Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1991, Blaðsíða 16

16
MÁNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1991.
Merming
Ríó, margsjóaö eftir aldarfjórðung í skemmtanabransanum.
Ríó - Landið fýkur burt:
Plata með
markmið
Þaö skiptist á gaman og alvara á nýju Ríóplötunni. Titillagið er að sjálf-
sögðu hádramatískt, alvöruþrungið og myndrænt. Boðskapur lagsins og
tilgangurinn með útgáfu plötunnar kemst vel til skila: „Það stoðar lítið
strá og lyng, þó stór og mikil höldum þing, með loforðum, því landið fýk-
ur burt,“ svo að vitnað sé í texta Jónasar Friðriks.
Víðar er slegið á alvarlegar nótur á plötu Ríós. En glensiö er einnig á
sínum stað. Þetta dæmigerða Ríóglens þar sem góðlátlegt grín er gert að
samtímanum. Nýaldarmaðurinn er dreginn sundur og saman í háði, heim-
ilismaðurinn sem laumast á pöbbinn og drekkur þar til hann ratar ekki
heim fær sinn skerf sem og sá sem orðinn er af aurum api í lottóspili.
Textinn um stóra vinninginn er skemmtilega tvíræður, ekta Jónas Frið-
rik. Og þá má ekki gleyma Grámanni, flagaranum sem hefur „heldur
Hljómplötur
Ásgeir Tómasson
betur hokrað konum aö“ en verður svo að skella skuldinni á brjósklosið
þegar hann reynir sig við nokkrum áratugum yngri konu og verður und-
ir ef svo má segja.
Hirðskáld Ríó, Jónas Friðrik, á stjörnuleik á plötunni Landið fýkur
burt. Nema hvaö hann virðist festast í að nota sögnina að ske allt of oft.
Ég taldi hana sjö sinnum í textum plötunnar. Það er sex sinnum of oft.
Sé ástæða til að hrósa Jónasi Friðrik á lagahöfundur Rió og upptöku-
stjóri, Gunnar Þóröarson, ekki síður hrós skilið fyrir einfóld og grípandi
lög. Það er ómögulegt að hrósa einu lagi öðrum fremur. Öll tíu eru þau
í góðu lagi. Eins og menn muna stóð Gunnar að söngleiknum Á köldum
klaka fyrir svo sem ári. Hugur hans virðist enn vera í leikhúsinu í nokkr-
um lögum Ríóplötunanr, svo sem Persónum og leikendum og Út við
Ægissíðuna. Enginn sendir lengur bióm er lag sem lætur lítið yfir sér í
fyrstu en er allar athygli vert, snoturlega útsett fyrir strengjasveit. Ein-
hverra hluta vegna kemur Elenor Rigby upp í hugann þegar hlustað er
á Enginn sendir lengur blóm. Kannski fyrst og fremst vegna þess að stemn-
ingin í lögunum er svipuð.
Utsetningar laganna á Landið fýkur burt eru reyndar þannig að platan
gæti allt eins verið sólóplata Gunnars og fullgild Ríóplata. Stíll Gunnars
er afar persónulegur og fyrir minn smekk full hástemmdur þegar Ríó
tríóið á í hlut. Því flóknara þeim mun betra á eiginiega ekki við þegar Ríó
á í hlut. Lofsvert er að heyra að strengjasveit var fengin til að spila
strengjaútsetningamar en mikið hefði verið gaman aö heyra blásara leika
blásaraútsetningar en ekki tölvur. Og alltaf hljóma nú bassaleikarar af
holdi og blóði betur en þessir vélrænu!
En Ríóið sjálft, Óli, Gústi og Helgi? Jú, þeir eru samir við sig, margsjóað-
ir eftir aldarfjórðung í skemmtanaþjónustunni. Ríóið lenti í þrengingum
fyrir nokkrum árum er það sendi frá sér plötuna Á þjóðlegum nótum og
nokkur lög til viðbótar á öðrum plötum. Með plötunni Landið fýkur burt
og Ekki vill þaö batna fyrir tveimur árum má segja að tríóið sé búið að
finna sig á ný.
Af framansögðu má ráða að Landið fýkur burt er góð plata. Sennilega
ein sú besta sem Ríó hefur sent frá sér. Og þar að auki á útgáfan sér
markmið: að taka þátt í að stöðva gróðureyðingu landsins og koma til
hjálpar hríslunum sem engu taki ná lengur
því moldin öll sem áður var
þar allt í kringum ræturnar
og líf þeim gaf er löngu fokin burt.
SMÁAUGLÝSINGASÍMINN
FYRIR LANDSBYGGÐINA:
'í________
í 99-6272
i
SlMINN
DV
-talandi dærrii úm þjónustu!
Vetraráform
um sumar-
ferðalag
Þetta er sjöunda ljóðabók Gyrðis Elíassonar og geym-
ir hálfan sjöunda tug ljóða. Hér hefur veruleg breyting
orðið frá fyrri ljóðum Gyröis. Lítum á dæmi:
Maímorgunljóð
Þegar litið er út
um glugga eldhúss
á þriðju hæð sést
Skarðsheiðin rákuð
af fönnum og handan
við götuna héma
skipið gamla sem
sighr grænkandi tún
Þetta ljóð er hér tekið sem dæmi um mestan hluta
bókarinnar. Lýst er þar einhveiju sem fyrir augun
ber, án þess að neinu sé við þaö bætt eða um það sagt.
Sjá má andstæður í ljóðinu en þær eru þá af einfald-
asta tagi, annars vegar fannir, hins vegar grænkandi
tún. Vissulega má kalla það skáldlega sýn að segja
skipið sigla túnið þar sem þessi safngripur stendur á
Bókmenntir
Örn Ólafsson
grasflöt utan við Byggðasafn Akraness. En þau skáld-
legu tilþrif eru alveg í lágmarki, rétt eins og ljóðið er
allt á.hinu einfaldasta máh. Hér sýnist mér skáldið
komið á nýja braut. Þetta er naumhyggja, eins konar
hmbódans í ljóðagerð, og er mikil tíska á íslandi um
þessar mundir. Venjulega er þá reynt aö komast af
með sem allra fæst orð en hér er svohtið annað á ferð-
inni, naum fjarlægð frá hversdagsmáli og -tali. Það er
virðingarvert að ungt skáld sem hlotið hefur mikla
viðurkenningu, skuli ekki leggjast til svefns á lárviðar-
sveignum, heldur halda áfram að kanna möguleikana.
Þessi ljóð virðast mér eins og tilraunir hans til að
komast að kjamanum í ljóðagerð sinni, th að finna
það sem ekki verði án verið. En mér sýnist líka að
tilraunimar hafi oftast leitt til þess að kasta kjarnan-
um fyrir borð, eftir er tómt hismi, eins og í dæminu
hér fyrir ofan. Og það segi ég ekki vegna þess að hér
birtist aðeins náttúruleg, alvanaleg fyrirbæri. í þess-
ari bók em líka ljóð með dvergum, talandi dýrum,
dularfullum veram og ýmiss konar þjóðsagnaefni. Þau
ljóð era alveg jafntómleg og framangreint, vegna þess
að í þau vantar spennu, þar er ekki teflt saman neinum
þeim andstæðum sem áöur gáfu af sér skörp, grípandi
ljóð.
Vornótt
Ekið fram með fjallmu
þoka hylur fannir og
djúpt í gljúfri situr
náttvera á steini og
hlustar með regnhatt
á niðinn í ánni
sem rennur
imdir trébrúna
hér framundan
og í skini bílljósa
glampar á vota planka
Nú verður að nefna að í viðtali (í Mbl. 9.11. sl.) segir
skáldið m.a.:
„Fyrir mér á þessi bók að geta lesist sem dagbók,
tiltölulega í samhengi og áfram og áfram; eitt ljóð tek-
ur við af öðru og þau kunna að skarast. Ég hugsa
hana ekki í stökum ljóðum og það má vel vera að ei-
hverjum þyki það ómögulegt. Byggingin er meðvituð
á þennan hát - allavega undirmeðvituð. Hún gat ekki
orðið öðruvísi.“
Samkvæmt þessu er ekki sanngjarnt aö dæma ein-
stök ljóð. Og reyndar má þetta hversdagslega tal um
tíðindaleysi minna á svoköhuð „opin ljóð“, sem mikið
bar á fyrir rúmum áratug, einkum frá Jóhanni Hjálm-
arssyni, Matthíasi Jóhannessen og Jóni úr Vör. Það
gat nú stundum verið áhrifaríkt, en þá sérstaklega ef
bókin var ein heild, sem greindist sundur í vissan ríku-
leika en sameinaðist í stígandi. En þannig er þessi bók
ekki. Ég get ekki séð neinn þráð nema í hugblæ, já-
kvæðum gagnvart umhverfinu, sem skynjað er yfir-
borðslega enda þótt eitt og annað dulrænt fljóti með.
Hér sýnist mér öhu heldur aht á sömu bókina lært,
eins og áður segir. En vonandi sjá einhverjir lesendur
þessa hehdarbyggingu bókarinnar sem skáldið talar
um.
Gyrðir Elíasson.
Einstök ljóð stinga að einhveiju leyti í stúf við þenn-
an hehdarsvip naumhyggju. Það eru helst sum lengri
ljóðin sem búa yfir þeirri hnitmiðuðu samþjöppuna á
sundurleitu efni sem mér finnst einn helsti kostur
fyrir ljóða Gyrðis. í ljóðinu hér á eftir kemur í fyrra
erindi líf í þessa mynd við andstæðurnar: læti í kríun-
um gagnvart „sléttum hafíletinum í kvöldbirtunni og
þær breiða út nett stéhn". í lok fyrra erindis er vísað
til hnattferðasögunnar Úranía eftir Frakkann Flamm-
arion, sem Björn frá Viðfirði þýddi á íslensku fyrir
tæpri öld, þ.e. lagöi geimverunum íslensku í munn.
Þar með eiga þær heima í íslensku landslagi, rétt eins
og kríurnar sem þær áttu að líkjast í úthti. í lokum
seinna erindis virðist vitnað í söguna af Mjahhvít og
dvergunum sjö. Fjórða atriðið í þessu ljóði er mælandi
sjálfur og persónugerð fjölhn sem líta th hans. Hvað
getur nú tengt þessi sundurleitu atriði í eina heild?
Það virðist helst vera það sem ekki segir frá beinhnis,
þ.e. hugur mælanda. En hann birtist þá í því að mæl-
andi er einn á ferð á fjarðarströnd, og sér hvarvetna líf
í dauðri náttúrunni, fyhir hana af persónum úr bókum
sem hann hefur lesið og sér fjöllin sem lífverur er
fylgjast með honum. Og hvort sem þair eru þá um-
hyggjusamar eða ógnandi virðist slíkt hugarástand
ofurselt þráhyggju.
Rölt í góðviðri
Það eru læti
í kríunum yfir
sléttum haffletinum
í kvöldbirtunni og þær
breiða út nett stélin,
minna mig á marsverumar
hans Flammarions.
Bjöm frá Viðfirði kenndi
þessum marsvemm íslensku
haustið 1898.
Fjöllin há og skarpformuð
lita til min
ofan í fjöruna
yfir sjávarkambinn og
djúpt í hvelfmgum þeirra
feta sorgbitnir dvergar
bugðótta stíga með
gulli slegnar fjósaluktir
Gyrðir Elíasson:
Vetraráform um sumarferðalag.
Mál og menning 1991, 73 bls.