Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.1991, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 1991.
15
Aðlæraaf
reynslunni
Seint virðast menn ætla að læra
af reynslunni í atvinnumálum á
íslandi. Það virðist jafnvel hvíla
einhver ógæfa yfir okkur í þessu
veiðimannaþjóðfélagi hvað þetta
snertir. Fyrir fáum árum átti fisk-
eldi og loðdýrarækt aö leysa vand-
ann og lengi hefur rækjuvinnsla
skapað mönnum atvinnu og aflað
dýrmætra gjaldeyristekna. Svo
bjátaði eitthvað á og þá var allt
skorið niður við trog og forsætis-
ráðherra, Davíð Oddsson, sagðist
ekki vilja nota skattpeninga borg-
aranna til þess að standa undir
gjaldþrota fyrirtækjum úti á landi.
Nú kann að vera vandséð í þessu
þjóðfélagi hver borgar hverjum,
hver skuldar hverjum og hver
stendur undir hveiju. En hvað sem
því líður eru það atvinnuvegir
þjóðarinnar sem standa undir öllu
pumpuverkinu og vinna fólks og
hugvit sem skapar alian auð. Því
verða menn að hafa eitthvað að
iðja og um það snýst flest okkar
starf, enda þótt maðurinn lifi ekki
á brauðinu einu saman.
Sjálfskaparvítin eru verst
Allar þjóðir verða fyrir áfollum í
atvinnu- og efnahagsmálum sem
enginn ræður við. Aflabrestur og
náttúruhamfarir, verðfall og hag-
sveiflur hafa áhrif á allt og alla um
allan heim og enginn fær við því
gert. Menn verða að hafa þetta eins
og hvert annað hundsbit. En gott
er að geta lært af reynslunni. Hins
vegar eru sjálfskaparvítin verst,
því að þau á að vera hægt að forð-
ast. Að minnsta kosti er lífsnauð-
synlegt að geta lært af mistökum
sínum, lært af reynslunni en það
virðist enn ætla að reynast stjórn-
völdum erfitt, bæði ríkisstjórn og
KjaUarinn
Tryggvi Gíslason
skólameistari á Akureyri
bankastjórum.
Allir eru sammála um að gera
þurfi atvinnulíf landsmanna fjöl-
breyttara svo að fjárafli þjóðarinn-
ar standi mörgum fótum og allir fái
eitthvaö við sitt hæfi. Langt fram á
þessa öld voru fiskveiðar og land-
búnaður og frumstæð verslun einu
atvinnuvegir þjóðannnar. Síðan
hefur margt breyst. Á 50 árum hef-
ur íslenska þjóðin tekið stökk sem
margar aðrar þjóðir í Evrópu tóku
í hægum skrefum á 500 árum, frá
sjálfsþurftarbúskap lénsskipulags
inn í iðnríki borgarmenningarinn-
ar. Og nú blasir upplýsingaþjóðfé-
lag tölvubyltingarinnar við.
Ekki er alveg víst að allt það sem
gerst hefur á íslandi á umliðnum
50 árum sé til góðs. Um það má
deila. Ýmis verðmæti hafa fariö
forgörðum og íjölmargt hefur týnst
sem aldrei verður bætt og aldrei
kemur aftur. En stundum gerir
íjarlægðin fjöllin blá og mennina
mikla og ef til vill var ekki allt eins
gott áður og menn vilja nú vera
láta. Fátækt og umkomuleysi,
stéttaskipting og félagslegt mis-
rétti, sjúkdómar, menntunarleysi,
þekkingarskortur og fordómar
háðu öllu mannlífi og drápu allt í
dróma. Framfarir og aukin mennt-
un síðustu áratuga og bætt lífskjör
fólks hljóta hins vegar að vekja
með mönnum bjartsýni og aukinn
framfaravilja. Auk þess er ekki
unnt að taka skrefið til baka til
horfmnar tíðar. Við getum ekki
horfið aftur til þess sem liðið er
þótt við fegin vildum.
I
Ensk tunga í stað íslensku
En umrótið í kringum okkur,
breytingarnar úti í hinum stóra
heimi gera það líka að verkum að
við verðum að sækja fram, leita
„Til þess að tryggja atvinnu og afkomu
1 landinu þarf hins vegar að leita víða
fanga, loka engum leiðum og notfæra
sér auðlindir lands og þjóðar.“
....hrapallegt að fiskeldi og loðdýrarækt yrðu algjörlega lögð fyrir róða
og þekking sú og reynsla sem menn hafa öðlast hyrfi og týndist."
nýrra leiða og taka upp nýja hætti
og endurskoða afstöðu okkar til
flestra hiuta. Við getum ekki lokað
neinum leiðum fyrirfram, neyta
verður allra ráða og beita öllum
brögðum, allt verður að skoða, eins
og sagt er. Þó eru það hugsanlega
sumir hlutir sem erfitt er að leggja
fyrir róða og hverfa frá og jafnvel
óhugsandi er að breyta. Sem dæmi
má taka að fáir geta nú hugsað sér
að leggja niöur íslenska tungu og
taka upp ensku þótt auðvitað væri
þetta ein leiðin sem fara mætti til
þess að auðvelda mönnum lífsbar-
áttuna.
Fullveldið og nútíminn
Enn vefst það líka fyrir mörgum
að láta af svokölluðu fullveldi þjóð-
arinnar en í fullveldi felst að samfé-
lagið hefur varanleg yfirráð yfir
tilteknu iandsvæði og lýtur stjórn,
sem sækir vald sitt til samfélagsins
sjálfs - en ekki til annarra ríkja -
og þessi stjóm fer með æðsta vald
í landinu, óháð valdhöfum annarra
ríkja, að öðru en því er leiðir af
reglum þjóðarréttar. Hins vegar
vilja nú sumir málsmetandi menn
endurskoða þessa gömlu skilgrein-
ingu á fullveldi og sjálfstæði þjóðar
og segja að skilgreiningin sé úrelt
og eigi ekki við rök að styðjast. ís-
lensk stjórnvöld þurfi nú þegar að
sækja vald sitt annað en til samfé-
lagsins sjálfs og eðlilegt sé að láta
æðsta vald í vissum málum í hend-
ur valdhöfum annarra þjóða.
Fullveldi og atvinna
En hvað sem þessu öllu líður er
ljóst að undirstaða fullveldis og
sjálfstæörar tungu og menningar
íslendinga er næg atvinna við allra
hæfi og lífvænleg afkoma í landinu.
Álbræðsla á tuttugu ára fresti
bjargar engu og er að mínum dómi
auk þess vondur kostur. Til þess
að tryggja atvinnu og afkomu í
landinu þarf hins vegar aö leita
víða fanga, loka engum leiðum og
notfæra sér auðlindir lands og
þjóðar. Því væri það hrapallegt að
fiskeldi og loðdýrarækt yrðu alger-
lega lögð fyrir róða og þekking sú
og reynsla sem menn hafa öðlast
hyrfi og týndist. Það væri þá enn
eitt dæmið um óheillagöngu ís-
lenskra stjórnvalda og bankastofn-
ana í atvinnumálum þjóðarinnar
síðan í lok síðari heimsstyrjaldar-
innar.
Hins vegar þarf að gera sér ljóst
að einstaklingar og fyrirtæki eru
misvel til þess fallin að stunda
þessar atvinnugreinar og fleira
þarf að koma til. En fiskeldi af
ýmsu tagi og loðdýrarækt, að ekki
sé talað um rækjuveiðar og rækju-
vinnslu, eiga að vera og verða hluti
af þeim fjölþættu atvinnugreinum
sem stundaðar eru á íslandi svo að
fjárafli okkar standi sem flestum
fótum og við getum áfram haldið
fullveldi okkar og þjóðtungu.
Tryggvi Gíslason
Veiðileyfaverslun ríkisins!
Jón Sigurðsson iðnaöar- og viö-
skiptaráðherra ritaði kjallaragrein
í DV 26. júlí sl. - Eins og svo marg-
ar blaöagreinar að undanfórnu var
grein Jóns um stjórn fiskveiða og
þá stefnu Alþýðuflokksins að ríkið
hefji verslun með veiðileyfi á miöin
í kringum landið. í upphafi grein-
arinnar sagði hann: „Stjórn fisk-
veiðanna er nú í brennidepli stjórn-
málanna. Umræðan er heit því
miklir hagsmunir eru í húfi. Tvær
fylkingar takast á. Annars vegar
eru þeir sem telja núverandi kvóta-
kerfi skásta kostinn til að hafa
hemil á veiðunum og stuöla að auk-
inni hagkvæmni í útgerð á íslandi.
Hins vegar eru þeir sem telja óvið-
unandi að helsta auðlind þjóðar-
innar - fiskistofnarnir við hndið -
sé færð fáum útvöldum á silfurfati
og leggja því til að endurgjald komi
fyrir veiðiheimildir."
Fleiri leiðir
Þaö er rétt hjá Jóni að talsverður
hiti er í umræðum um þessi mál.
Ráöherrar og þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa t.d. látið sjóða upp
úr hjá sér þegar óánægðir vinstri-
kratar hafa núið því þeim um nasir
að Þorsteinn Pálsson er sjávarút-
vegsráðherra og hvaöa skoðanir
hann hefur á ríkissölu veiðileyfa.
Skoðanir Þorsteins Pálssonar á því
að ríkið hæfi sölu veiðileyfa hafa
aö því að ég best veit aldrei verið
leyndarmál. - Það er þvi ástæðu-
laust að taka hitasótt yfir því nú
sem hvert mannsbam hefur vitað
um árabil.
Jón segir einnig að tvær fylking-
KjaUarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
ar takist á. Hann stillir því þannig
upp að það séu stuöningsmenn
núverandi kvótakerfis og ríkissölu
veiðileyfa sem takist á og aö þessar
tvær leiðir séu þær einu sem komi
til álita. - Það sé annaðhvort eða.
Til allrar hamingju eru til fleiri
leiðir en þær sem Jón kom auga á
þegar hann skrifaði áöurnefnda
kjallaragrein.
Endurgjald til hverra?
Jóni vex það greinilega mjög í
augum að ríkið skuli ekki inn-
heimta gjald fyrir veiðiréttindi í
sameign þjóöarinnar, fiskimiðun-
um. Hann telur það spurningu um
réttlæti og hagkvæmni aö ríkið
hafi eign fólksins í landinu að fé-
þúfu. Eða, eins og hann segir með
villandi orðalagi í lok greinar sinn-
ar: „Spurningin um gjaldtöku fyrir
veiðiheimfidir er í senn spuming
um réttlæti og hagkvæmni. Það er
hvorki rétt né skynsamlegt að af-
henda fámennum hópi auðlindir
sjávar - sameign þjóðarinnar - án
endurgjalds til eigendanna, þjóðar-
innar allrar.“
Ég segi að þetta sé orðað villandi
vegna þess að Jón og félagar hans
í Alþýðuflokknum hafa síður en
svo hugsað sér að þetta svonefnda
endurgjald renni til þjóðarinnar.
Þeir hugsa sér nefnilega að það
renni til ríkisins og verði með-
höndlað þar af stjórnmálamönn-
um. Ef til vill hafa þeir hugsað sér
að fá framsóknarmenn aftur í lið
með sér og endurtaka sjóðasukkið
og vafasamar fyrirgreiðslur frá því
í tíð síðustu ríkisstjórnar Stein-
gríms Hermannssonar.
í tíð þeirrar ríkisstjórnar voru
skattar hækkaðir um hærri upp-
hæð en menn telja mögulegt að fá
fyrir veiöileyfi á íslandsmiðum.
Þeirri upphæð tókst ríkisstjórn
Steingríms með Alþýðuflokkinn
innanborðs að koma í lóg án þess
að almenningur fengi nokkuð í
sinn hlut. - Hví skyldi það ekki
verða eins með tekjurnar af veiði-
leyfasölu ef ríkið sér um að inn-
heimta það?
Þjóðin eignist miðin
Jón talar einnig um að gera
lagaákvæði um sameign þjóðarinn-
ar á fiskistofnunum virkt. Hann
telur m.ö.o. að fólkið í landinu geti
átt eitthvað án þess að hafa um-
ráöarétt yfir því! Hann telur það
nægja að „eigendumir" geti kosið
sér umsjónarmenn fyrir „eignum"
sínum á fjögurra ára fresti. Helst
vill hann væntanlega vera kosinn
umsjónarmaöur sjálfur. Því miður
skila slíkar „eignir" aldrei arði til
„eigendanna". Það hafa margar
þjóðir fullreynt.
Auðlindir í umsjá ríkis hafa aldr-
ei fært viðkomandi þjóð þaö sem
þær hefðu fært henni ef einstakl-
ingar hefðu fengið hana til eignar
og umsjónar. Því væri réttast að
stofna venjulegt hlutafélag allra
íslendinga um veiðiréttindin við
„ ... Jónogfélagarhansí Alþýðu-
flokknum hafa síður en svo hugsað sér
að þetta svonefnda endurgjald renni til
þjóðarinnar. Þeir hugsa sér nefnilega
að það renni til ríkisins ..

Endurgjald
fyrir veiðiley
„Hann telur m.ö.o. að fólkið i land-
inu geti átt eitthvað án þess að
hafa umráðarétt yfir þvi!“ segir
greinarhöfundur og skírskotar til
greinar iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra í DV 26. júli.
landiö. Sjálfstætt hlutafélag sem
yrði laust við afskiptasemi stjóm-
málamanna og hefði það að megin-
markmiði að mala eigendunuin -
íslendingum - gull.
Glúmur Jón Björnsson