Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1991, Side 20

20
LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 1991.
Peter Greenaway:
Umdeildur leikstjóri
Líklega hafa fáar nýlegar myndir
vakiö eins mikiö umtal og hin sér-
stæöa mynd breska leikstjórans
Peters Greenaway, Kokkurinn,
þjófurinn, kona hans og elskhugi
hennar, sem nýlega var sýnd í Há-
skólabíói. Myndin íjallaöi um Al-
bert, ótíndan þrjót, fjárkúgara og
snobbara sem dundaði sér við að
kvelja og ofsækja eiganda veitinga-
húss, sem jafnframt vann sem
kokkur á staðnum. Mörgum þótti
Greenaway þarna ganga einum of
langt í öfgunum og töldu raunar
að hann hefði farið út fyrir ramma
velsæmis meðan aðrir dáðust að
hugrekki hans og töldu aö hér væri
um að ræða „stórkostlegt framlag
til kvikmyndasögunnar11 eins og
gagnrýnandi The Guardian komst
að orði.
Kokkurinn, þjófurinn, kona hans
sér að klippa fræðslumyndir. Þetta
gerði hann hvorki meira né minna
en í tíu ár.
Fyrstu mynd sína gerði Greena-
way árið 1966 sem var Train and
Tree. Skömmu seinna fékk hann
styrk frá Bresku Kvikmyndastofn-
unni til að gera myndina A Walk
Through H. Fram til 1980 gerði
Greenaway fjölda styttri mynda
ásamt því að myndskreyta bækur
og skrifa smásögur. Það var hins
vegar hin þriggja tíma mynd The
Falls, sem vann hin eftirsóttu verð-
laun Bresku kvikmyndstofnunar-
innar, sem endanlega festi Greena-
way á blað sem kvikmyndagerðar-
mann. Breska kvikmyndastofnun-
in í sameiningu við Channel 4 sjón-
varpsstöðina buðust til aö fjár-
magna næstu myndir hans sem
leiddi til The Draughtsman’s
Atriði úr Prospero’s Books.
og elskhugi hennar, dró kannski
betur fram en eldri myndir Gre-
enaways, einkenni hans sem leik-
stjóra. Greenaway reynir í sífellu
að koma röð og reglu á hlutina í
heimi þar sem allt er á ringulreiö.
Það má segja að hann reyni að
koma stjóm á óreiðuna sem er
hægara sagt en gert.
Matargerðarlist
og menning
í viðtali við kvikmyndatímaritið
Cineaste nýlega komst Greenaway
svona að orði: „Ég vona að allt sem
sést og gerist á tjaldinu sé í sam-
ræmi við söguþráðinn. í mynd þar
sem ég t.d. fjalla um mataræði at-
huga ég alltaf áður vel hyernig aðr-
ir listamenn hafa meðhöndlað mat
og mataræði í verkum sínum. í
myndinni Kokkurinn, þjófurinn,
kona hans og elskhugi hennar, lít-
ur kokkurinn á matargerðarhst
sem hluta af menningu. í myndinni
vitna ég til 17. aldar hollensks mál-
verks þar sem matur var látinn
tákna menningarstig þess tímabils,
veldi og auö borgarastéttarinnar."
Nú hefur Greenaway sent frá sér
nýja mynd, sem allt bendir tíi að
muni skapa deilur líkt og fyrrnefnd
mynd. Er hér um að ræða listaverk
eða er Greenaway enn einu sinni
að reyna að ganga fram af áhorf-
endum? Að minnsta kosti telur
kvikmyndagagnrýnandi Variety aö
aldrei hafi sést eins margir naktir
líkamar á hvíta tjaldinu í einni og
sömu mynd og líklega hefði leik-
stjórinn Erich von Stroheim orðið
grænn af öfund hefði hann verið
uppi í dag og séð þetta verk Greena-
way.
Eins og svo oft áður með myndir
A I 11 M o) SHAKESPF.ARE’STIIETJEMPBST
> » H
i iV v / ,S
* %
\ jfítM m nrm amm awav
THfc
COOK
THE
THIEF
Líklega er Greenaway þekktastur
fyrir þessa mynd hérlendis.
i
FROM FRI
Contract. Síðan hefur Greenaway
gert fjölda mynda eins og Drown-
ing by Numbers og Belly of an
Architect.
Fjölhæfur
listamaður
Svona er Prospero’s Books kynnt í Bretlandi.
Greenaway er erfitt að átta sig á
efnisþræðinum. Handritið er skrif-
aö af Greenaway og byggt á verki
Wilham Shakespeare, The Temp-
est. Hann fylgir efnisþræðinum
nokkuð vel en lætur hins vegar
Prospero vera höfundinn að sinni
eigin sögu. Þetta enduspeglast
einnig mjög vel í nafni myndarinn-
ar sem er Prospero’s Books.
Myndin hefst í upphafi 17. aldar.
Prospero, fyrrverandi hertogi í
Milan, býr nú í höll sinni á af-
skekktri eyju ásamt fylgdarhöi
sínu sem aðallega samanstendur
af yfimáttúrlegum öndum. Hann
er að endursemja og endurbæta
texta Shakespeare í The Tempest.
Um leið og hann les textann, gerast
atburðimir á hvíta tjaldinu fyrir
framan áhorfendur .... stormur
skehur á svo hátur á leið til eyjar-
innar með Alonso, konung Naples,
bróðir hans Sebastian, son hans
Ferdinand ásamt Antonio, bróður
Prosero, lendir í miklum sjávar-
háska. Meðan dóttir hans sefur seg-
ir Prospero frá lífi þeirra, konu
sinni, Susannah, og hvernig hann
lét völdin í hendur Antonio aðeins
til að komst að því að hann hafi
verið svikinn. Ekki verður farið
nánar út í þennan söguþráð en eins
og sést hefur hann allt þaö til að
bera sem þarf til að gera áhrifa-
mikla mynd.
Umsjón
Baldur Hjaltason
John Gielgud
Eins og sést á þessu snýst myndin
meira eða minna um Prospero.
Hann er leikinn af sjálfum John
Gielgud, sem fer á kostum og er
raunar hjarta og sál myndarinnar.
Það má segja að þessi þaulvani
Shakespeare leikari leiki The
Tempest upp á eigin spýtur. Þó
getur þessi kvikmyndaútgáfa Gre-
enaways varla tahst óskadraumur
Gielgud, sem hefur lengi langað til
að glíma við Properos á hvíta tjald-
inu. Hann hefur fjórum sinnum
farið með hlutverk hans á fjölum
leikhúsa, fyrst aðeins 26 ára að
aldri árið 1930. Gielgud tekst að
skapa afskaplega sterka persónu
sem Prospero. Stærsta hluta mynd-
arinnar er hann klæddur hempu
mikilli sem gerir hann enn virðu-
legri.
Myndin er tekin innandyra í
Amsterdam. Sviðsetning þeirra
Ben Van Os og Jan Roelfs virðist
hafa tekist einstaklega vel bæði
hvað varðar arkitektúr sem fjöl-
breytni. Myndatakan var í höndum
Cacha Vierny sem einnig virðist
fara á kostum.
Ferill Greenaway
En hver er þessi Peter Greena-
way, sem virðist hafa svona gaman
af þvj að hneyksla alla upp úr skón-
um. Hann fæddist í Englandi 1942.
Á skólaárum hans benti ekkert til
þess aö hér væri á ferðinni upp-
rennandi kvikmyndaleikstjóri. Það
var ekki fyrr en hann lauk stúd-
entsprófi og foreldrar hans vildu
senda hann í háskóla að Greena-
way tók af skarið. Hann ákvað þess
í stað að innrita sig í Walthamstow
School of Arts. Hann hélt sína
fyrstu sýningu í Lord’s Gallery árið
1964 en.án síðar réð hann sig til
upplýsinga- og menntamálaráðu-
neytis Breta þar sem hann tók að
Þótt Greenaway vegni vel sem
kvikmyndaleikstjóra heldur hann
áfram að mála og vinna fyrir sjón-
varp þar sem hann hefur m.a. gert
heimildarmyndir um þekkt nú-
tímatónskáld auk þess að leikstýra
sjónvarpsútgáfu af Cantos eftir
Dante. I fyrra var einnig farand-
sýning á málverkum hans á ferð
um Evrópu og fyrr í vor á kvik-
myndahátíðinni í Berlín var sér-
stök sýning á myndböndum sem
hann hefur gert. Til að kóróna allt
saman er Greenaway að ljúka við
skáldsöguna Fifty-Five Man on
Horseback.
Það er líklegt að Prospero’s Books
lendi í vandræðum viö kvikmynda-
eftirlitið líkt og Þjófurinn, kokkur-
inn, kona hans og elskhugi hennar.
Allt bendir til þess að myndin verði
bönnum öllum innan 18 ára aldurs,
aðallega vegna þess að Greenaway
hefur að venju töluvert af erótík í
myndinni. Hins vegar er ekki lík-
legt að Prospero’s Books eigi eftir
að hneyksla eins marga og síðasta
mynd Greenaway nema ef væri
einlæga aðdáendur Shakespeare,
sem kunna ekki að meta þessa út-
gáfu Greenaway á The Tempest.
Við skulum vona að The Prospe-
ro’s books verði tekin fljótlega til
sýningar hérlendis svo hinir fjöl-
mörgu aödáendur Greenaway geti
bariö verkið augum.
Helstu heimildir: Variety, Sight
& Sound, Cineaste