Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1991, Blaðsíða 28

28
MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 1991.
Verkfærahlaðborð
Iselco
Hjá okkur fáið þið hörðu pakkana.
Jólagjafir sem koma sér vel.
mmm m0 | Skeifunni 11 D-sími 686466
JÓLAFERÐ TIL
PORTÚGAL
23. desember - 2. janúar
Flug og bíll frá kr. 51.520.-
Flug og hótel frá kr. 57.920.-
Flug og lúxus íbúð frá kr. 79.020.-
EVRÓPUFERÐIR^
Klapparstíg 25-7 sími 628181 fax 624456 telex 3028 euro is
19
SKIPHOLTI
SÍMI 29800
ATH.: Viðurkenndur
spennir fylgir.
NASA-tölvan er
samþykkt af
Rafmagnseftirliti
ríkisins!
Verðdæmi:
Nasa leikjatölva meb
Turbo stýripinnuir
og 4 leikjum_______11.900,-
Nasa leikjatölva meb
Turbo stýripinnum
og 35 leikjum______14.900,-
Super Mario Bros. III__3.900,-
The Simpsons___________3.900,-
Yo-Nid_________________3.900,-
Back To The Future_____3.900,-
Battle Toads___________3.900,-
100 leikja pakki______10.800,-
Meiming
Saga forystumanns
í atvinnulífinu
Það er ævinlega fengur að því þegar menn, sem stað-
ið hafa í forystu í atvinnulífi þjóðarinnar, láta frá sér
fara ævisögu sína. Saga þeirra er aö hluta saga þjóðar-
innar. Nú hefur ævisaga Erlends Einarssonar verið
rituð og er komin út hjá Fróða hf.
Erlendur er löngu þjóðkunnur maður, starf hans
orðið mikið og vinnudagm- langur. Hann hefur svo
lengi sem ég man eftir mér verið einn helsti forystu-
maður samvinnuhreyfingarinnar og forstjóri Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga var hann í hálfan
Erlendur Einarsson. Við stjórnvölin hjá Sambandinu
í hálfan fjórða áratug.
fjórða áratug. Undir stjóm Erlends færði Samvinnu-
hreyfingin mjög út kvíamar og varð stærsta og víðf-
eðmasta fyrirtæki landsins, stórveldi á íslenskan
mælikvarða.
Mörgum mun þykja fróðlegt að kynnast æviferh
þessa manns og kynnast atvikunum sögðum með hans
eigin orðum en Kjartan Stefánsson ritar bókina í 1.
persónu Erlends.
Erlendur segir sögu sína af hreinskilni. Einu sinni
var sagt að á „toppnum" væri „ekki skjól uppi fyrir
frosti, snjó né vindi."
Erlendur segir frá mörgum sigrum en einnig von-
brigðum og harðskeyttum átökum. Með lestri bókar-
innar kynnast menn líka manninum sjálfum, Erlendi
Einarssyni.
Uppvaxtarárin
Erlendur lýsir lífi og starfi á uppvaxtarárum sínum,
sjósókn og sveitalífi, bjargsigi og veiðum.
Erlendur fór snemma að vinna fyrir sér á sumrin.
Þrettán ára gamall fær hann vinnu við vegagerð og
snemma beygist krókurinn. Fimmtán ára fer hann að
vinna í Kaupfélaginu við afgreiðslu og á skrifstofu.
í bókinni segir Erlendur um móður sína: „Móðir
mín var geðrík kona, enda átti hún rætur að rekja til
slíks. Jón Brynjólfsson, faðir hennar, var af sumum
talinn hörkutól." Um fóður Erlends, Einar Erlendsson,
sagði Óskar Þorláksson í minningargrein: „Einar var
snemma efnilegur ungur maður sem allir litu upp til
og dáðu vegna Ijúfmennsku hans, reglusemi og drengi-
legrar framkomu á öllum sviðum. í æsku hafði Einar
ekki aðstöðu til langrar skólagöngu en var prýðilega
sjálfmenntaður í skóla lifsins. Hann var glaövær, fé-
lagslyndur og hvers manns hugljúfi."
Rætur Erlends standa 1 Vík. Erlendur Bjömsson,
fóðurafi hans, var annar frumbygginn í Víkurkaup-
túni og Jón Brypjólfsson, móðurafi hans, var einnig
einn af fhimbyggjum í Vík. Úthafsaldan lemur suður-
ströndina. Erlendur segir frá sjóslysum, bátskeljar á
úfnum bárum og lítiö má út af bera. Þrívegis farast
bræður, náskyldir Erlendi, og sjórinn tekur sinn toll
í fámennu byggöarlagi. Nábýhð við hafið og hættima
mótar menn.
Áthyglisverö er lýsingin þegar athafnamaðurinn lít-
ur til baka yfir öldurót viðskiptalífsins og hættur
æskustöðvanna: „Yfirborð hins daglega lífs er eins og
hafllöturinn. Það er á stöðugri hreyfingu með öldu-
róti og annríki daganna. Það ber í skauti sínu góða
og slæma daga, sigra og ósigra, gleði og sorg. Er þá
ekki í þessu mikla umróti hins daglega lífs nauðsyn-
legt fyrir hvem og einn að eiga sitt hugardjúp með ró
og friði sem öldurót á yfirborði daglega lífsins nær
ekki að trufla?
Er ekki einmitt þetta djúp eins og kjölfesta í skipi,
sem heldur því á réttum kih þótt stormar geisi og ólgu-
sjór flengi kinnungana? Og er ekki uppspretta hinnar
andlegu orku, sem býr í hveijum manni, fólgin í þessu
hugardjúpi?"
Nám og starf
Erlendur settist 18 ára gamah í Samvinnuskólann
og skólavahð var auðvelt. Faðir Erlends var sam-
vinnumaður og þau töldu samvinnuhreyfinguna
mannbætandi þar sem hún setur manngildið ofar auð-
gildinu.
Skólastjóri Samvinnuskólans var þá Jónas Jónsson
frá Hriflu og auðlesið er af bókinni að Erlendur hefur
metið Jónas mikils. Hann telur ummæh Haralds
harðráða um Gissur ísleifsson, síðar Skálholtsbiskup,
geta átt við Jónas. „Af Gissuri má gera þrjá menn.
Hann má vera víkingahöfðingi og er til þess vel fah-
inn. Þá má hann og vera konungur af sínu skaplyndi
og í þriðja lagi biskup og er hann til þess best fallinn."
Frá Samvinnuskóla fór Erlendur í Landsbankann
og hugöist um skeið verða bankamaður en örlögin
höguöu málum á annan veg. Erlendur greinir frá
ýmsum merkum atburðum þessara ára, stríðsáranna.
Nám og starf í National City Bank í New York. Val
lífsförunautar.
Raunar er það Vilhjálmur Þór, þá forstjóri Sam-
bandsins, sem breytir lífshlaupi Erlends. Hann fær
Bókmenntir
Guðmundur G. Þórarinsson
Erlend til að taka að sér forstöðu tryggingadeildar, sem
hann hafði í hyggju að stofna, síðar Samvinnutrygg-
ingar.
Erlendur var fyrsti forstjóri Samvinnutrygginga og
gegndi því starfi í niu ár. Hann rekur þessi ár og seg-
ir frá ýmsum samstarfsmönnum.
Viðhorf hans til þess fyrirtækis koma fram í setning-
um eins og: „Mér fannst það heillandi verk að und-
irbúa stofnun Samvinnutrygginga og veita þeim for-
stöðu...“ og „Samvinnutryggingar voru óskabam
mitt sem fyrirtæki...“
En eftir að Erlendur tekur að starfa hjá Sambandinu
gerast hlutimir hratt. Á ótrúlega skömmum tíma vinn-
ur Erlendur sig upp í forstjórastólinn. Níu ámm eftir
að hann hóf starf hjá Sambandinu er honum boðið
forstjórastarfið, aðeins 34 ára gömlum.
Staðið í ströngu
í bókinni fiahar Erlendur um Vilhjálm Þór sem hann
telur réttilega örlagavald í lífi sínu. Það er árið 1954
sem Vilhjálmur Þór kahar Erlend fyrir sig og spyr
hann hvort hann vhji taka við forstjórastarfinu í Sam-
bandinu. Erlendur lét th leiðast eftir nokkurn umhugs-
unartima og átti kona hans, Margrét, sinn þátt í þeirri
ákvörðun.
Á þessum tíma unnu rúmlega 800 manns hjá Sam-
bandinu og velta þess var rúmar fimm hundmð millj-
ónir króna.
Erlendur segir frá sterkri póhtískri spennu á aðal-
fundum Sambandsins en margir hafi varla gert grein-
armun á Sambandinu og Framsóknarflokknum. Er-
lendur taldi því nauðsynlegt að breikka pólitískan
vettvang Sambandsins.
Jafnframt ræðir Erlendur um hina fiölmörgu sam-
starfsmenn sína í bókinni og samskipti sín við þá.
Um póhtísk afskipti sín segir Erlendur að hann hafi
sem ungur maður verið vinstra megin við Framsókn-
arflokkinn. Eftir aö hann byrjaði hjá Samvinnutrygg-
ingum gekk hann th hðs við Framsóknarflokkinn.
Hann sat í framkvæmdastjórn flokksins í mörg ár.
Hann segir líka að Sambandið hafi stutt Framsóknar-
flokkinn fiárhagslega en stuðningur hafi líka verið
veittur öðrum flokkum.
í lokaköflum bókarinnar segir Erlendur frá síðustu
árunum hjá Sambandinu, þar er upphafið að þeim
miklu skipulagsbreytingum sem síðar urðu á Sam-
bandinu. Hann greinir frá málum varðandi forsfióra-
skiptin og þar kynnast menn hhð Erlends á þessum
málum. Kaffibaunamálið gerir hann einnig að um-
ræðuefni og gerir því skh.
Bókinni lýkur Erlendur með orðunum: „Mörgum
finnst það eftirsóknarvert að komast th valda og met-
orða. Það ætti þó ekki að vera æðsta markmið lífsins.
Ég er samt þakklátur fyrir að hafa fengið tækifæri th
aö stjóma Sambandinu og skifia eftir spor í íslenskri
atvinnusögu. Það var mikið ævintýri.
Að hafa átt góða fiölskyldu og góða konu hefur þó
gefið lífi mínu mest ghdi. Það er gæfa mín.“
Kjartani Stefánssyni tekst vel th við ritun þessarar
bókar.
Hér er sögð saga manns sem þorra æviára sinna
stendur þar sem atvinnusaga íslendinga er að gerast.
Sjónarmið slíks manns eru verð umhugsunar þegar
fortíðin er metin.
Staðlð i ströngu.
Ævfmlnnlngar Erlends Einarssonar,
fyrrverandi forstjóra SÍS.
Rltað af KJartani Stefánssyni.
Útgefandi Fróðl hf„ Reykjavík.