Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 30. DESEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RViK, SÍMI (91)27022- FAX: Auglýsingar: (91 )626684
- aðrar deildir: (91 )27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Tímabundnir erfiðleikar
Erfiðu ári er að ljúka. Sagt er að samdrátturinn í
þjóðarbúi íslendinga sé meiri um þessar mundir en
hann hefur áður orðið verstur frá upphafi lýðveldisins.
Við erum að hefja fimmta árið í röð þar sem hagvöxtur
hefur dregist saman og muna menn ekki eftir jafnlöngu
samdráttar- og kreppuskeiði.
Þetta hefur að sjálfsögðu sett mark sitt á stjómmálin
og atvinnulífið og efnahag heimilanna. Enn er ósamið
um kaup og kjör og verkfallshótanir eru hafðar uppi.
Enn eru lausir endar í þeim efnahagsráðstöfunum sem
ríkisstjórnin hyggst grípa til og fáir hafa trú á þeim fjár-
lögum sem alþingi afgreiddi fyrir jól. Það er greinilegur
kvíði í landsmönnum vegna þessarar óvissu og dökka
úthts og ekki bætir úr skák að álverið, Evrópusamkomu-
lagið og framtíð undirstöðuatvinnugreina eru í bið-
stöðu. Er þar einkum átt við deilurnar í sjávarútvegs-
málum, kvótann, veiðileyfagjaldið, fiskvinnsluna og
hvalveiðarnar. Það er ekki gæfulegt þegar þjóðin getur
ekki komið sér saman um stefnuna í þeirri atvinnu-
grein sem allt þjóðfélagið hvílir á.
Fiskvinnslan kvartar undan vaxandi byrðum. Land-
búnaðurinn er kominn í þrot. Iðnaðurinn á í vök að
verjast og verslunin í landinu er ekki lengur samkeppn-
isfær við erlend innkaup. Nýjar atvinnugreinar hafa
ekki fest sig í sessi.
Kaupmátturinn fer minnkandi og launþegar verða
áfram að heyja varnarbaráttu til að hafa í sig og á. Á
árinu, sem senn er á enda, hefur sennilega verið sett
nýtt íslandsmet í gjaldþrotum. Það er leitun á atvinnu-
rekstri sem gengur vel. Það er leitun á þeim íslendingi
sem horfir bjartsýnn til næsta árs.
Á þessu ári fengum við nýja ríkisstjóm. Hún hefur
farið þannig af stað að traust á henni mælist minna og
minna með hverri skoðanakönnun, enda bið á því að
hún hafi látið til sín taka. Fálmkenndar aðgerðir í tengsl-
um við fjárlagaafgreiðslu og karpið allt í þinginu hefur
grafið undan henni.
Verst er þó að fjárhagsstaða ríkissjóðs hefur magnað
upp kröfur um uppstokkun á velferðarkerfmu, skólun-
um og sjúkrahúsunum og hafa þeir sem lengst vilja
ganga seilst til sparnaðar hjá þeim sem síst skyldi. Slík-
ar ráðagerðir valda óhug. Ymislegt er vissulega athuga-
vert í rekstri slíkra stofnana en neyðin má vera mikil
ef þjóðin þarf að krukka í samhjálpina og gera upp á
milli þegar kemur að námi og hjúkrun. Jafnrétti 1 þeim
efnum á að vera hafið yfir efnahag og þjóðfélagsstöðu.
Þetta er ekki gæfuleg upptalning og því dapurlegri
sem horfur í alþjóðamálum eru bjartar. Endalok Sovét-
ríkjanna skapa gerbreytta stöðu í vígbúnaðar- og utan-
ríkismálum. ísraelar og Palestínumenn eru sestir að
samningaborði og frelsis- og friðaralda fer um heiminn,
jafnframt því sem hagvöxtur eykst á Vesturlöndum. Er
sannarlega ólíkt um að litast frá síðustu áramótum,
þegar heimsbyggðin beið milli vonar og ótta eftir átökum
við Persaflóann og enginn vissi hvernig lyktaði.
Þótt hér á landi stefni flest í öfuga átt við þróunina
annars staðar í efnahagslegu tilliti er engin ástæða til
að örvænta. Breytt heimsmynd býður upp á marga
möguleika og íslendingar eru vel menntaðir og vel fær-
ir um að bjarga sér. Tímabundnir erfiðleikar mega ekki
draga kjarkinn úr okkur. Við höfum öll skilyrði til að
standa af okkur smáskell og rétta úr kútnum. Þar er
hver sjálfum sér næstur.
íslensku þjóðinni er óskað farsældar á nýju ári.
Ellert B. Schram
Ávarpa böm
þannig heiminn?
Einhvern tímann á útmánuðum
týndust þrjár telpur á Spáni. Þetta
væri ekki í frásögur færandi nema
af sérstökum ástæðum því börn
eru alltaf að týnast í heiminum.
Talið er tíl dæmis að um 50 milljón-
ir bama séu „týndar" í Suður-
Ameríku einni. Þetta merkir í ýms-
um tilvikum að þau gangi þar sjálf-
ala en svo em líka til börn sem
hverfa hreinlega og ekkert spyrst
til þeirra, sum flnnast þó sem lík á
ruslahaugum, önnur í vændishús-
um.
í nafni réttlætis
Telpurnar á Spáni vom tíu ára.
Þær voru dætur verkafólks og frá
ýmsum stöðum á landinu. Þegar
þær fundust hvergi, þrátt fyrir
mikla eftirgrennslan og lögreglu-
leit, kom upp í heimabæjum þeirra
kvittur, sem breiddist eins og eldur
í sinu fjölmiðlanna, að óður karl-
maður hlyti að ganga laus og leggj-
ast á litlar telpur. Lögreglan reyndi
að kveða orðróminn niður með
þeim rökum að hversu óður sem
maðurinn væri gætí hann ekki
hafa hlaupið um landið þvert og
endilangt frá suðri til norðurs á
jafn stuttum tíma og þeim sem var
á milli hvarfs telpnanna.
Hvað um það, innan skamms
greip um sig örlítið æði sem lýsir
vel bæði straumum og stefnum í
hugmyndaheimi nútímans. Þegar
útilokað var með rökum að einn
maður hefði lagst á allar fór fólk
að leita, hvað á sínum stað, að
mönnum sem bíta nálægt greninu.
í bæjunum, þar sem telpurnar
týndust, voru að sjálfsögðu tíl utan-
garðsmenn og réttsýnt fólk fann
strax sökina hjá þeim. Það leið ekki
á löngu áður en alþýðudómstólar
voru settir upp þar sem ríktí mikil
og heilög „reiði fólksins".
Þótt foreldrar telpnanna bæðu
almenning um að sýna stillingu og
jafnvel grátbæðu menn í sjónvarp-
inu að gera ekkert rangt í nafni
réttlætísins þá vildi fólk sýna sam-
úð sína, hvað sem foreldramir
segðu. Það réðst á sökudólgana,
sem það hafði gefið sér fyrirfram,
og næstum drap þá í nafni réttlæt-
isins.
Það vildi „sökudólgunum" til
happs að með því að réttlátt fólk
fer sjaldan um í þögn, tókst lögregl-
unni að bjarga þeim frá dauða en
ekki ósködduðum.
Engum af hinum réttlátu datt í
hug annað en aö telpunum hefði
verið nauðgað, pair heíðu verið
sviptar meydómi sínum og síðan
dáið sem píslarvottar. Kaþólska
kirkjan á Spáni studdi þetta aö ein-
hveiju leyti, óbeinlínis, enda er
Maríumeyjardýrkun ríkjandi inn-
an hennar og fólk hafði mikið hætt
Kjallarinn
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
að sækja kirkjur eftír að Franco
dó því hún hafði stutt hann. Nú
hélt hún að sér kæmi vel að fá
meyjarpíslarvotta í nútímanum.
Dómgreind á villigötum
Nú liðu mánuðir og fólk fylltí
kirkjumar. Jafnframt ákalli til
guðs fór það að hrópa í fréttaþyrst-
um fjölmiðlum um áhyggjuefni sín
sem fátækt fólk í samfélagi sem er
því ofviða. Útbreiddur ótti mæðra
kom í ljós þegar ekkert sannaðist
á utangarðsmenn. Hann var sá að
telpunum hefði verið rænt tíl að
selja þær í vændishús eða foreldr-
um sem gætu ekki átt böm eða svo
líffærin væru tekin úr þeim og þau
grædd í sjúk böm „ríkra“ foreldra.
Læknar neituðu að slíkt gæti
gerst en fólk trúði samt að börn í
Suður-Ameríku „týndust“ oft í
þeim tilgangi á sama hátt og vitað
var að einræðisstjórnir þar versl-
uðu með blóð fanga sinna og fluttu
það út til að afla sér gjaldeyris-
tekna; að jafnvel eyðnin sé komin
úr þannig sýktu blóði.
Svo allt í einu fannst lík einnar
stúlkunnar grafið á stað fyrir utan
þorpið þar sem fólk skemmtí sér
og borðaði nesti. Þá játaði jafnaldri
og frændi hennar að hann hefði
drepið hana og það ekki af neinni
skiljanlegri ástæðu. Allt var þetta
samt óljóst. Fólk áttí bágt með að
gera sér í hugarlund að börn myrtu
böm bara til þess að myrða. Engu
að síður var víst raunin sú:
Litlu seinna fundust hinar telp-
urnar og það var helst að skilja aö
öll morðin stöfuðu af svipuðum
ástæðum: ekkert var tengt dæmi-
gerðum morðingja eða utangarðs-
manni. Dómgreind manna var því
á algerum villigötum. En kirkjan
fann kallið og hélt „opinbera" útfór
á torgi einu í stórborg í viðurvist
þúsunda syrgjenda. Meydómurinn
var hafmn tíl virðingar ásamt sak-
leysinu og gefið í skyn við páfann
að þörf væri á píslarvætti meyja,
til að laða trúaða aftur í kirkju. En
hann virtíst hafa lokað eyrunum
og hlustaði ekki á bænir múgæs-
inga.
Þá gerðist það...
Meðan á þessu stóð var ekki laus
við að faraldur kæmi upp, sá að
foreldrar vildu losna við börn sín,
láta þau týnast og skella skuldinni
á „morðingja sem gengi laus“. Böm
fóm að fmnast á ólíklegustu stöð-
um, einkum nýfædd. Konur báru
út börn sín. Um tíma vom stöðugar
fréttir af nýfundnum bömum og
hjúkrunarkonum að hlynna að
þeim í gegnsæjum plastkössum
fyrir böm sem fæðast fyrir tímann.
Þá gerðist það að útslitin portúg-
ölsk verkakona á akri í miðju landi
kvaðst hafa týnt dóttur sinni. Hún
komst í sjónvarpið og það var hald-
ið að hún væri að plata, bara til að
komast á skjáinn og verða fræg.
Með því að hún var útlendingur
vakti hvarfið ekki eins mikla sam-
úð og hvarf hinna telpnanna. Jafn-
vel var látíð í það skína að útlend-
ingar hirtu ekki um bömin sín en
Spánverjar litu á afkvæmi sín sem
dýrlinga.
Svo gerðist ekkert í nokkra daga,
portúgalska teplan gleymdist. Þá
kom vömbílstjóri fram á sjónar-
sviðið og í sjónvarpið og kvaðst
hafa tekið litla telpu upp í. Svo kom
annar. Síðan sá þriöji og vörubíl-
sljórar í röð. Þá upplýstist aö telpan
hafði strokið frá foreldmm sínum
og komist i gegnum allan Spán og
langt inn í Portúgal til þess aö leita
hælis hjá afa sínum og ömmu, blá-
snauðu bændafólki, og kvaðst held-
ur kasta sér í brunninn og drekkja
sér en hverfa frá þeim.
Ávarpa böm nútímans þannig
heiminn? Guðbergur Bergsson
„Meydómurinn var hafinn til virðingar
ásamt sakleysinu og gefið í skyn við
páfann að þörf væri á píslarvætti meyja
til að laða trúaða aftur í kirkju.“