Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.1992, Qupperneq 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 14. APRÍL 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SÍMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Sagnfræði sigurvegara
Þegar gleymst hafa fréttir af vanáætlunum og bruðli
við ráðhúsið í Tjörninni, mun standa eftir hús, sem er
látlaust að utan og fagurt að innan. Hvatamönnum og
athafnamönnum verksins verður hampað í framtíðinni,
en gagnrýnendur og úrtölumenn munu gleymast.
Sagnfræðin stendur með sigurvegurum, ekki bara
þeim, sem hafa styrjaldir að baki sér, heldur líka hin-
um, sem hafa mannvirki á samvizkunni. Ef mannvirkin
eru sómasamlega gerð og þjóna hlutverki sínu, verður
ekki spurt um mistök og kostnað við gerð þeirra.
Ef orkuverið við Kröflu hefði fengið að þjóna hlut-
verki sínu og fengið að framleiða orku með fullum bún-
aði og afköstum, væri ekki lengur fjallað um það sem
minnisvarða um rugl, nema þá af óforbetranlegum sér-
vitringum. Þá má setja brjóstmyndir í anddyri þess.
Meðan orkuverið í Blöndu fær ekki viðskiptavini að
orku sinni, geta gagnrýnendur þess bent á, að það kost-
aði meira en tólf milljarða, hefur þegar hækkað orku-
verð til almennings í landinu og spillt afkomu Lands-
virkjunar um heilan milljarð króna á hverju ári.
Er orkuverið við Blöndu verður komið í eðlilegan
rekstur, verða settar upp brjóstmyndir af athafnamönn-
um verksins, stjórnarformönnum og forstjórum Lands-
virkjunar og riddurum íslenzkrar byggðastefnu, en ekki
af þeim, sem vöruðu við ótímabærri framkvæmd.
I ráðhúsinu nýja munu safnast brjóstmyndir af borg-
arstjórum, en ekki af þeim, sem spurðu, hvers vegna
hús, sem samþykkt var að reisa á þeim forsendum, að
það mundi kosta 700 milljónir, var komið í 3300 milljón-
ir við opnunina og á eftir að fara í 3500 milljónir.
Grimmd sagnfræðinnar verður enn sýnilegri í Perl-
unni, sem er fagurt verðlaunahús og í þann veginn að
verða einkennistákn Reykjavíkur. Athafnamenn og
hvatamenn þess verks verða í framtíðinni vegsamaðir
fyrir stórhug og framsýni, smekkvísi og dugnað.
Þá verður ekki lengur spurt, hvort þörf hafi verið á
Perlunni. Þá verður ekki lengur spurt, hvers vegna
notendur hitaveitu ættu að greiða fyrir slíkt hús. Og
þá verður ekki heldur spurt, hvers vegna vaðið var á
súðum í framkvæmdum án peningalegrar yfirsýnar.
Þegar sagan er að baki, er nánast útilokað að fjalla
um, hvað hefði gerzt, ef mannvirki af því tagi, sem hér
hefur verið fjallað um, hefðu ekki verið reist. Sagnfræð-
in hefur ekki góð tæki til að mæla árangur í viðtenging-
arhætti; árangur af því, ef ekki hefði verið framkvæmt.
Engin leið er að meta tjón skattgreiðenda og neytenda
af slíkum framkvæmdum eða arðsemi annarra athafna,
sem heföu komið í stað þeirra, til dæmis til eflingar á
getu þjóðarinnar til að afla sér viðurværis og lífskjara
í framtíðinni. Um slíkt er nánast tómt mál að tala.
Á sínum tíma var gagnrýnd brú yfir Borgarfjörð og
kvartað um, að hún kostaði á borð við slitlag á hálfum
hringveginum. Sömu úrtölur heyrast nú út af borun
fialla á afskekktum stöðum. Þessi gagnrýni mun lifa,
meðan hringvegurinn hefur ekki verið lagður slitlagi.
Þegar shtlagið verður komið allan hringinn, munu
gleymast hremmingar af seinkun þess. Athafnamönn-
um Borgarfjarðarbrúa og vegagata í fjöllum verður ekki
lengur kennt um að hafa tafið varanlegt slitlagt með
tilfærslu peninga til rándýrra gæluverkefna.
Smám saman breytir hin grimma sagnfræði vanáætl-
unum, bruðli og fínimannsleik í glæsileg mannvirki
með bijótsmyndum hvatamanna, en ekki nöldrara.
Jónas Kristjánsson
meiri reisn yfir íslenskri utanríkisstefnu þegar Eystrasaltsríkin áttu í hlut,
segir m.a. í greininm.
Tvískinnungur íslenskrar utanríkisstefnu:
Mannréttindi í
skugga N ATO
Utanríkisráðherra lagði fram í
síöustu viku tvö þingskjöl sem
ástæða er til þess að fjalla rækilega
um. Annað málið er tillaga til
þingsályktunar um fullgildingu frí-
verslunarsamnings milli EFTA og
Tyrklands og hitt er skýrsla ráð-
herrans um utanríkismál.
Skýrsla Jóns Baldvins
Skýrsla Jóns Baldvins hefur þeg-
ar vakið mikla athygli fyrir ný við-
horf til EB. Ekki verður það tekið
til umfjöllunar hér heldur annað
sem sérstaka athygli mína vekur í
ljósi frétta síðustu vikumar um
mannréttindabrot Tyrkja gagnvart
Kúrdum. Ekki er að finna stakt orð
um þessi mál í skýrslunni. Þögnin
er æpandi þegar þess er gætt að
gerð er grein fyrir þróun mála í
Mið- og Austur-Evrópu, og svæðis-
bundnum deilum og átökum víða
um veröld eru gerð þar skil. En
ekki orð um Tyrkland.
í skýrslunni er ekkert um sjálf-
stæðisbaráttu Kúrda, sem staðið
hefur í mörg ár, ekkert um árásir
tyrkneska hersins á þorp Kúrda,
bæði í Tyrklandi og írak, ekkert
um það að tyrkneska stjómin virð-
ist staðráðin í því að bæla niður
uppreisn Kúrda með öllum ráðum
þótt hún hafi heitið því fyrir aðeins
fjórum mánuðum að leysa kúr-
díska vandamálið með auknu lýð-
ræöi og mannréttindum.
Spurningin er hvers vegna?
Hvers vegna getur utanríkisráð-
herra engu svarað um Tyrkland
og segist þurfa að afla upplýsinga
um mannréttindabrot þar í landi?
Upplýsinga sem með réttu hefðu
átt að vera í skýrslu ráðherrans
um utanríkismál.
Svarið er einfalt. Tyrkland er í
NATO og íslensk utanríkisstefna
er enn í viðjum fortíðarinnar.
Þeirrar fortíðar sem var þegar
kalda stríðið stóð yfir og tvö stór-
veldi stóðu andspænis hvort öðru
og söfnuðu kringum sig banda-
mönnum. Öörum megin var NATO
hinum megin Varsjárbandalagið.
Þá viku mannréttindi fyrir öryggis-
hagsmunum stórveldanna. Þá var
ekkert amast við herforingja-
stjómum í Grikklandi og Tyrk-
landi. Þessi ríki vom í NATO og
því vinir okkar og samherjar í bar-
áttunni við óvininn í austri. Vin-
átta þeirra skipti meira máli en
mannréttindi þegnanna í ríkjun-
um.
Kjallarinn
Kristinn H. Gunnarsson
alþingismaður
Þá er þagað þunnu hljóði
Miklar breytingar hafa orðið í
heiminum, kalda stríðinu er lokið,
heimsveldið í austri er hrunið, Ber-
línarmúrinn fallinn, Varsjár-
bandalagið hefur verið lagt niður
og lýðræðislegir stjómarhættir
hafa verið teknir upp í Mið- og
Austur-Evrópu en íslensk utanrík-
isstefna er frosin föst í fortíðinni.
Hún þegir þunnu hljóði um mann-
réttindabrot í NATÖ-ríki, en segir
frá hörmungum sömu þjóðar í írak.
írak er ekki í NATO, en Tyrkland
er í NATO. - Það er munurinn.
Þrátt fyrir gífurlegar breytingar
í heiminum er íslensk utanríkis-
stefna óbreytt, hagsmunir hemað-
arbandalagsins NATO víkja til
hliðar mannréttindum þegnanna.
Þetta var augljóst í Persaflóa-
stríðinu. Þá vom NATO-þjóðir í
fararbroddi undir fána Sameinuðu
þjóðanna og ráku íraka frá Kúveit
og réðust inn í írak. En í stað þess
að steypa Saddam Hussein af stóh,
eða a.m.k. verða við kröfum Kúrda
í írak um sjálfstæði hurfu þessar
þjóðir á brott. Gáfu að vísu Kúrd-
um fyrirheit um að öryggi þeirra
yrði tryggt en það fór fyrir htið eins
og nýlegar fréttir bera með sér.
Þá var nú meiri reisn yfir ís-
lenskri utanríkisstefnu þegar
Eystrasaltslöndin áttu í hlut. ís-
lenski utanríkisráðherrann lagði
mikið á sig til þess að vera í farar-
broddi þeirra sem vildu viður-
kenna sjálfstæði Eystrasaltsþjóð-
anna og þjóðir V-Evrópu, sérstak-
lega NATÖ-ríki, gagnrýndu harð-
lega mannréttindabrot í Austur-
Evrópu, vhdu verða við kröfum
kúgaöra þjóða um sjálfstæði og
beittu efnahagsþvingunum til þess
að knýja fram úrbætur.
Þegar hin kúgaða þjóð heitir
Kúrdar er öldin önnur. Þá er þagað
þunnu hljóði yfir mannréttinda-
brotum og lagður fram samningur
um fríverslun enda nemur útflutn-
ingur til Tyrklands hehum 253 þús.
kr.
Mannréttindi fyrir alla
Tvískinnungurinn i íslenskri ut-
anríkisstefnu er yfirþyrmandi,
mannréttindi eru ekki fyrir alla.
Það er vegna þess að við höfum
reist utanríkisstefnu okkar á hags-
munum NATO. Það er kominn tími
th þess að endurmeta þessa stefnu
í ljósi breytinganna sem oröið hafa
í alþjóðamálum og þar eigum við
að leyfa okkur að móta stefnu sem
tekur mannréttindi og frelsi manna
og þjóöa fram yfir hagsmuni hern-
aðarbandalaga.
Ingvar Carlsson, fyrrverandi for-
sætisráðherra Svíþjóðar, hefur lagt
th að NATO verði lagt niður. Ég tek
undir þessa thlögu og tel nauðsyn-
legt að hún verði tekin á dagskrá í
umræðu um utanríkismál. Utan-
ríkis- og öryggismálum eigum við
að beina inn á vettvang Sameinuðu
þjóðanna og RÖSE, ráðstefnu um
öryggi og samvinnu í Evrópu og
ýta til hhðar hernaðarbandalögum,
sérstaklega þeim sem thheyra
heimsmynd fortíðarinnar. Við-
fangsefni okkar er að móta utan-
ríkisstefnu á grundvelh þeirra að-
stæðna sem nú eru uppi og því að
öryggi þjóða verður best tryggt með
mannréttindum fyrir aha.
Kristinn H. Gunnarsson
„Tvískinnungurinn í íslenskri utanrík-
isstefnu er yfirþyrmandi, mannréttindi
eru ekki fyrir alla. Það er vegna þess
að við höfum reist utanríkisstefnu okk-
ar á hagsmunum NATO.“