Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1992, Blaðsíða 27

26
LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1992.
Sophia Hansen hefur barist fyrir umráðarétti yflr dætrum sínum í tvö ár:
Iifir í veikri von
„Ég held áfram aö sinna umgengn-
isréttinum sem ég fékk fyrr á þessu
ári en hann felur í sér aö ég fæ að
hitta stelpumar fyrsta og þriöja laug-
ardag í hveijum mánuöi. Yngri dóttir
mín verður 10 ára gömul á laugar-
daginn (í dag) svo tilefni til utanfar-
arinnar er ærið. Fyrrum eiginmaður
minn getur hins vegar alltaf tekið
upp á því að nota sér það til fram-
dráttar í forræðismálinu ef ég mæti
ekki. Hann gæti þannig mætt með
stelpumar á tilsettum tíma og sagt
að móðirin mæti ekki, jafnvel þó það
sé afmælisdagur yngri stúlkunnar.
Þetta er því erfið staða. Ég er búin
að fara átta sinnum til Tyrklands til
að neyta umgengnisréttar míns en
hingað til hafa feröimar verið árang-
urslausar," segir Sophia Hansen.
Barátta Sophiu Hansen um forræði
yfir tveimur dætrum hennar og
Tyrkjans ísaks Halim Al, Dagbjörtu
Vesile og Rúnu Aysegul, hefur nú
staðiö í tvö ár án nokkurs árangurs.
Halim fór með dætumar í sumarfrí
til Tyrklands í júní 1990 en telpumar
höfðu alltaf verið í Tyrklandi á sumr-
in ásamt honum og móður sinni.
Ýmsar aðstæður hér heima leiddu til
að Sophia leyfði þeim að fara með
fööur sínum.
En fljótlega eftir að Halim var kom-
inn með telpurnar til Tyrklands skar
hann á allt samband við Sophiu. Hún
lifði þó í voninni um að hann kæmi
með þær heim síðar um sumarið.
Þegar hún átti von á þeim hringdi
Halim skyndilega og sagði að hún
fengi aldrei að sjá dætur sínar aftur.
Sophia féll saman og þar með hófst
martröð sem enn sér ekki fyrir end-
ann á.
Halim hefur falið dætumar í Tyrk-
landi og hefur ekki sinnt úrskurði
dómara um umgengnisrétt Sophiu
síðastliðin átta skipti. Þrátt fyrir það
hefur hann enga refsingu hlotið.
Sophia sá dætur sínar síðast í Istan-
bul í maí síðastliðnum.
. Fannst allt vera búið
í síðustu viku var von á úrskurði
dómara í forræðismáli Sophiu og
Halims en málinu var frestað þar til
í nóvember. Sophia mætti í dómhús-
ið ásamt Gunnari Guðmundssyni
lögmanni, bróður og systur. Þar
mætti þeim æstur múgur sem gerði
hróp að þeim, sló til þeirra, hótaöi
þeim öllu illu og hrækti á þau. Dóm-
arinn var umkringdur æstum
íslömskum heittrúarmönnum sem
gripu stöðugt fram í og höfðu í hótun-
um.
„Þetta var einstök upplifun. Mér
fannst ég hverfa aftur í fomaldir
þegar það var við lýði að grýta fólk
til bana ef lýðurinn taldi þaö hafa
brotiö eitthvað af sér. Það var búið
að segja mér að ég gæti búist við ein-
hveiju af fólki sem mundi mæta við
dómsalinn og reyna að hafa áhrif á
niðurstöðu dómarans en okkur óraði
ekki fyrir að allur þessi íjöldi kæmi
og sýndi þessa miklu grimmd og
miskunnarleysi.
Eftir að ég komst við illan leik inn
í dómhúsið fannst mér allt vera búið.
Fólkið var svo ofstækisfullt og virtist
víst til alls. Mér fannst ég allt í einu
ekki geta haldið áfram að berjast.
En eftir að ég jafnaði mig ákvað ég
hins vegar að halda baráttunni
áfram. Ég trúi að réttlætið sigri að
lokum."
Hópar strangtrúaðra íslama munu
hafa staðið að ólátunum viö dómsal-
inn en Sophia hefur þaö eftir lög-
manni sínum ytra að hinn almenni
Tyrki hafi brugðist illa við þróun
þessa máls og þyki hún miður.
Nýr lögmaður tók við máli Sophiu
í Tyrklandi í lok maí. Sophia hætti
samstarfi viö fyrrum lögmann sinn
vegna gruns um að hann þægi mútur
frá Halim. „Ég ber fyllsta traust til
Sænska utanríkisráðuneytiö:
„Mér finnst að íslenska sendiráð-
ið í Stokkhólmi ætti að hafa sam-
band við æðsta mann safnaöar ísl-
amstrúannanna hér í Svíþjóð og
benda á að það samræmist ekki
kóraninum að Sophia Hansen fái
ekki að umgangast dætur sínar. í
gegnum sín sambönd gæti æðsti
maður komiö þeim skilaboöum
áleiöis til réttra aðila í Tyrklandi,"
segir Agnetha Lundvall sem er yf-
irmaður þeirrar deildar í sænska
utanríkisráðuneytinu sem hefur
með forræðismál að gera.
„En auðvitað þarf íslenska utan-
ríkisráðuneytið aö leggja mikla
áherslu á það viö tyrknesk yfirvöld
að þau sjái til þess að úrskurði
dómstóls í Istanbul um umgengnis-
rétt Sophiu við dætumar sé fram-
fylgt," bætir Agnetha viö.
Sænska utanríkisráöuneytið fær
ura 15 til 20 forræðismál til með-
ferðar á hveiju ári. „Það eru þó
ekki öll mál sem koma til okkar. I
mörgum tilfellum enda málin meö
því aö fólk gefst hreinlega upp. Það
er í mjög fáum tilfellum sem málin
hafa leyst farsællega fyrir okkar
skjólstæðinga. Ég get nefht dæmi
frá Pakistan þar sem sænsk móðir
fékk forræði yfir börnunum sam-
kvæmt dómsniöurstööu þar í landi
fyrir nokkrum árum. Það hefur
hins vegar ekki verið hægt að fram-
fylgja dómnum þar sem lögreglan
fmnur ekki bömin.“
Agnetha bendir á að í íslamstrú-
arlöndum hafi erlendar konur
möguleika á að fá fonæði yfír
bömum ef þær sýna fram á að þær
hyggist búsetja sig þar og sanna að
þær geti framfleytt sér og börnun-
um.
Tvaer konur haft sigur
„Ég veit um tvö tilfelli þar sem
sænskar konur hafa unnið forræð-
ismál í Tyrklandi og fengið að fara
með börnin þaðan. Þær bjuggu í
Tyrklandi á raeðan deilan stóð yfir
en það er náttúrlega stór fóm. Ég
held að það séu meiri möguleikar
á aö hafa áhrif á dómara með því
að búa í landinu.“
Þetta segir Claes Renström,
sænskur lögmaöur, sem hefur sér-
hæft sig í deilum Svia við útlend-
inga um forræði yfir bömum.
I viðtali við DV kvaðst lögmaöur-
inn ekki geta tjáð sig almennt um
hvort möguleikarnir á að vinna
mál væru stærri þegar búið er að
áfrýja til hæstaréttar en sagði þá
að minnsta kosti betri í stórum
borgum heldur en litlum bæjum.
Aðspurður um muninn á úrlausn
slíkra mála í Tyrklandi og öðrum
löndum þar sem islamstrú er mik-
ilsráðandi sagði lögmaðurinn:
„Tyrkland er öömvísi að því leyti
að einkaréttur er eftir svissneskri
fyrirmynd. Þaö em því meiri Jíkur
á að vinna svona mál í Tyrklandi
heldur en öðmm löfidum þar sem
íslamstrú er sterk."
-IBS
þessa manns. Hann er mikill baráttu-
maður."
Afbrýðisemi
Sophia og ísak Halim A1 kynntust
fyrst 1980. Hún varö fljótlega ófrísk
og lagðist það illa í Halim sem ekki
vildi kannast við að eiga bamið fyrr
en eftir að það var fætt og ekki fór
milli mála að hann var faöirinn.
Sophia varð ófrísk fljótlega aftur og
fæddi aðra dóttur þeirra. Sophia seg-
ir Halim hafa veriö mjög ofbeldis-
hneigðan allan þennan tíma. „Þaö
byrjaði mjög fljótlega að bera á sjúk-
legri afbrýðisemi, eigingimi og árás-
arhneigð hjá manninum."
Þrátt fyrir þetta giftu þau sig vorið
1984. Halim lofaði alltaf bót og betr-
un. Hins vegar batnaði ástandið ekki
„Fólkiö var svo ofstækisfullt og virtist víst til alls. Mér fannst ég allt I einu ekki geta haldið áfram aö berjast. Eg var svo litil innan um þetta fólk. En eftir að
ég jafnaði mig ákvað ég hins vegar að halda áfram baráttunni. Ég trui að réttlætið sigri að lokum. Ég gefst aldrei upp,“ segir Sophia Hansen sem barist
hefur fyrir umráðarétti yfir tveim dætrum sínum i tvö ár. DV-mynd Brynjar Gauti
Lærði snyrtifræði
Sophia er dóttir Rúnars Sophusar
Hansen og Guöbjargar Rúnu Guð-
mundsdóttur en þau skildu þegar
hún var 10 ára. Hún á sex systkini,
þar af fjögur hálfsystkini. Hún ólst
upp í Bústaðahverfinu, gekk fyrst í
Breiðagerðisskóla og lauk gagn-
fræöaprófi frá Réttarholtsskóla.
Sophia lærði snyrtifræði á snyrti-
stofunni á Hótel Sögu og var byrjuð
að innrétta snyrtistofu þegar hann
neitaöi skyndilega að skila stelpun-
um. Alla tíð síðan, í rúm tvö ár, hef-
ur daglegt líf Sophiu eingöngu snúist
um baráttuna við fyrrum eiginmann
sinn.
og var svo komið að Sophia hugsaði
fyrst og fremst um skilnað.
Halim vann hér fyrst sem kjötiðn-
aðarmaður og þótti duglegur til
vinnu. Þá rak hann leðurheildversl-
un sem skilaði mjög vel af sér framan
af. Sophia segist aldrei hafa orðið vör
við mikla peninga. Síöar kom í ljós
að hann flutti gifurlegt fjármagn úr
landi og reisti meðal annars fyrir það
stórhýsi í Istanbul. Milljónaskuldir
skildi hann eftir ógreiddar hér
heima.
Halim fór úr landinu sumarið 1990
en skilnaður að borði og sæng fékkst
í janúar 1991. Lögskilnaður fékkst
síðan í apríl síðastliðnum.
„Hann gifti sig aftur í Tyrklandi
án þess að hafa fengið lögskilnað við
mig og stendur í skilnaði við þá konu
einnig."
LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1992.
39
- Hvemigferðuaðþvíaðhaldasöns-
um undir þessum kringumstæðum?
„Ég veit það varla sjálf. Að vísu á
ég yndislega fjölskyldu og mjög góða
vini, auk þess sem ég veit um margt
fólk úti í bæ, sem ég þekki ekki per-
sónulega, sem biður fyrir mér og
hugsar hlýlega til mín. Þá hafa
Karmelsystur í Hafnarfirði og syst-
umar í Stykkishólmi veitt mér mik-
inn styrk. Þær biðja stöðugt fyrir
okkur. Ég get alltaf farið til þeirra
ef mér líður illa og þær hjálpa mér
að komast á réttan kjöl. Þá hefur
bláókunnugt fólk veitt mér fjárhags-
legem stuðning eða hringt í mig og
veitt mér andlegan styrk.“
Til að komast til Tyrklands er
Sophia styrkt af utanríitisráðuneyt-
inu sem borgar ferðir fyrir tvo alla
leið til Istanbul. Sophia hefur iðulega
lögfræðing sinn, Gunnar Guðmunds-
son, með og systur sína, Rósu Han-
sen, og bróður, Guðmund Helga Guð-
mundsson. Flugleiðir borga fargjald
fyrir tvö þeirra á eigin leiðum en all-
an annan kostnað ber Sophia sjálf.
Hlustaði ekki
á vamaðarorð
- Hverju svarar þú þeim röddum
sem segja að þér hafi verið nær að
giftst þessum manni, nú súpir þú
seyðið af því?
„Ég svara yfirleitt ekki fólki sem
heldur þessu fram. Ég vil þó benda
á aö í skóla er Tyrkjaránið nánast
það eina sem við lærum um Tyrk-
land. Það væri hins vegar farsælla
að kenna okkur betur um önnur trú-
arbrögð og siði og um hvernig menn-
ing ríkir í öðrum löndum. Þegar ég
kynntist Halim þekkti ég þessa hluti
ekki og vissi ekki hvaö ég var að fara
út í.
Kynni okkar urðu með svipuðum
hætti og hjá öðru fólki. En það var
framandi og spennandi að kynnast
ísak og kannski spilaði inn í að ég
vildi vera svolítið öðruvísi en aðrir.
Ég tók ekki leiösögn þeirra sem vildu
benda mér á að það væri jafnvel vafa-
samt að fara út í náið samband með
íslama. Ég vildi kynnast því sjálf. Ég
gef fólki alltaf tækifæri en var svo
óheppin að hitta ekki réttan mann.“
Sophia segir þá ákvörðun, að
hleypa stelpunum með Halim til
Tyrklands, hafa nagað sig allan tím-
ann. „Það voru hræðilegar tilfinn-
ingar, geöshræring og sektarkennd,
sem heltóku mig á eftir. En ég sé það
eftir á að þetta var löngu ákveðið hjá
honum.“
Sophia hefur kynnst fjölskyldu
Halims en hún hefur verið átta sum-
ur í Tyrklandi og eins einu sinni yfir
áramót. „Að vísu kemur hann af
mjög strangtrúuðu fólki en það kom
alltaf vel fram við mig. Ég vissi nokk-
um veginn hvaö fór í taugamar á
þvi og passaði mig í samræmi við
það.“
Þáttur Sigurðar Péturs
Sigurður Pétur Harðarson er gam-
all vinur fjölskyldu Sophiu og hefur
aöstoðað hana á alla lund.
„Það kostar mikla peninga aö
standa í þessu. Þetta mál má alls
ekki stranda á fjárskorti og það er
mikilvægt að aðrir geti tekið að sér
hluti, alls kyns snatt, til að hlífa
Sophiu," segir Sigurður Pétur.
- Emð þið Siguröur Pétur saman?
„Nei, en viö emm mjög mikið sam-
an í þessari baráttu. Það getur fokið
í mig þegar fólk er að velta sér upp
úr svona hlutum. Það er allt annað
og mikilvægara sem skiptir máli.“
- Nú ertu að leggja upp í níundu
ferðina sem getur orðið árangurslaus
eins og hinar. Er ekki ærandi að bíða
bara?
„Þetta hefur verið mjög erfitt, sér-
staklega í síðustu ferðunum. Ég hef
þó alltaf fyllst von þegar við höfum
verið lögð af stað héðan. Hins vegar
er langerfiðast að fara frá Tyrklandi
án þéirra. Erflðasta stundin er þegar
við fórum aftur heim.“
Hætta á ferðum
- Áttu ráð til þeirra kvenna sem em
í nánum kynnum við íslamska karl-
menn?
„Ég hef rekiö mig á aö fáir láta
segja sér fyrir verkum, allra síst þeg-
ar ástin og tilhugalífiö er annars veg-
ar. Margar konur hlusta ekki. Það
er mikið af góðu fólki í Tyrklandi og
svona hjónaböd geta orðið mjög far-
sæl. Á hinn bóginn geta þau orðið
að hinum hræðilegustu hörmungum.
Það er ekkert algilt svar til en
ákveðnar visbendingar um að hlut-
imir ætli að þróast til verri vegar
koma fljótt í ljós. Það er þegar eigin-
gimi, afbrýöisemi, drottnunargimi
og ofbeldishneigð fer að gera vart við
sig. Þá er yfirleitt hætta á ferðum.
En stúlkur, sem em að kynnast
íslömskum mönnum, era hins vegar
alltaf sannfærðar um að þeirra mað-
ur sé ekki svona, það séu cilltaf ein-
hveijar aðrar sem lendi í þessu."
Líflátshótanir
- Veistu hvemig stúlkurnar þínar
hafa það og hvar þær eru niður-
komnar?
„Mér finnst mjög trúlegt að þær séu
í fjallaþorpi í austurhluta Tyrklands
þar sem Halim fæddist og ólst upp.
Þar er ekki rennandi vatn inn í hús-
in og ekki rafmagn. Það hafa engar
breytingar eða nýjungar átt sér stað
í áratugi. Þama hefur Halim menn
til að berjast fyrir sig. Fólkið í þessu
þorpi er flest tengt blóðböndum. Þá
er mikið af hellum í nágrenninu þar
sem hægt er að fela stelpumar ef
með þarf. Dvalarstaður þeirra er því
víggirtur í víðum skilningi."
- Þótt dómur falli þér í vil, verður
ekki erfitt að framfylgja honum und-
ir þessum kringumstæðum?
„Það verður erfitt. Okkur var hótað
við réttarhöldin síðast að lætin þar
væm aðeins byijunin. Þetta yrði enn
verra í nóvember. Ég held að við
hefðum aldrei komist lifandi úr dóm-
salnum hefði dómur verið kveðinn
upp.“
- Líf stelpnanna hefur verið notað
sem vopn í þessu máli?
„Faðir þeirra hefur margoft hótað
að drepa þær. Hann hefur lýst því
yfir við þriðja aðila að ef dómur falli
honum ekki í hag taki hann þær af
lífi, svipti sjálfan sig lífi og láti einnig
deyða mig. Hann segist vera í beinu
sambandi við guð og hafi lofað hon-
um því að láta þær ekki i mínar
hendur.“
Það liggur á
- Nú treystir þú á réttarkerfið í
Tyrklandi. En ertu ekki að beijast
við stærra og meira afl en nokkum
tíma getur falist í lögmanni manns-
ins þíns þar sem hann flytur mál
hans í dómsalnum?
„Jú, það er satt. En ef ég mundi
einblína á það mundi ég gefast strax
upp. Ég vil ekki trúa öðm en að við
eigum eftir að vera saman í framtíð-
inni. Ég get ekki fundið ró í sálu
minni ef ég gefst upp. Það er of
hættulegt fyrir stelpumar ef ekkert
er gert í málinu. Það lifir ekkert bam
lengi við þær aðstæöur sem þær lifa
við í dag, andlegt og líkamlegt of-
beldi.“
Sophia segir að í þorpinu séu dæt-
umar giftar mjög ungar, stundum
13 ára gamlar. Eldri dóttir hennar
er 11 ára og því stutt í að hún geti
gifst. „Ef honum tekst að gifta hana
verður staða mín gagnvart henni
næsta vonlaus. Þá er kominn eigin-
maöur í spihð sem gerir kröfu til
hennar. Það má alls ekki gerast. Það
hggur því mjög á í þessu máli.“
Krúnurakaðar
og augnstungnar
Sophia hefur það eftir fræðimanni
í Istanbul að fjölskylda Halims muni
ekki hika við að taka stúlkumar af
lifi í nafni trúarinnar ef hún fái ekki
vilja sínum framgengt. „Þetta em
kannski stór orð en það er oft sem
ég hef óskað þess að þær væm held-
ur hjá guði en að bua við þessar að-
stæður. Þær eru látnar hða fyrir að
vera dætur mínar. Fræðimaður þessi
segir að þær megi þakka fyrir að
hafa ekki sama augna- eða háraht
og ég, þá yrði rakað af þeim hárið
og stungin úr þeim augun. Ég fyhtist
ótta er ég heyrði þetta og trúði ekki
almennilega á það. En þegar ég sá
ofsann í fólkinu um daginn var ég
sannfærð um að þetta getur gerst.
Bræðin og múgsefjunin er svo mikh
að fólkinu er trúandi til ahs í nafni
trúarinnar." -hlh
Urfrændgarði Sophiu Hansen
Sigurður E. Guðmundss.
forstj. Húsnæðisst rikisins
Þórunn Gunnarsdóttir
húsm. i Rvk
Kristinn Gislason
trésm. i Rvk
y
H
Guðríður Gísladóttir
húsfr. að Hrisakoti
Kristinn Guðmundsson
yfirlæknir í Rvk
Or. Jón Jóhannesson
prófessor við HÍ
Guðrún Gisladóttir
húsm. í Rvk
GunnarJónsson
í Gunnarshúsi, Eyrarb.
Gisli Jónsson
b. á Högnastöðum
Gísli Gunnarsson
b. á Varmá í Mosfsv.
Guðrún Bjarnadóttir
húsfr. á Varmá
l
Kristín Gisladóttir
húsfr. í Efra-Langholti
GunnarGislason
b. á Lágafelli
\
i
Kristín Magnúsdóttir
húsfr. á Lágafelli
HBjarni Eiríksson
b. á Hraðastöðum
Sophia G. Hansen
Rúna Aysegul
Dagbjört Vesile
Rúnar Sophus Hansen
pípulagningam. í Rvk
Olav M. Hansen
hattamakari í Rvk
Jóna Soffia Jónsdóttir
húsm. í Rvk
Sigríður Runólfsdóttir
húsfr. á Fiskilæk
Sophus Hansen
kyndari í Rvk
Matthias Þórðarson
þjóðminjavörður
B|orn Þorðarson
forsætisráðherra
Magdalena H. Runolfsd.
húsm. i Rvk
Guðbjórg R. Guðm.
húsm. í Rvk
Guðm. H. Guðmundss.
forst. og bæjarfulltr. Rvk
Jona Runa Kvaran
rithöfundur
Bryndis Schram
framkvæmdasí. Kvikmsj
Aldis Schram
húsm. í Rvk
Kristjana Jónsdóttir
húsm. í Rvk
Jon Magnusson
húsasmm. í Rvk
Garðar Cortes
óperustj. í Gautaborg
Asgeir Petursson
sýslum. í Kópavogi
Pétur Magnusson
ráðherra i Rvk
Magnus Guðmundsson
stórkaupm. í Rvk
RagnheiðurMagnusdóttir
húsfr á Hvrtártoakka
Runólfur Magnússon
fiskmatsm. i Rvk
Diljá Þórðardóttir
húsfr. að Lykkju
Guðrún Guðmundsd.
húsm. í Rvk
Magnús Eyjólfsson
b. að Lykkju, Kjalarn.
Guðm. Guðmundsson | verslunarm. i Rvk Guðmundur Eyjólfsson ■ b. að Ytri-Grímslæk 1

Dagbjört Grímsdóttir I húsm. i Rvk Grímur Magnússon b. i Núpskoti
Margrét Magnúsdóttir
húsm. í Rvk
HMagnús Magnússon I
b. Litlalandi, Ölfusi
Magnús Jónsson
b. i Lágum i Ölfusi
Guðrún Magnúsdóttir I
I húsfr. frá Hrauni I
Katrín Magnúsdóttir
MagnúsAndrésson. I
alþm. og próf. á Gilsbakka I
Jakob Frimam Magnússon
memingaimálafulltr í Lojidon
Runólfur Þórðarson
hreppst. Saurbæ
Þórður Runólfsson
hreppstj. að Móum
KGK