Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Ríkið afstýrir fríiðnaði
Ríkisvaldið leggur steina í götu fríiðnaðar í nágrenni
Keflavíkurflugvallar og fælir erlend fyrirtæki frá fjár-
festingu á svæðinu, þótt atvinnuleysi á Suðumesjum
sé komið í 5% og muni aukast í vetur vegna stöðvunar
vamarliðsframkvæmda og samdráttar í fiskvinnslu.
Stærsti þröskuldurinn í vegi fríiðnaðar er samningur
frá síðustu áramótum milli utanríkisráðuneytisins og
Flugleiða um fjögurra ára einokun í afgreiðslu vöru-
flugs á Keflavíkurflugvelli. Erlendir aðilar vilja ekki og
munu ekki lenda í klóm slíks einokunarsamnings.
Utanríkisráðuneytið getur að vísu „óskað eftir“, að
samningurinn verði endurskoðaður á tímabilinu, en
Flugleiðum ber ekki skylda til að verða við þeirri ósk.
Þessum mistökum sínum reyndi utanríkisráðuneytið
lengi að halda leyndum, en það hefur ekki tekizt.
Fríiðnaðarsvæði eru svæði, þangað sem flytja má
tollfrjáls hráefni til að framleiða fullunna vöra, sem
síðan er aftur flutt tollfijálst úr landi. Innlend gjöld
leggjast ekki á vöruna, nema hún sé að lokum seld inn-
anlands og sé tollskyld og skattskyld sem slík.
Skipting heimsins í tollmúrasvæði með frjálsum
markaði innan svæðanna hefur stuðlað að tilraunum
fyrirtækja til að komast með fótinn inn fyrir dyr með
þessum hætti. Fyrirsjáanleg aðild íslands að Evrópska
efnahagssvæðinu getur gert landið að slíkum millilið.
Bandarísk fyrirtæki hafa verið að skoða ísland sem
hugsanlegt fríiðnaðarsvæði. Hugmyndir þeirra hafa í
meira en ár velkzt um í aflóga stjómkerfi íslands, án
þess að nokkur botn hafi fengizt í máhð. Bandaríkja-
mennimir em hins vegar reynslunni ríkari í tæka tíð.
Þeir hafa kynnzt stjómkerfi, sem getur ekki melt
nýjungar og leggur heldur steina í götu þeirra til að
drepa tímann. Þeir hafa kynnzt stjómkerfi, sem hyggst
mjólka útlenda viðskiptavini í þágu gæludýrs, sem hef-
ur fengið einokun á vöruafgreiðslu Keflavíkurvallar.
Þeir hafa kynnzt embættismönnum og ráðherrum,
sem ekki lesa málsgögn, en ímynda sér, að fríiðnaðar-
svæði feli í sér útgjöld af hálfu ríkisins, og skilja ekki,
að slík svæði byggjast á, að til séu heilbrigðir rammar
og vinnureglur, er'treysta má, að farið sé eftir.
Fyrst verða leikreglumar að verða til, þar á meðal
frelsi í vöruflugi. Þegar leikreglumar verða til, getur
fríiðnaður skotiö rótum og dafnað af sjálfu sér. Leikregl-
umar geta aldrei verið gulrót, sem er sýnd veiði, en
ekki gefin. Þær verða að vera til í raun og vem.
Bezt er, að helztu atriði leikreglna séu bundin í lög-
um, þar sem fram komi, hvaða viðskiptafrelsi lagt er
til af íslands hálfu, til dæmis í afgreiðslu vöruflugs og
í staðsetningu fmðnaðarfyrirtækja. Þetta frelsi þarf að
vera veruleiki í lögum, ekki loforð um síðari reglugerð.
Hjá kvígildum ráðuneytanna er vafalaust útbreidd
skoðun, að ekki beri að hlaupa upp til handa og fóta til
að laga leikreglur, sem taldar hafa verið nógu góðar .
fyrir Islendinga og hafa til dæmis komið í veg fyrir, að
hér myndaðist öflugur fiskútflutningur í flugi.
Ráðherrum og embættismönnum hefur tekizt að aug-
lýsa fyrir umheiminum, að hjá þeim sé fjandsamlegt
andrúmsloft í garð fríiðnaðar og að áhugasamir útlend-
ingar verði að hafa svo mikið fyrir því aö fá botn í ein-
fold mál hér á landi, að þeir nenni ekki að standa í því.
Þegar stjómvöld drápu tilraunir íslendinga til að
koma á frjálsu fiskflugi, varð þegar ljóst, að draumar
um fríiðnað við Keflavíkurvöll mundu ekki rætast.
Jónas Kristjánsson
Ólík örlög
punds og franka
ergja Stór-Breta
Rétt eins og Sherlock Holmes
gerir sér grein fyrir því á einum
stað í Baskerville-hundinum að
mestu varðar hvers vegna hundur-
inn gó ekki á næturþeli, reynist það
afdrifaríkast sem ekki gerðist í
átökunum á alþjóðlegum gjaldeyr-
ismarkaði í síðustu viku. Þegar upp
var staðið hafði spákaupmönnum
mistekist að leggja franska frank-
ann að velli. Gengi hans féll ekki
þrátt fyrir harða atlögu og þeir sem
höfðu ætlaö sér að taka fyrirhafn-
arlítinn gróða á lækkun sátu eftir
með sárt enni og verulegt tap.
Af þessu leiöir aö annað gerist
ekki heldur, gengissamflot Evrópu-
bandalagsríkja lendir ekki í
ógöngum, eins og fariö hefði ef
franskinn hefði verið felldur. ít-
alska líran stendur aö vísu utan
þess til bráðabirgða og breska
sterlingspundið um óákveðinn
tíma en myntir hinna 10 EB-ríkj-
anna halda samskráningunni eins
og ekkert hafi í skorist.
Úrslitin réðust á föstudag í síð-
ustu viku þegar Bundesbank í
Þýskalandi tók að styðja frankann
strax og hann varð fyrir þrýstingi
en beið þess ekki að slíkur stuðn-
ingur yrði skylda, við lægri skrán-
ingarmörk frankans. Við það sáu
spákaupmenn að Banque de
France átti vísan fullan stuðning
Bundesbank, sáu þar meö sitt
óvænna og lögðu árar í bát.
Seðlabönkunum tókst að ráða við
markaðinn í þessari snerru, vegna
þess aö engum vafa er undirorpið
þaö sem frönsk og þýsk stjómvöld
héldu statt og stöðugt fram: Allar
hagstærðir og efnahagsaðstæður
vitna um að frankinn er traustur
gjaldmiðill og alls engin efnisrök
til að fella gengi hans, frekar mætti
færa rök fyrir breytingu á hinn
veginn.
Verðbólga í Frakklandi er nú
lægri en í Þýskalandi. Framleiðslu-
kostnaður á framleiðslueiningu
vex hægar en austan Rínar. Við-
skiptajöfnuður Frakklands er hag-
stæður og frönsk ríkisfjármál í
traustum skorðum. Atvinnuleysi
er tekið að réna.
Frakklandssfjórn og Frakklands-
banki voru því staðráöin í að verja
til þrautar það traust og álit sem
frönsk fjármálastjóm hefur unnið
sér með fóstum tökum á þróun
efnahagsmála og peningamála frá
1983 þegar fyrsta ríkissfjómin á
forsetaferh Mitterrands steytti á
skeri óskyggju og úreltra krata-
kreddna.
Og það sem meira er, þeir sem
stjórna frönskum efnahags- og pen-
ingamálum vilja fyrir hvem mun
varðveita þá stöðu aö frankinn sé
til reiöu til að gerast akkeri gengis-
kerfis EB fari svo að þýska markið
slakni í því hlutverki. Svo getur
hæglega farið þegar reikningamir
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
fyrir að sameina þýsku ríkin upp á
krít taka að íþyngja þýskum ríkis-
fjármálum og tiltölulega ör aukn-
ing framieiðslukostnaöar fer að
skerða samkeppnisstööu þýskrar
iðnaðarframleiðslu.
Þeir sem stjóma frönskum efna-
hagsmálum leggja áherslu á stöð-
ugt gengi jafnt af efnahagslegum
og pólitískum ástæðum. Þaö er
ómissandi fyrir trausta áætlana-
gerð og samfellda þróun atvinnu-
lífs. Gjaldmiðillinn sem ræður ferð-
inni í EB ræður líka vaxtastiginu
og Frakkar viija halda þvi sem
lægstu til að auðvelda þróun og
eflingu samkeppnishæfs iðnaðar.
Sömuleiðis styrkir stöðugt gengi
EB á alþjóðavettvangi gagnvart
hinum stóru efnahagsveldum,
Bandaríkjunum og Japan.
Hvað sem þýskum ráðamönnum
finnst í hjarta sínu um þessa fram-
tíðarsýn, ber samvinnan í gengisá-
tökunum síðustu vikur vott um að
þeir em staðráðnir að gera sitt til
að efla samvinnuna við Frakkland
á vettvangi EB. Allt frá því Aden-
auer og de Gaulle innsigluöu
fransk-þýska sátt og samvinnu,
hafa ríkin tvö verið þungamiöjan í
starfi og þróun EB. Eftir samein-
ingu Þýskalands og hmn Sovét-
veldisins er þýsku stjómarflokk-
unum jafnt og sósíaldemókrötum
meira í mun en nokkm sinni fyrr
að sýna í verki að þeir séu „góöir
Evrópumenn" en láti ekki freistast
af hreyttum aðstæðum til ævin-
týramennsku eða yfirgangs.
Enn brýnni verður þörfin á slíkri
afstöðu, eftir að komið er á daginn
að þau öfl í breska íhaldsflokknum,
sem alltaf hafa verið á móti aðild
að EB, reyna eftir ófarir pundsins
á gengismarkaði að blása að glæð-
um andúðar á Þjóðverjum í því
skyni að koma í veg fyrir staðfest-
ingu Maastricht-sáttmálans um
frekari Evrópueiningu. Bresku
sorpblöðin fara hamfómm í Þjóð-
veijaníði og Margaret Thatcher
ræðst á John Major, eftirmann
sinn, af heift.
Major fer nú með formennsku í
ráðherraráði EB og hefur undan-
farið verið önnum kafinn að und-
irbúa skyndifund leiðtoga banda-
lagsríkja í Birmingham 15. og 16.
þ.m. Þar á að leitast við að leggja
drög að þvi að leysa vandann sem
uppi er og kom til þegar Danir
felldu Maastricht-samninginn. Nú
hefur fjármálaráðherra Majors,
Norman Lamont, gert sér far um
aö torvelda samkomulagsviðleitni
hans.
Helmut Schlesinger, aðalbanka-
stjóri Bundesbank, sendi breska
fjármálaráðuneytinu greinargerð
til aö sýna fram á að óréttmætt
væri að saka bankann um að hafa
brugðist því að styðja pundiö þegar
á reyndi. Fyrir mistök í þýska
sendiráðinu í London birtist efni
greinarinnar í Financial Times.
Lamont brást við með því aö láta
ráöuneyti sitt saka Þjóðverja. um
trúnaöarbrot.
Sé einhverjum unnt að kenna um
hversu fór fyrir pundinu er það
Lamont. Hann á því á hættu að
verða vikið úr starfi og reynir nú
að torvelda Major slíka aðgerð með
því að búa svo um hnúta aö hana
yrði unnt að leggja út sem undan-
látssemi við Þjóðveija og magna
þannig enn uppsteytinn í íhalds-
flokknum gegn Major og þeirri
Evrópustefnu hans að Bretland
verði þar ávallt í innsta hring.
Fram til þessa hefur engin stjóm
EB-ríkis tekið undir bollaleggingar
í fjármálaheiminum um að EB-
ríkin skiptist á tvæ brautir. Ríki
sem ekkert er að vanbúnaöi aö taka
upp sameiginlega mynt, Frakk-
land, Þýskaland og Beneluxlöndin,
haldi tímasetningu Maastricht og
bæti við sig í leiðinni Svíþjóð og
Austurríki sem sótt hafa um aðild.
Önnur ríki bandalagsins, þar á
meðal Bretland, yrðu utangátta um
ófyrirsjáanlega framtíð.
Magnús T. Ólafsson
John Major, forsætisráðherra Bretlands, (t.v.) spjallar við Poul Schluter, forsætisráöherra Danmerkur, fyrir
fund þeirra i London á miövikudagskvöld. Fyrr um daginn fór Major til Parísar til viðræðna við Mitterrand
forseta. Simamynd Reuter