Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.1991, Síða 15

LAUGARDAGUR 10. AGÚST 1991.
15
Ég var að búa mig undir að halda
af staö í vinmina einn morguninn
i síðustu viku og var að fara yfir
prógramm dagsins með konu
minni. Fara yfir það sem þyrfti að
snúast þann daginn, hver ætti að
kaupa í matinn og hvað skyldi gert
um kvöldið. Þetta var sólbjartur
morgunn og notalegur og ekkert
alvarlegt á seyði. Venjulegur mið-
vikudagsmorgunn.
Þegar eiginkonan er búin að telja
ofan í mig verkefnin bætir hún svo
við í lokin: „Svo þarftu að fara í
apótekið fyrir mig og ná í lyfja-
skammt út á símaresept.
„Hvað?“ segi ég og hrekk heldur
betur við. „Ertu vitlaus, mann-
eskja? Veistu ekki að það er verið
að hækka lyfm? Þau eru á marg-
földu verði. Til hvers þarftu sjúkra-
lyf?“
Ekki hafði ég tekið eftir neinni
veiklun í fari hennar og við höfðum
bæði sofið vel um nóttina og ef ein-
hver var veikur þá var það ég sem
mátti þola náladofa í fætinum og
verk í jaxlinum. Hafði þó ekki látið
það á mig fá frekar en vanalega,
enda hraustur maður og ekki
kaunsár og leggst ekki veikur
nema dauður.
„Til hvers þarftu sjúkralyf?"
spurði ég aftur og byrsti röddina
eins og húsbóndinn á heimilinu
gerir þegar mikið liggur við.
Ég fékk loðin svör. „Þetta er týp-
ískur smákvilli," sagði hún, „og
vertu ekki að þessu þusi, maður.“
Hún dró ekkert úr því að þetta
gæti hugsanlega verið fyrsti
skammtur af mörgum.
Áverstatíma
Ég fann hvemig hrollurinn fór
um mig og hríslaðist niður eftir
bakinu og ég bölvaði konunni
minni í hljóði fyrir að taka upp á
því að veikjast rétt í þann mundinn
sem lyfin snarhækkuðu.
Ekki þar fyrir að ég tímdi ekki
að borga sjúkralyf til að viðhalda
heilsu minnar ástkæm eiginkonu.
Hún átti þaö sosum inni hjá mér.
Mig munaði ekki um það að skjót-
ast í apótek á leiðinni heim. En
þetta kom á versta tíma, beint ofan
í hækkunina, og það fór satt að
segja í taugarnar á mér þegar mitt
eigi fólk leggst í veikindi þegar
þjóðin þarf á því að halda að lyfja-
notkun dragist saman. Gat hún
ekki veikst fyrr úr því hún þurfti
að veikjast á annað borð? Gat hún
ekki frestað lyfjatökunni, gat hún
ekki séð að þetta kostaði óhemju
pening og mundi raska heimilis-
bókhaldinu? Hafði hún ekki lesið
um það hvernig lyfjakaup voru að
sliga sjúkt fólk og vom ekki verka-
lýðsfélögin búin að mótmæla þess-
um nýja klafa á launafólk?
Ég bölvaði líka heilbrigðisráð-
herra það fljótræði að hækka lyfja- ■
verðið rétt um það leyti sem heimil-
isfólkið hjá mér þurfti á lyfjum að:
halda og fór að sjá eftir ótímabær-
um stuðningsyfirlýsingum mínum
með þessum sparnaðarráðstöfun-
um. Það var sosum í lagi að ríkið
hækkaði lyfjaverðið meðan sú
hækkun lenti á einhverjum öðrum;
meðan það kom ekki við manns
eigin pyngju. En þetta setti auðvit-
að strik í reikninginn.
Á mínu heimili hafa allir verið
heilbrigðir og hraustir svo lengi
sem ég man. Þar hefur enginn þurft
á lækni að halda, né heldur apótek-
um, og það er í mesta lagi að maður
hefur lent í þvi að vera í úrtakinu
hjá Hjartavemd eða Krabbameins-
félaginu og fengið ókeypis skoðun.
Stundum höfum við þurft að kaupa
hóstameðal eða krem vegna húð-
kláða en ekki þurft að hafa áhyggj-
ur af þeim innkaupum því ríkið
hefur sýnt okkur þann rausnar-
skap að greiða niður verðið eins
og reglugeröir segja til um.
Heiísugóö fjölskylda
Nei, við höfum verið hraust í fjöl-
skyldunni og þegar heilbrigðisráð-
herra tilkynnti að hann ætlaði að
breyta reglugerðunum og draga úr
niöurgreiðslunum þá sagði ég upp-
hátt við kvöldverðarborðið: Gott
hjá Sighvati, það er mátulegt á
þessar pilluætur að fá að borga fyr-
ir pilluátið, enda engin hemja að
ég, heilsuhraustur maðurinn, sé
látinn borga niður piUuglös fyrir
bráðókunnugt fólk.
Ég er meira að segja búinn að
skrifa marga leiðara um kosti þess
að spara í niðurgreiðslum á ofáti
lyfja og er ekki önnur hver hús-
móðir í bænum að bryðja í sig val-
íum og róandi á minn kostnað? Það
var kominn tími til að einhver tæki
í taumana og hlífði okkur hrausta
fólkinu við þessum útlátum. Látum
þá borga sjálfa, ekkisen sjúkling-
ana sem kannski eru alls ekki
sjúklingar en éta pillur og hella í
sig úr meðalaglösum af eintómri
ímyndunarveiki.
Enda var það eins og við mann-
inn mælt að þegar lyfin hækkuðu
Laugardags-
pistm
Ellert B. Schram
snarlækkaði salan og heilbrigðis-
ráðherra hefur stoltur sagt frá því
að læknarnir séu farnir að vanda
sig við reseptin, lyfjanotendur hafi
nánast horfið af markaðnum og
apótekin standi auð og yfirgefin,
ef frá er talið starfsfólkiö sem nú
hefur ekkert að gera.
Svo þurfti þetta að dynja yfir
mitt eigið fólk á versta tíma; okkur
sem aldrei verður misdægurt og
erum hreystin uppmáluð og satt
að segja hefur það stundum valdið
mér áhyggjum að geta ekki notið
örlætisins hjá Tryggingunum.. í
rauninni má halda því fram að
heilsugóðar fjölskyldur geti krafist
kvóta og safnað prikum fyrir að'
hafa ekki íþyngt kerfinu með lyfja-
kaupum ár eftir ár. Nú heföi komið
sér vel að hafa kvóta og fá resept
út á ódýru lyfin og ónýttan kvótann
frá fyrri árum.
Krónískur
sjúkdómur
„Lyfjakort," sagði ég. „Við verð-
um að fá okkur lytjakort," sagði ég
við konuna. „Við fáum afslátt ef
við höfum lyfjakort. Þeir fella jafn-
vel niður gjaldskylduna ef sérstak-
ar ástæöur leyfa."
Það vildi nefnilega svo heppilega
til að ég var búinn að stúdera nýju
reglugerðina, eins og maður neyð-
ist til að gera ef maður er að skrifa
um svona mál, og þar haföi ég tek-
ið eftir því að ríkið borgar að fullu
lyf fyrir gamalt fólk og öryrkja og
önnur lyf ef um króníska sjúkdóma
er að ræöa.
Ég sá þarna vonarglætu í miðjum
þessum þrengingum mínum og
horfði vonar- og bænaraugum á
konu mína við eldhúsborðið og
vonaði til guðs að hún segði mér
að veikindi sín væru krónísk. Var
hún ekki að segja mér að þetta
væri týpiskur kvilli? Ef veikindin
voru týpisk, hvers vegna þá ekki
líka krónísk? Það er að minnsta
kosti krónískt að vera týpiskur!
Ekki gat ég flokkað hana sem
gamalmenni og ekki sem öryrkja,
en kannski var hún með einhvern
varanlegan sjúkdóm og við gætum
sloppið frá þessum lyfjakaupum að
mestu skaðlaus.
„Ertu eitthvað skrítinn, maður?“
sagði hún og var að byrja að verða
reið. „Hérna hefurðu það, svart á
hvítu,“ bætti hún við og dró fram
blaðið frá því í gær.
„Tryggingastofnunin greiðir lyf
að fullu ogöllu sem eru fyrir sykur-
sýki, dreyrasýki, flogaveiki,
krabbameini, parkinsonsjúkdómi
og gláku. Krónískir sjúkdómar eru
skjaldkirtilssjúkdómar, astma- og
psoriasis- og exemsjúkdómar, al-
varlegir bólgusjúkdómar og geð-
veiki.“ Hún leit upp frá lestrinum
og bað mig um að velja.
„Hvaða krónískan sjúkdóm viltu
flokka mig undir? Kannski að ég
eigi að mæta hjá lækninum og fá
úrskurð um geðveiki!"
Mér varð svarafátt. Maldaði samt
í móinn og reyndi að sýna henni
fram á svimandi útgjöld af langvar-
andi lyfjakaupum og minnti hana
á að ég hefði fengið útbrot í hitteð-
fyrra og gott ef ekki gröft í kaunið
en aldrei heföi mér dottið í hug að
kaupa lyf eða smyrsl gegn þeim
sjúkdómi. Þó voru lyfin niður-
greidd á þeim tíma. Gat hún ekki
þraukað sinn krankleika af, að
minnsta kosti í nokkra daga, og séð
hvort hún fengi bót meina sinna?
Góð fílósófía
Ég vakti athygli hennar á þeim
ummælum heilbrigðisráðherra að
grundvallarspurningin í heilbrigð-
ismálum þjóðarinnar snerist um
það hvort hægt væri að ætlast til
þess að hið opinbera bætti fólki upp
það sem það heföi misgert sjálfu
sér til sálar og líkama. Með öðrum
orðum: Fólk verður sjálft að taka
þá ábyrgð á sig að halda heilsu og
getur ekki samstundis hlaupið til
og keypt lyf og meðul þótt það finni
einhvers staðar til. Þetta fannst
mér góð fílósófía hjá ráðherranum,
enda hið mesta böl fyrir ríkissjóð
hvað margir verða veikir af sjálfu
sér. Það ætlar hann lifandi að
drepa, eins og sjá má af fjárlaga-
hallanum, og það ætlar þjóðina lif-
andi að drepa eins og sjá má af jarð-
arfaratilkynningunum. Fólk er
alltaf að bjóða hættunni heim.
Auk þess rifjaði ég það upp sem
Tíminn var að minna á og haft er
eftir heimilislækni þegar sjúkling-
urinn var að kvarta undan vanlíð-
an. Þá sagði læknirinn: „Hver segir
að yður eigi að líða vel?“
Já, hver segir að manni eigi alltaf
að líða vel og ef manni líður ekki
vel þá er það vegna þess að maður
hefur vanrækt líkama sinn og
heilsu sína og á ekki annað betra
skilið en að líða illa meðan lasleik-
inn er að ganga yfir. Auk þess er
engin trygging fyrir því að lyfjatök-
ur losi mann við þjáningu eða veik-
indi, eins og margsannaö er. Fólk
hefur verið að bryðja í sig pillurnar
og skola niöur lyfjaglösunum af því
að einn skammtur dugar ekki. Og
allt á kostnað ríkisins.
Þegar ríkið ætlar loks að draga
úr þessu ofáti og ofrausn veikist
filhraust fólk upp úr þurru og það
á manns eigin kostnað!
Bestukaupalisti
Þannig þusaði ég yfir konu minni
og hafði raunar meiri áhyggjur af
útgjöldunum en tímabundnum
veikindum hennar og hélt fast um
pyngju mína.
En hún sat við sinn keip og sín
veikindi og heimtaði að ég sækti
lyfjaskammtinn í apótekið. Skildi
hvorki mín rök né ráðherrans og
taldi heilsu sína ganga fyrir heimil-
isútgjöldunum.
Það fór eins og venjulega. Konan
ræður og ég hunskaðist í apótekið.
Stóð þar einn við afgreiðsluborðið,
hérna megin, meðan fimm starfs-
stúlkur stóðu hinum megin. Við-
skiptin greinilega að fjara út og ég
eins og afturkreistingur og nátt-
tröll innan um öll lyfin sem ekki
ganga út. Enda horfðu þær á mig
í forundran og hafa sjálfsagt haldið
að ég væri afskaplega veikur úr því
ég gerði mig að því fífli að biðja um
lyf..
„Ég er hér að ná í lyf fyrir konu
sem ég þekki,“ sagði ég til að bjarga
mér og fjölskyldunni undan mesta
athlæginu.
„Sjö hundruð og sextíu krónur,
takk,“ sagði afgreiðslustúlkan.
„Þetta lyf er á bestukaupahsta."
Ellert B. Schram
Ekki veikjast, góða!