Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1992, Blaðsíða 36

48
MÁNUDAGUR 20. JÚLÍ 1992.
r
>
„Hugmyndin um fullveldi rikja er grundvallarregla alþjóðasamskipta sem allt annað byggist á“, segir m.a.
I greininni.
Þjóðernishyggju
DV andmælt
Um fá mál er ritað af meiri van-
þekkingu en um þjóðir og þjóðem-
ishyggju. Gott dæmi um þetta er
ritstjómargrein Jónasar Kristjáns-
sonar í DV laugardaginn 13. júní
sl. Hugmyndin um sameinaða Evr-
ópu er martröð, segir Jónas, það
sanna örlög Bandaríkjanna, Júgó-
slavíu og Norður-írlands.
Undarlegt má heita að ritstjórinn
skuli ekki minnast neitt á Sovétrík-
in sálugu. Ástæðuna fyrir ógöngum
þessara landa kveður Jónas vera
þá að þau hafi ekki haldið sig við
hugtakið þjóð sem fullveldisein-
ingu.
Hugtakið þjóð
Hugtakið þjóð má skilja á marga
vegu, en algengast er að skoða það
frá tveimur sjónarhólum. Annars
vegar er þjóð ákveðin menningar-
eining, sem einkennist af sameigin-
legri menningu og tungu, óháð
pólitískum einingum. Hins vegar
er þjóð pólitísk eining sem markast
af sameiginlegri stjórnmálasögu,
sameiginlegu ríki, og vilja fólksins
tíl að vera þjóð.
Þessi síðari skilningur á uppmna
sinn í hugmyndum frönsku bylt-
ingarinnar og náöi fótfestu í
Bandaríkjunum sem era elsta lýð-
ræðisríki heims. Fyrri skilningur-
inn á upprana sinn í Þýskalandi
og hefur náð miklum vinsældum í
Austur-Evrópu og m.a. riöið hús-
um á íslandi.
í hugum frönsku byltíngarmann-
anna skiptí kynþáttur, tungmnál
uppruni eða trúarbrögð ekki máli
fyrir þjóðemi. Á þessum forsend-
um fengu gyðingar þegnréttindi í
Frakklandi og á þessum forsendum
hafa hinir ólíku hópar Bandaríkj-
anna sama lagalega rétt. Þjóð hefur
hér því merkinguna lýðræðislegt
samfélag jafnrétthárra manna.
Hin menningarlega skilgreining
á þjóð leggur hins vegar áherslu á
ákveðin hlutlæg einkenni á fólki;
þjóðir era nánast náttúruleg fyrir-
bæri. Þjóðemishyggja sem byggist
á þessu leggur áherslu á að menn-
ingarlegar einingar - þjóðir - og
pólitískar einingar - ríki - fari sam-
an. Landamæri skulu miðast við
mörk ólíkra menningarheima; slíkt
sé eina eðlilega og siðferðilega rétt-
lætanlega skipulagið á sambúðar-
vanda mannkyns.
Þessi hugtök þurfa auðvitað ekki
að vera algjörlega andstæð, þó þau
séu það oft. Frægt dæmi um and-
stöðuna era deilur Frakka og Þjóð-
verja um Alsace á síðustu öld.
Kjallarinn
Birgir Hermannsson
stjórnmálafræðingur
Frakkar sögðu íbúa Alsace vera
Frakka af því að þeir vildu það
sjálfir, en Þjóðverjar sögðu þá Þjóð-
verja af því að þeir væra hlutí af
þýsku þjóðinni, þ.e. þýskri menn-
ingardeúd.
Þennan mun á Frakklandi og
Þýskalandi má sjá enn þann dag í
dag. Arabi sem fæddur er í Frakk-
landi fær sjálfkrafa franskan ríkis-
borgararrétt en Tyrki sem fæddur
er í Þýskalandi fær það ekki. Hins
vegar fær fólk af þýskum ættum í
Austur-Evrópu og Rússlandi sjálf-
krafa þýskan ríkisborgararétt,
jafnvel þó það kunni ekki stakt orð
í þýsku!
Fullveldi
í alþjóðastjómmálum era ríki
fullvalda. Fullveldi merkir hér
óskoraðan yfirráðarétt yfir
ákveðnu landsvæði og rétt til að
setja þar reglur og framfylgja þeim
með valdi ef þörf krefur. Fullveldi
felur í sér endanlegt vald aða al-
gjört vald. Hugmyndin um fuliveldi
ríkja er grandvallarregla alþjóða-
samskipta, sem allt annað byggist
á.
Önnur hugmynd sem hefur haft
mikil áhrif í alþjóðastjómmálum
frá fyrri heimstyrjöldinni er reglan
um sjálfsákvörðunarrétt þjóða.
Þessi regla felur í sér það markmið
að öU ríki skuli vera þjóðríki. Þessi
regla er nátengd kenningunni um
fullveldi lýðsins, sem segir að
grandvöllur ríkisins og þar með
endanlegt vald sé hjá fólkinu (eða
þjóðinni). Flestir virðast því telja
það eðlilegt að ríki og þjóð fari sam-
an.
Vandamálin viö þetta era hins
vegar augljós. í fyrsta lagi er þaö
alls ekki ljóst hvað þjóð er. Þetta
er skýrt í Vestur-Evrópu - þar sem
þjóðríkið á uppruna sinn - og öllum
augljóst þegar um Afríku og Asíu
er að ræða. í öðra lagi er ekki ljóst
hvemig á aö framkvæma þetta.
Hrein þjóðríki (í menningarlegum
skilningi) era undantekningar.
Ólíkar þjóðir búa hver innan um
aðra. í þriðja lagi stangast reglan
um fullveldi ríkja í mjög mörgum
tilfellum á við regluna um sjálfsá-
kvörðunarrétt þjóða.
Hugmyndin um eitt ríki og eina
þjóð var hugsjón Adolfs nokkurs
Hitlers og milljóna manna annarra,
þar á meðal Jónasar Kristjánsson-
ar, ritstjóra DV, og meginþorra ís-
lendinga. í dæmi Hitlers stangaðist
þessi hugmynd á við fullveldi Pól-
lands, Austurríkis og Tékkóslóvak-
íu. í dæmi forseta Serbíu stangast
þetta á við fullveldi Króatíu og
Bosníu.
Ritstjóri DV talar af fávisku um
flókið mál. Tengsl ríkis og þjóðar
hafa verið margbrotin í gegn um
tíðina. Tilraunir manna í krafti
þjóðemishyggju til að draga nátt-
úruleg landamæri á grandvelli
þjóða hafa leitt til ómældra hör-
munga, ekki síst í Austur-Evrópu.
Væri Jónas Kristjánsson sam-
kvæmur sjálfum sér yrði hann
fyrstur manna til að viðurkenna
sjálfstætt ríki hvítra.manna í Suð-
ur-Afríku, hvetja til stofnunar
Stór-Serbíu og brottreksturs araba
frá Frakklandi. Og hvað með ísra-
el, Jónas, hvemig varð það til?
Birgir Hermannsson
„Tilraunir manna í krafti þjóðernis-
hyggju til að draga náttúruleg landa-
mæri á grundvelli þjóða hafa leitt til
ómældra hörmunga, ekki síst í Aust-
ur-Evrópu.“
Sviðsljós_______ DV
Skátar flykktust i Árbæjarsafn í gær en safniö hélt þá svokallaðan skátadag
í samstarfi viö Skátasamband Reykjavíkur. Skátaflokkarnir Mýslur og Hel-
lendar í skátafélaginu Garðbúum unnu ýmis tjaldbúðarstörf og hægt var
að skoða ferðabúnaö skátanna auk þess sem margs konar skátafræði
voru kynnt. í hádeginu var eldað á hlóðum og gafst fólki tækifæri á að
gæða sér á bökuðu brauði. Dagskránni lauk svo með varöeldi að góöra
skáta sið. DV-mynd GVA
Krakkarnir á bænum Ási í Skagafirði hafa eignast nýjan leikfélaga. Það
er folald sem missti móður sina i kuldahretinu fyrir skömmu. Einar
Valur Valgarðsson, bóndi í Ási, fann folaldið þar sem það stóð við hlið
deyjandi móður sinnar. Móðurmjólkin er folöldum nauðsynleg en vel
hefur gengið að ala folaldið á blandaðri kúamjólk. Þaö er nú komið vel
á legg. DV-mynd Þórhallur Ásmundsson
Almenningi gafst kostur á að kynna sér starfsemi Nesjavallavirkjunar á
laugardaginn og nýttu sér það margir. Fólki var skýrt frá ferli heita vatnsins
í gegnum virkjunina og hvernig hitun kalda, ferska vatnsins fer fram þang-
að til það endanlega rennur til neytandans á hitaveitusvæðinu. Eftir skoðun-
arferðirnar bauð Hitaveita Reykjavíkur upp á kaffi og meðlæti i mötuneytis-
skála starfsmanna. DV-mynd GVA