Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1992, Page 16

16
MÁNUDAGUR 4. MAÍ 1992.
Rétt að gefa Atlantsáli Blöndu
Enginn hefur opinberlega mótmælt
þeirri fullyrðingu, sem ég setti fram
opinberlega fyrir síðustu jól, að
ákvarðanatakan vegna virkjunar
Blöndu væri jafn mikið hneyksli og
jafn alvarleg íjárhagsleg mistök og
Kröfluvirkjun var á sínum tíma.
Enginn stjómmálamaður hefur lýst
skoðun sinni á þessu alvarlega máli
nema Ólafur Ragnar Grímsson.
Hann lýsti því yfir eftir aðalfund
Landsvirkjunar nú nýlega að íjár-
festingar Landsvirkjunar fyrir 22
milijarða króna undanfarin 10 ár,
meðan engir nýir orkukaupendur
hafa komið til, væru stærstu fjárfest-
ingarmistökin á íslandi. Það var talið
rýra orð Ólafs Ragnars að hann hafði
sjálfur setið í stjóm Landsvirkjunar
á þessum tíma og aldrei látið bóka
athugasemdir við fjárfestingar-
áformin. Yfirgripsmikil þekking
hans á málefnum Landsvirkjunar
hlýtur hins vegar aðeins að auka á
þungann í orðum hans og einnig að
í orðum hans felst gagnrýni á eigin
störf, sem mun vera sjaldgæft bæði
hjá honum og íslenskum stjórnmála-
mönnum almennt. Gagnrýni Ólafs á
Landsvirkjun undirstrikar þá stað-
reynd aö flokkur hans, eins og allir
hinir gömlu flokkamir, ber á þessu
ábyrgð. Flokkamir eiga fulltrúa í
stjóm Landsvirkjunar. Ábyrgð er
hugtak sem íslenskir sljómmála-
menn skilja yfirleitt ekki og er því
samviskan ekki að þvælast fyrir
þeim. Mun það vera skýringin á und-
arlegri þögn kjörinna fulltrúa okkar
um þetta mál.
14.000.000.000
króna í súginn
Á núverandi verðlagi kostar
Blönduvirkjun 14 mifljarða króna,
þ.e. stofnkostnaður, fjármagnskostn-
aður og bætur til bænda og annarra.
Það íiggur fyrir að engin þörf er fyr-
ir virkjunina og verður ekki næstu
árin. Meira að segja formaður Lands-
virkjunar, Jóhannes Nordal, viður-
kennir þessa staðreynd og hefur kafl-
að virkjun Blöndu tímasetningar-
mistök en ekki fjárfestingarmistök.
Að gera greinarmun á þessu tvennu
er hlálegt þegar haft er í huga að
þarna er að tala eitt æðsta yfirvald
fjármála þjóðarinnar, sjálfur seðla-
bankastjórinn. „Tímasetningarmis-
tökin“ í virkjun Blöndu kunna að
verða 20 ár eða jafnvel meiri, ef ekki
takast samningar við stóriðjufyrir-
tæki. Astæða er til að tortryggja mjög
aö til slíks komi í bráð. Það má telj-
ast kraftaverk ef orkusölusamningar
leiða til nýtingar Blönduvirkjunar
fyrr en að 7-8 ámm liðnum. Þá hefur
núverandi vaxtastig í landinu gert
það að verkum að fjárfestingin hefur
glatast að fullu. Með 10% raunvöxt-
um tvöfaldast höfuðstóllinn á 7
árum. Þaö kunna að líða 20 ár áður
en Blanda verður fullnýtt. Sumir
telja jafnvel að full nýting hennar
verði ekki fyrr en um árið 2030.
Orkuspá, sem gerir ráð fyrir sliku,
er öragglega ekkert vitlausari en
orkuspár Orkustofnunar hafa
reynst.
Engir orkusölu-
samningar í tvo áratugi
Þjóðin hefur verið heilaþvegin svo
rækilega með endalausum bjartsýn-
isþvættingi um hina stórkostlegu
möguleika okkar, sem felast í virkjun
vatnsaflsins, að sennilega hafa fáir
veitt því athygli að orkusölusamn-
ingur hefur ekki verið gerður við
nýjan aðila í næstum tvo áratugi eða
síðan samiö var um sölu raforku til
íslenska jámblendifélagsins. Nú í
ljósi reynslunnar vildu allir að aldrei
hefði sú Lilja verið kveðin. Jám-
blendiverksmiðjan á Grandartanga
hefur verið rekin með miklu tapi
þrátt fyrir hetjulega vamarbaráttu
Jóns Sigurðssonar forstjóra og sam-
starfsmanna hans.
Union Carbide, sem var upphaflegi
Jóhannes Nordal við vígslu Blöndu
virkjunar.
samstarfsaðili okkar Islendinga við
undirbúning að byggingu verksmiðj-
unnar, dró sig út úr samstarfinu með
umtalsverðum fómarkostnaði. Þar
slapp þessi alþjóðlegi auðhringur bfl-
lega og hefðum við mátt fara að hans
fordæmi og hætta við byggingu verk-
smiðjunnar þó það hefði þýtt glatað
fé til undirbúningsins. Tapið nemur
miklu hærri upphæðum, jafnvel þó
að verksmiðjan greiöi aðeins 61 eyri
á hveija kWst. meðan ísal greiðir um
50% hærra verð fyrir raforkuna frá
Landsvirkjun (samningar þessara
aðila era ekki sambærilegir og því
kannski ekki réttlátt að bera þá sam-
an án nánari skýringa). Rafmagns-
veita Reykjavíkur greiðir 207 aura
fyrir hveija kWst.
Áttum ekki frumkvæði að
eina raunhæfa samningnum
Samningur okkar við Alusuisse
vegna íslenska álfélagsins fyrir
þremur áratugum er eini viðunandi
samningur okkar bæði fyrr og síðar
um raforkusölu til erlendra aðila og
stóriðju. Þáverandi stjómarformað-
ur Alusuisse hefur lýst því hvér
kveikjan var að þeim samningi.
Hann sagði frá því í blaðagrein er
hann ásamt öðrum frammámönnum
Alusuisse var á leið til Kanada með
flugvél. Á leiðinni var þeim litið út
um glugga og vildi þá svo til að þeir
sáu til jarðar. Þeir sáu land með
miklum vatnsfóllum. Hér hlýtur að
vera ódýrt að framleiða rafmagn
sögðu þeir hver við annan. „Hvaða
land er þetta?“ spurðu þeir flug-
manninn, sem gat upplýst þá um að
samkvæmt hans kortum væri landið
ísland. Skömmu seinna vora svo
svissnesku athafnamennirnir komn-
ir hingað að semja við okkur þannig
að þeir gætu sætt sig við. Snilli okkar
í því máli fólst í því að segja „Já-
takk“ þegar okkur var boðið sam-
starf.
Þrátt fyrir algjört árangursleysi
eða neikvæðan árangur við orkusölu
til erlendra aðila nú í 30 ár er ennþá
verið að telja okkur trú um að stóri
vinningurinn sé rétt handan við
homið og hvert reginhneykslið á
fætur öðra í raforkumálum er afsak-
að með þvi að þetta sé nú allt að
koma. Hitt er staðreynd að mikil
ónýtt vatnsaflsorka er til staðar úti
um allan heim. í A-Evrópu, sem nú
er að opnast, er ónýtt en nýtanleg
Efdrhelgina
Valdimar H. Jóhannesson
vatnsorka tæplega hundrað sinnum
meiri en hér.
Sami höfuðpaurinn
í marga áratugi
í ljósi þessa er lygasögu líkast að
sami maðurinn hefur verið í forsvari
fyrir þessum mikilvægu sviðum alla
áratugina. Þessi maður, Jóhannes
Nordal, hefur auk þess að stjóma
Seðlabankanum veriö stjórnarfor-
maður Landsvirkjunar og jafnan
leitt samninga um orkusölu. Hvaö í
ósköpunum veldur svona verklagi?
Er enginn maður annar hér talinn
vera með fullu viti? Hvað veldur því
að hann nýtur slíks ofurtrausts? Ég
fæ ekki séð að verkin réttlæti slíkt.
Hér er ástæðulaust að hnjóða í per-
sónuna Jóhannes Nordal. Skiljanlegt
er að hann slái ekki hendinni á móti
allri upphefðinni. Slíkt er aðeins
mannlegt. Flestir uppveðrast ef mik-
iö er með þá látið og ekki munu laun-
in spifla þarna fyrir. Hins vegar er
stóra spumingin sú af hverju hann
er valinn til allra þessara starfa, þar
sem hagsmunimir bókstaflega
stangast á. Annars vegar í stöðu
seðlabankastjóra sem á að veita að-
hald í lántökum erlendis og síðan
sem stjómarformaður Landsvirkj-
unar. Landsvirkjun skuldar um 42
mifljarða króna erlendis - um
fimmtu hveija krónu sem við skuld-
um.
Margfalt ódýrari
kostur nýtist ekki
Ótímabær virkjun Blöndu mun
ekki aðeins íþyngja efnahagslífi okk-
ar beint. Hún kemur einnig í veg fyr-
ir að fýsilegur kostur við raforku-
framleiðslu að Nesjavöllum nýtist.
Nýting Hitaveitu Reykjavíkur á jarð-
hitanum þar býður upp á mjög ódýra
framleiðslu rafmagns úr gufuork-
unni, sem leysist úr læðingi, eins og
gert er með góðum árangri í Svarts-
engi. Hitaveitan áætlar að fá megi 60
MW orku auk raforku til hitaveit-
unnar sjálfrar með nýtingu aflsins
úr gufunni. Ekki liggur fyrir hvað
60 MW orkustöð mundi kosta, en að
mati hitaveitunnar kostar 40 MW
stöð um 1,5 mifljarða króna. Sam-
bærilegt afl kostar í Blönduvirkjun
um 3,7 milljarða króna.
Þá er eftir aö telja það hagræðið,
sem mestu skiptir, að miklu ódýrara
er aö virkja í smáum skrefum. Þá
þarf ekki að bíða áratugi eftir því að
fjárfestingin nýtist. Okkur hefði dug-
að að fjárfesta fyrir aðeins tíunda
hluta þess sem við nú höfum fjárfest
fyrir til að vera tryggir með nægt
rafmagn til næstu aldamóta og jafn-
vel lengur, ef ekki kemur til stóriðju.
Engin fyndni
Viö sitjum uppi með Blönduvirkj-
un og skuldirnar hvort sem okkur
líkar betur eða verr. Lítil von er til
þess að viö getum nýtt hana um lang-
an tíma eins og fyrr segir. Þetta vita
forráðamenn Atlantsálshópsins. Þeir
vita jafnframt hvað það er okkur
mikið kappsmál að fá hingað orku-
frekan iðnað. í samningum okkar við
þá hafa þeir undirtökin. Þeir eiga
margra kosta völ. Við virðumst hins
vegar eiga aðeins þennan eina kost.
Augljóst er að Atlantsálshópurinn
getur nánast neytt okkur til samn-
inga á grundvelli þess kostnaðar sem
við hefðum af samstarfi við þá að
frátaldri Blönduvirkjun. Spurningin
er því sú hvort við gerðum ekki best
í því að gefa þeim formlega afnot af
virkjuninni um ákveðið tímaskeið,
t.d. frá því í dag fram til ársloka árs-
ins 2010, í stað þess að láta þá þvinga
okkur til þess. Það væri þá hagur hr.
Allen Bom hjá Amax og félaga hans
að flýta framkvæmdum til að nýta
gjöfina sem lengst. Þessu er ekki
slegið hér fram sem fyndni. Þetta er
hin raunverulega staða sem stjórn
Landsvirkjunar hefur sett okkur í.
Væri ekki rétt að fá aðra menn til
verka?
^erð á mann m.v. fjóra í íbúð á Visconde og
itaðgreiðslu ferðakostnaðar a.m.k. 10 dögum fyrir
irottför. Föst aukagjöld (flugvallarskattur, innritunarg
>g forfallagjaid), samtals 3.350 kr. á hvem fullorðinn,
:kki innifalin í verði.
iarnaafsláttur (2ja -15 ára) er 10.000 kr.
/erð m.v. tvo í íbúð: 43.605 kr.
áður. Gist verður á Visconde og B
íðahótelunum. Gríptu gæsina á m<
Portúgal- j
„heitasti"
sólarstaðurinn í ár. !
ni 699 300; við Austurvöll: sími 2 69 0i
við Ráðhústorg á Akureyri: sími 2 50 0\