Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SlMI (91 )27022- FAX: Auglýsingar: (91 >626684
- aðrar deildir: (91)27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Viðbrögð sveitarfélaga
Sparnaðaraðgerðir ríkisstjómarinnar gera ráð fyrir
að færa ýmis verkefni yfir á sveitarfélögin. Talið er að
ríkið spari sér sjö hundruð milljónir með þeim tilfærsl-
um. Þetta er nokkur upphæð en ekki óviðráðanleg, þeg-
ar haft er í huga að hér er verið að dreifa byrði á fjöl-
mörg sveitarfélög og þá í samræmi við stærð þeirra og
umsvif. Samband íslenskra sveitarfélaga hefur harðlega
mótmælt þessum aðgerðum og þau mótmæh eiga að því
leyti rétt á sér að ríkisstjómin hafði engin samráð um
tihögur sínar, auk þess sem hér er verið að raska áður
gerðu samkomulagi um verkaskiptingu milh ríkis og
sveitarfélaga.
Sveitarfélögin verða hins vegar að horfast í augu við
kreppuna og slæman hárhag þjóðarbúsins. Þau geta
ekki verið stikkfrí þegar þjóðin þarf að spara. Þegar
ríkisvaldið þarf að losa sig undan verkefnum eða draga
saman seglin er eðhlegt að sveitarfélögin kosti nokkru
th og taki þátt í þeim ahsherjarráðstöfunum sem þjóðfé-
lagið verður allt að gangast undir.
Nú hefur hins vegar verið sagt frá því að tvö sveitarfé-
lög hafi notað tækifærið th að hækka hjá sér útsvörin.
Bæjarstjómir Hafnarfjarðar og Mosfehsbæjar hafa fyrir
thstilh viðkomandi rneirihluta hækkað útsvarsálagn-
ingu úr 6,7% í 7,5% sem þýðir th að mynda í Hafnar-
firði að tekjur bæjarsjóðs hækka um hundrað mhljónir
króna. Fleiri sveitarfélög kunna að fylgja í kjölfarið.
Hér er ekki karlmannlega að verki staðið. Erfiðleik-
um ríkisins er velt yfir á almenning. Þessi bæjarfélög
ætla ekki að taka þátt í aðhaldi og hagræðingu th að
létta fólki þær afleiðingar sem samdrátturinn í efna-
hags- og atvinnulífinu hefur í för með sér. í stað þess
að taka á sig sinn skerf í aðhaldinu em bæjarsjóðir
þessara tveggja sveitarfélaga að ýta sinni eigin ábyrgð
yfir á bæjarbúa. Th að bæta gráu ofan á svart standa
lög til þess að Hafnarfj arðarkaupstaður fái hærri úthlut-
un úr Jöfnunarsjóði heldur en eha. Því má með öðmm
orðum halda fram að þeir sem fara fyrir bæjarstjóm
Hafnarfjarðar séu að notfæra sér þrengingamar í þjóðfé-
laginu, bæjarfélaginu th framdráttar og aukinna tekna.
Viðbrögðin í Reykjavík em önnur. Borgarstjóri hefur
lýst yfir því að útsvör í Reykjavík muni ekki hækka,
heldur verði gripið til víðtæks aðhalds í rekstri. Hann
hefur að vísu mótmælt auknum verkefnum sem færð
em frá ríkissjóði yfir á Reykjavíkurborg en lætur við
það sitja. Reykvíkingar fá ekki sendan reikninginn af
þeim sökum. Mun þó fjárhagsstaða Reykjavíkurborgar
síst vera betri en 1 Hafnarfirði, ef tekið er tilht th lausa-
íjárstöðunnar. Að minnsta kosti hefur bæjarstjórinn í
Hafnarfirði talað digurbarkalega um góða stöðu bæjar-
sjóðs Hafnarfjarðar. Nú síðast fýrir örfáum dögum þeg-
ar reikningar bæjarsjóðs vom th afgreiðslu.
Ríkissjóður og ríkisstjómin hefðu auðvitað getað
gripið th þess ráðs að hækka tekjuskatta og velta þann-
ig vandanum yfir á ahan almenning. Það er ekki gert,
sjálfsagt vegna þess að ríkisstjómin gerir sér einhverja
grein fyrir að heimilin í landinu em ekki aflögufær.
Kreppan kemur fram í minni tekjum og minni kaup-
mætti. Þessi sömu heimih þola ekkert frekar hærri út-
svarsálagningu.
Bæjarsljómir og bæjarfuhtrúar em nær fólkinu held-
ur en ráðherrar og ríkisstjómir. Þeir fyrmefndu eiga
að vita hvaða áhrif það hefur á tekjur og afkomu heim-
ha- þegar efnahagshfið færist í dróma. Ákvörðun um
hækkun útsvars mun ekki mælast vel fyrir.
Ehert B. Schram

,Hitinn i skoöunum margra er kominn hátt upp fyrir suöumark .. “ segir Gunnar meðal annars í grein sinni.
Simamynd Reuter
Kjörorð dagsins
Lýðræöi er kjörorð dagsins í
Rússlandi og öðrum ríkjum komm-
únismans fyrrverandi en þær hug-
myndir sem Rússar hafa um lýð-
ræði eru allt aðrar en þær sem
menn eru vanir á Vesturlöndum.
Fræðilega séð hafa Rússar búið viö
allra manna mest lýðræði undan-
farin 70 ár. Lýðræði er innbyggt í
kommúnismann, ekkerfer til sem
býður upp á annað eins lýðræði á
bókum. Flokkimnn sá til þess að
sovétin, ráðin, á hverjum vinnu-
stað væru vettvangur starfsmanna
til að koma á framfæri hugmynd-
um sínum og kvörtunum og flokk-
urinn hafði deild á hverjum einasta
vinnustað að heita má, með tilheyr-
andi útsendara KGB.
En allt þetta lýðræði og allar
þessar sellur kommúnistaflokksins
í öllu þjóðlífinu voru andvana
fæddar því að allt vald kom að of-
an. Væri einhverju breytt var það
með tilskipunum. Sú hugmynd að
hinn almenni, óbreytti maður hafi
eitthvað að segja um örlög sín er
framandi fyrir Rússa. Þvi hefur oft
verið haldið fram að í raun og veru
hafi Rússland sáralítið breyst und-
ir kommúnismanum frá því sem
var undir keisaranum. í stað bojara
hafi komiö kommíssarar, hugar-
farið og skipulagið sé í raun það
sama undir öðru nafrii.
Mensévíkar og bolsévíkar
Lýðræði í huga Rússa og margra
annarra táknar alræði meirihlut-
ans og réttleysi minnihlutans.
Þannig var það þegar bolsévíkar
rændu völdum af mensévíkum í
byltingunni forðum, enda þótt
mensévíkar væri í meirihluta, en
það voru bolsévíkar sem knúðu sitt
fram. Svo hefur verið í Sovétríkj-
unum alla tíð síöan. Minnihlutinn
hefur haft meirihlutann að engu
með ofríki í nafni lýðræðis.
Það ofríki fólst meðal annars í
því að þagga niður í öllum sem
mótmæltu, rétt eins og tíðkaðist á
keisaratímanum, og um gúlagið
þarf ekki að hafa mörg orð. Þaö var
líka arfur frá keisaratímanum en
ennþá miskunnarlausara. Þær
milijónir sem fórust í gúlaginu
segja meira en þarf að segja um
lýðræðið í verki undir kommún-
isma. Hið fræðilega lýðræði, sem
hugsjónamenn hvarvetna dásöm-
uðu, var aldrei nema fræðilegt. Það
hafði það eitt sér til ágætis að líta
vel út á prenti.
Kto-kogo?
Nú eru þáttaskil í Rússlandi og
nýlendum þess fyrrverandi og allra
KjaUariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
veðra von. En hugsunarháttur
breytíst ekki á einni nóttu þótt hon-
um sé gefið nýtt nafn. Lýðræði er
eftír sem áður framandi fyrir þær
þjóðir sem byggja rússneska keis-
aradæmið fyrrverandi, sá hugsun-
arháttur að allt vald komi að ofan
er enn ráðandi. Rússneskum hugs-
unarhætti hefur verið lýst með
tveimur orðum: Kto-kogo? sem
merkir, hver - hverjum. I því felst
spumingin hver geti gert hverjum
hvað, illt eða gott. Sá maður sem
er í aðstöðu til að gera einhverjum
öðrum illt eða gott er þar með
valdamaður, hvort sem hann er
afgreiðslumaður í kjötbúð eða aðal-
ritari kommúnistaflokksins.
Kerfi kommúnismans hefur
gengið út á þetta. Hvaða blók, sem
var í flokknum, hafði aöstöðu á ein-
hvem hátt til að hafa áhrif á líf og
frama annarra. Kerfið gekk út á
að hafa þessa menn með sér en
ekki á móti. í þessu fólst meðai
annars hin vægðarlausa harð-
stjóm meirihlutans í öílum sellum
á vinnustöðum. Hver sá sem var
með múður var útskúfaður. Tillits-
semi við skoðanir, sem gengu á
svig við opinberan sannleika, var
ekki til og er ekki til núna heldur.
Hugsunarhátturinn mun ekki
breytast núna þótt Sovétríkjunum
hafi verið breytt í samveldi evr-
ópskra og asískra ríkja.
Tillitsleysi
í þessu felast miklar hættur. í
meira en sjötíu ár hefur allur
ágreiningur verið bældur niður
með hörku og fullkomnu tillits-
leysi. Nú er valdið til að bæla niður
skoðanir í upplausn. Hitinn í skoð-
unum margra er kominn hátt upp
fyrir suðumark og ekki við ööm
að búast en upp úr sjóði á ótal svið-
um. Þetta á við um þjóðfélagið allt
en fyrst og fremst um hvers konar
minnihlutahópa. Þá er ekki aðeins
um þjóðfélagshópa að ræða heldur
heilar þjóðir sem eiga harma að
hefna gegn rússneska risanum.
Nú, þegar Sovétríkin eru að líða
undir lok í fyrri mynd, koma allir
minnihlutahópamir fram á sjónar-
sviöið, hvort sem þeir eru BalkcU•,
þjóðin í Kákasus, Tsjetjen-Ingúsh,
sem voru reknir frá heimkynnum
sínum í Kákasus 1945 og fluttir eins
og búpeningur á nýjar slóðir á
steppum Rússlands í refsingar-
skyni fyrir samvinnu við Þjóð-
veija, eða Volgu-Þjóðveijar sem
voru fluttir á sama hátt til Síberíu.
Allar þessar þjóðir og margar fleiri
eru famar að láta í sér heyra.
Kerfið er hrunið og með því vilj-
inn til að beita ofbeldi. Ekkert
nema ofbeldi hélt Sovétríkjunum
saman. Kjörorð dagsins er lýðræði
en gallinn er sá að fólk, sem aldrei
hefur kynnst lýðræði, veit ekkert í
hveiju það felst. Lýðræði kann að
viröast sjálfsagður hlutur fyrir þá
sem þekkja ekki annað en ef að er
gáð er það ekki svo einfalt mál.
Kjami lýðræðis er virðing fyrir
skoðunum minnihlutans og þann
kjama hafa Rússar aldrei skilið né
heldur margar aðrar þjóðir, svo
sem Litháar, sem hafa þegar notað
nýfengið frelsi til að skerða rétt
minnihlutahópa í landi sínu.
Slíkar aðfarir em uppskrift fyrir
þjóðfélagsólgu og það er innan
þjóðfélaganna í Sovétríkjunum
fyrrverandi sem hættan á algerum
glundroða og upplausn vofir yfir
en ekki fyrst og fremst stríðshætta
milli einstakra ríkja og sjálfstjóm-
arsvæða.
Gunnar Eyþórsson
„Kjörorð dagsins er lýðræði en gallinn
er sá að fólk, sem aldrei hefur kynnst
lýðræði, veit ekkert í hverju það felst.“