Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1991, Síða 17

LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 1991.
Ertogstreita í lífs-
skoðun íslendinga?
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir þingkona: „Anægjulegt
að það skuli vera víðtæk samstaða meðal íslendinga
um þann skilning að frelsi og jafnrétti fara saman."
Ásmundur Stefánsson, forseti Alþýðusambands ís-
lands: „Vafasamt að gera fólki það að velja milli frels-
is og jafnréttis."
Fara frelsi og jafnrétti saman eða
er hægt að tala um togstreitu í lífs-
skoðun íslendinga? Þessi spurning
hefur leitað á menn í kjölfar birt-
ingar á niðurstöðum lífsgildakönn-
unar Félagsvísindastofnunar Há-
skóla íslands. Samkvæmt þeim
vilja íslendingar hafa sem mest af
hvoru tveggja. Aðrar þjóðir taka
skýrari afstöðu með annaðhvort
frelsi eða jafnrétti.
DV bað Ásmund Stefánsson, for-
seta Alþýðusambands íslands, og
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
þingkonu um að greina frá því hvað
þeim hefði þótt athyglisverðast við
niðurstöðumar eins og þær hafa
birst í fjölmiðlum.
„Mér fmnst það orka mjög tví-
mælis að segja að frelsi og jöfnuður
togist á í íslenskri lífsskoðun þó að
þetta vegi jafnþungt. Frelsi og jöfn-
uður fara mjög vel saman. Til að
njóta frelsis þarf jöfnuð og til að
ná jöfnuði þarf frelsi. Mér finnst í
rauninni ánægjulegt að það skuh
vera víðtæk samstaða um þennan
skilning meðal íslendinga," segir
Ingibjörg.
„Það er fleira í niðurstöðunum
sem mér fmnst orka tvímælis,;‘
heldur Ingibjörg áfram. „Það er
talið að miklu fleiri leggi áherslu á
hagvöxt en umhverfismál en þá er
það eitt tahð til umhverfismála að
fegra borg og byggð. Á það leggja
5 prósent mesta áherslu en 53 pró-
sent leggja mesta áherslu á hagvöxt
og það er túlkað sem htil áhersla á
umhverfismál. En að fegra borg og
byggð er aðeins einn lítill angi af
umhverfismálum. Þau eru í miklu
ríkari mæh varðveisla auðhnda,
hreint loft, vatn og fæða. Ég hef
enga trú á að aðeins 5 prósent telji
það mikhvægt. Mér finnst ákveðn-
ar túlkanir, sem ég hef séð, orka
mjög tvímæhs.“
Endurspeglar
erfiðar aðstæður
Ingibjörgu þykir athyghsverð sú
túlkun að íslendingar hafi þver-
sagnakennt viðhorf gagnvart kyn-
hlutverkum, það er almennt gagn-
vart útivinnu mæðra.
„Mér finnst þetta viðhorf þeirra
endurspegla hinar erfiðu aðstæður
sem barnafjölskyldum eru búnar.
Fólk viðurkennir rétt kvenna th
útivinnu en viðurkennir hka að
það hefur erfiðar aheiðingar fyrir
fjölskylduna. Konur taka sífeht á
sig meiri skyldur á vinnumarkaði
en samfélagið rækir ekki skyldu
sína við bömin. Þetta upplifir fólk
greinhega sem erfiðan hlut. Þetta
er meira th marks um þversögn í
íslensku samfélagi en þversagna-
kennt viðhorf gagnvart kynhlut-
verkum."
Mikið traust fólks th menntakerf-
isins og félagslega tryggingakerfis-
ins vekur einnig athygh Ingibjarg-
ar. „Þetta er ekki síst athyglisvert
þar sem svo miklar atlögur eru
geröar að þessu tvennu núna í
væntanlegum fjárlögum. Það er í
raun verið að gera atlögu að ein-
hverju sem er fólki mikhs virði og
sem það hefur borið mikið traust
th. Þetta segir manni að þessar at-
lögur hljóta að valda mikilh röskun
og óróleika. Ég held að menn séu
að ráðast á garðinn þar sem hann
er allra hæstur.
Menningar-
bundnir þættir
Mér þykir einnig athyghsvert
hversu sterk tengshn við landið
virðast og sjálfstraust íslendinga
gott. í rauninni kemur það ekki á
óvart því að ég held að þetta séu
menningarbundnir þættir hjá hthli
þjóð. Fólk skiptir meira máli og
þess vegna er sjálfstraustið
kannski meira en hjá stórri þjóð.
Tengshn við landið verða ef til vhl
einnig sterkari en hjá mörgum öðr-
um vegna þess að við erum eyþjóð.
Ef ég horfi til okkar kvennahsta-
kvenna þá finnst mér athyghsvert
að 23 prósent þjóðarinnar eru mjög
hlynnt kvennahreyfingunni vegna
þess að kvennahreyfingin hefur
auðvitað verið andófshreyfmg. Mér
finnst þetta sýna hvað hún hefur
góða möguleika á að ná fram við-
horfsbreytingum. Ég hefði haldið
að það væru ekki svona margir sem
væru mjög hlynntir kvennahreyf-
ingunni. Þetta segir manni hka að
enn fleiri séu hlynntir."
Vafasamtval
Ásmundur Stefánsson hafði þetta
að segja um niðurstöðurnar:
„Mér finnst vafasamt að gera
fólki það að velja milli frelsis og
jáfnréttis en um það snýst málið
samkvæmt því sem birst hefur í
fjölmiðlum um niðurstöður könn-
unarinnar. Ég fæ ekki séð hvernig
fólk fær notið frelsis í þjóðfélagi þar
sem ekki ríkir sæmhegt jafnrétti. í
þessari spurmngu er ekki einu
sinni spurt um jöfnuð heldur jafn-
rétti sem er enn fráleitara.
Það hefur reyndar verið á reiki
gegnum tíðina hvað fólk á við með
frelsi," bætir Ásmundur við. „Það
er mikið talað um þjóðfrelsi í dag,
th dæmis í sambandi við Evrópu-
bandalagsumræðuna eða evrópska
efnahagssvæðið, um frelsi á hutn-
ingum á vörum, fólki, þjónustu og
fjármagni og það hugtak er reyndar
tekið úr mjög frægri ræðu sem
Roosevelt, forseti Bandaríkjanna,
hélt í þinginu 1941 þegar hann var
að skýra það fyrir þjóöinni af
hverju Bandaríkjamenn ættu að
koma inn í stríðið bandamanna-
megin. Hann talaði þá um frelsin
fjögur sem fyrir honum voru mál-
frelsi, trúfrelsi, frelsi frá skorti og
frelsi frá ótta. Það má því segja að
það sé alltaf svolítið afstætt hvað
menn eiga við þegar þeir eru að
tala um frelsi.
Bjartur í
Sumarhúsum
Ef menn eru að tala um einstakl-
ingsfrelsi þá fæ ég ekki séð annað
en að jafnrétti og jöfnuður hljóti
að vera forsendan því annars eru
sumir óhjákvæmhega jafnari en
aðrir og frjálsari en aðrir. Ég held
satt að segja að svona spurmng
geti ekki gefið mðurstöðu um hver
sé öðruvísi en hver. Mér finnst vera
mótsögn í að ætla þessu tvennu að
ganga í berhögg hvort við annað
eins og spyrjendur gera ráð fyrir.
Ég er hins vegar ekki í neinum
vafa um það af þeim htlu kynnum
sem ég hef af öðrum þjóðum að ein-
staklingshyggja og löngun til að
vera sjálfstæður og sjá sjálfur um
sitt er sterkari með íslendingum
en flestum þjóðum öðrum. Það er
svona Bjartur í Sumarhúsum í
okkur öllum.
Verndunvel-
ferðarkerfisins
En það er trúlega rétt að þetta sé
líka kannski vegna smæðar þjóðfé-
lagsins og vegna þess að við ein-
angrumst ekki eins í stéttum og
flestar þjóðir aðrar. Þá vitum við
meira um fólk sem á erfitt og höf-
urpþess vegna væntanlega sterkari
skilning á að það er ekki hægt að
vera frjáls nema að geta staðið upp-
réttur efnalega og á alla kanta.
Áherslan, sem kemur fram um
að einkaframtak fái að blómstra og
jafnframt krafa um að áhersla sé
lögð á jöfnuð, endurspeglar út af
fyrir sig ákveðinn hagsmuna- eða
markmiðaágreining sem að ýmsu
leyti er ahtaf til staðar. Það er sam-
kvæmt almennri skoðun manna í
dag að til að efla hagvöxt þurfi að
leyfa framtaki að blómstra. Flestir
gera sér jafnframt grein fyrir því
að óheft getur slíkt leitt til þess að
þeir sterkari troði þá veikari niður
og þess vegna er óhjákvæmilegt
fyrir þjóðfélagið að tryggja þá ein-
stakhnga sem standa veikar, að
tryggja jöfnuð í þjóðfélaginu. Nið-
urstaða könnunarinnar staðfestir
að við erum sammála um að það
eigi ekki að láta samkeppnina
óhefta leiða th þess að sumir brotni
niður heldur sé nauðsynlegt að
standa vörð um okkar velferðar-
kerfi.
Og þar eru sumir kannski svolítið
hræddir við það sem bergmálar frá
ríkisstjórnarborðunum í dag þó að
það sé ekki enn komið opinberlega
fram hvað menn þar ætla sér.“
Ásmundur taldi það geta komið
ýmsum á óvart að um helmingur
aðspurðra skuli hafa traust á Al-
þingi og verkalýðshreyfingunni.
Sjálfum kom honum það ekki á
óvart. „Þó að fólk gagnrýni ótæpi-
lega þá held ég að í flestum tilfell-
um sé fólk þeirrar skoðunar að á
báðum þessum vigstöðvum sé heið-
arlega unnið." _IBg
3 sorpbílar með 14 - 16- 20 m3
pressukössum. Ótrúlega hagstætt
verð.
Frysti-/kæligámar, 20 feta, 0° C-25°
C.
Bílkrani, 6,5 og 13 t/rtn. Ótrúlegt
verð.
Nissan Patrol, árg. ’89, ekinn 72
þús. km. Stórfallegur bíll.
Mercedes 307D, árg. ’81, með lyftu
fyrir hjólastóla, lágt verð.
2 Toyotur m/palli, eknar 15 og 23
þús. km, næstum gefnar.
Nýlegur disiltraktor með sóp.
Stálkassi með 2ja tonna krana,
hægt að setja á alla pallbíla.
Margt annað, t.d. loftpressur.
Raf- og disillyftarar.
Víbratorar, utanborðsmótorar, t.d.
200 hö. á 35.000 Dkr. og 50 hö. á
15.000 Dkr.
Getum útvegað næstum allar vélar
og tæki á mjög hagstæðu verði.
TÆKJAMIÐLUN
ÍSLANDS HF.
Bíldshöfða 8, sími 91-674727,
fax 91-674722
Traktorsgrafa, MF Elite, 4x4, með
skotbómu og opinni skúffu.
2 Toyotur Dyna 200 og 300, báðar
með 2ja tonna krönum.