju
leyti umferðarleiðir um svæðiö.
Það er hlutverk Náttúruverndar-
ráðs, Skútustaðahrepps og ferða-
mannaiðnaðarins en alls ekki
einkahagsmunaaðila á borð við
Landsvirkjun.
Línulögninni hefur verið harð-
lega mótmælt af náttúruunnendum
og ferðamálasamtökum sem
þekkja til í Ódáðahrauni og virðist
nú sem Landsvirkjun sé komin i
varnarstöðu því hún hefur gripið
hugmyndir Trausta Valssonar um
hálendisvegi og hyggst notfæra sér
þær í eiginhagsmunaskyni, koma
línunum yfir hálendið, samhliða
varanlegri vegagerð, og bjóða
þannig ferðamönnum að njóta ör-
æfaperlanna gegn um kuldaleg
stálmöstur.
Þannig ætlar Landsvirkjun að
hafa ferðamannaiönaðinn að fífli.
Enginn ferðamaður kemur á há-
lendið til að skoða mannvirki. Þau
tilheyra byggð. Hingað til hefur
verið reynt að velja raflínum og
öðrum loftlínum stað þar sem
minnst ber á þeim.
Það væri raunar ástæða til að
veita vinnubrögðum fram-
kvæmdaaðila sérstaka athygli í
svona málum þar sem hagsmunir
svo margra skarast.
Kröfur náttúruunnenda og ferða-
mannaiðnaðar fara saman í þessu
máh. Þær eru að háspennulínurn-
ar fylgi byggðalínu að austan, að
Kröfluvirkjun en þaðan í jörð vest-
ur fyrir Mývatn. Þannig myndi
Landsvirkjun leggja fram veruleg-
ari skerf í sameiginlegu verkefni
okkar allra, þ.e. að lifa í þessu landi
í sátt við náttúruna.
Kári Kristjánsson
„Þannig ætlar Landsvirkjun aö hafa
ferðamannaiðnaðinn að fífli. Enginn
ferðamaður kemur á hálendið til að
skoða mannvirki. Þau tilheyra byggð.“