Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.1992, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÚNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblaö 150 kr.
Þvert á flokka
Stj órnmálaumræðan hefur að mestu leyti snúist um
tvö stórmál undanfama daga. Annars vegar efnahags-
ráðstafanir ríkisstj ómarinnar og hins vegar afstöðuna
til Evrópska efnahagsvæðisins. Stjómar- og stjómar-
andstaöa deila hart eins og vonlegt er en það er ekki
síður deilt innan flokkanna sjálfra og svo virðist sem
stærstu og þýðingarmestu málin valdi verulegum
ágreiningi í einstökum stjómmálaflokkum.
Tveir flokkar halda flokksþing um þessar mundir.
Framsóknarflokkur og Alþýðuflokkur halda flokksþing
og flokksstjómarfund og þar em bæði EES og efnahags-
ráðstafaniraar á dagskrá. Framsókn veitist létt að gagn-
rýna ríkisstjómina í efnahagsmálunum eins og stjómar-
andstöðuflokka er siður en Evrópska efnahagssvæðið
flækist öllu meira fyrir flokksmönnum. Steingrímur
Hermannsson og fylgismenn hans hafa reynt að beita
fyrir sig stjómarskrá og formsatriðum til að þurfa ekki
að lýsa yfir stuðningi við EES. Hins vegar hefur Halldór
Ásgrímsson verið sagður hlynntur samningnum og hef-
ur raunar þann eina fyrirvara að hann vilji sjá í höfn
samkomulag um veiðiheimildimar.
Samband ungra framsóknarmanna hefur nýlega
ályktað um EES og þar var aðeins naumur meirihluti
á móti samningnum.
Þannig er Framsóknarflokkurinn klofinn í afstöðu
sinni til EES og engin stefna mótuð.
í Alþýðuflokknum er hart deilt um efnahagsráðstaf-
animar og Jóhanna Sigurðardóttir hefur farið fyrir
þeim hópi sem telur að aðgerðir ríkisstjómarinnar bitni
harkalega á launafólki, jafnt í sköttum, afnámi bóta og
kaupmáttarrýmun. Hér er augsýnilega deilt um áhersl-
ur og ákvarðanir sem snerta sjálfa jafnaðarstefhuna og
alþýðuflokksmenn sýnast sltiptast í tvær fylkingar
vegna þess að Jóhanna er ekki ein á báti með andóf sitt.
I Sjálfstæðisflokknum em að rísa hatrammar deilur
um gjald í hinn nýja Þróunarsjóð og snerta grundvaUar-
stefnumál flokksins. Krisfján Ragnarsson talar þar
máh útgerðarmanna og einkaframtaksins sem alla tíð
hefur átt mikil ítök í flokknum.
Nýlega kom skoðanaágreiningur upp hjá Kvennaiist-
anum varðandi EES og hstinn gengur þar klofinn til
afgreiðslu á því máh á Alþingi.
Aht ber þetta vott um ágreining sem gengur þvert á
allar flokkslínur og stefnur, óhkt því sem áður var í
shkum stórmálum, að stjómmálaflokkamir vom ann-
aðhvort með eða móti í krafti stefnu og lífsskoðana sem
þeir vom myndaðir um.
Deilur innan einstakra flokka þurfa ekki að vera
veikleikamerki. Sú tíð er líka sem betur fer hðin að
flokksmenn séu handjámaðir af forystu flokka og svín-
beygðir til fylgispektar. Kjarni þessa máls er hins vegar
sá að stjómmálaflokkamir em ekki samansettir af jafn
sterkum hugmyndafræðilegum forsendum og áður.
Flokkaskipanin er úrelt að þessu leyti og hefur ekki
annað upp á sig en að vera tæki fyrir þá menn og kon-
ur sem sækjast eftir frama og forystu í stjómmálum.
Bókstafir flokkanna 1 kjörklefunum er það eina sem
sameinar þá. Að öðm leyti er hver höndin upp á móti
annarri eins og dæmin sanna.
Stóm málin 1 íslenskum stjómmálum ganga þvert á
aha flokka. Meðal annars gerir það að verkum að sí-
feht stærri hluti þjóðarinnar er óflokksbundinn. Fólkið
íjarlægist flokkana um leið og flokkamir garlægjast
fólkið. Ehert B. Schram
-Repjumnman
mikla er einn arfur-
inn eftir Nixon
Repjubardaginn mikli milli
samningamanna Bandaríkjanna
og Evrópubandalagsins, um
styrkjakerfi í landbúnaði og við-
skiptareglur, hefur undanfama
mánuði teflt í tvísýnu árangri af
sex ára samningaumleitunum um
drýgsta skref í hálfan fimmta ára-
tug til aö örva heimsviðskipti með
því að aflétta viðskiptahömlum á
þrettán nýjum sviöum. Eftir árang-
ur síðustu samningalotu Banda-
ríkjanna og EB ætlar GATT, Al-
menna samkomulagið um tolla og
viðskipti, að taka á ný til óspilltra
málanna við að ganga frá þessu
verkefni.
Rætur repjubardagans má rekja
aftur til ársins 1973. Þá voru evr-
ópskir bændur fyrir löngu orðnir
háðir innflutningi sojabauna frá
Bandaríkjunum til aþ vinna úr olíu
aö nota í fóðurblöndur fyrir bú-
stofn sinn. En þetta ár varö upp-
skerubrestur á sojabaunaekrum í
Bandaríkjunum. Aö kröfu banda-
rískra kúabænda setti Richard
Nixon, þáverandi forseti, algert
bann á útflutning sojabauna af tak-
markaðri uppskeru. Evrópsku
bændumir, sem gerst höfðu háðir
bandarísku afurðinni, stóðu uppi
með kvikfé sitt í svelti.
Þessi reynsla varð til þess að evr-
ópsk stjómvöld og bændasamtök
tóku saman höndum um að búa svo
um hnúta aö Evrópumenn væm
ekki lengur svona háðir brigðulum
baunasendingmn frá Bandarikjun-
um. Loftslag og jarðvegur í Vestur-
Evrópu henta ekki ýkja vel til soja-
baunaframleiöslu en þar spretta
með ágætum tvær jurtir sem bera
fræ hentugt til fóðurolíuvinnslu.
Þær era repja og sólblóm. Einkum
hefur repjuræktun vaxið óðfluga,
eins og þeir geta borið um sem séð
hafa skærgular ekrur þaktar repju-
blómum í Frakkiandi, írlandi og
víðar.
Síðari árin hefur framleiösla evr-
ópskra bænda á olíufræi fariö
verulega fram úr heimaþörfum og
afgangurinn farið til útflutnings
með útflutningsstyrkjum í sam-
ræmi viö sameiginlega landbúnaö-
arstefnu EB. Þessu hefur Banda-
ríkjastjóm ekki viijað una, sagt
sojabændur sína sæta skaða af
völdum undirboða á heimsmarkaði
af hálfu EB á repjufræi.
Svona stóðu mál þegar banda-
rísku ráðherramir Edward Madig-
an og Carla Hills og framkvæmda-
stjómarmenn EB Frans Andriess-
en og Ray MacSharry settust aö
samningaborði í Washington í síð-
ustu viku. Aö tveim sólarhringum
liðnum var niöurstaöa fengin, á
þann veg að báöir aðilar gátu tínt
til atriöi sem sýndu aö þeir hefðu
haft sitt mál fram.
Bandaríkjamenn féllu frá kröfu
um magntakmörkun á ræktun ol-
íufræja í löndum EB og tóku í stað-
inn tílboði um aö fræekrur þar
skyldu ekki fara yfir 5.128.000 hekt-
ara og að 15% þeirra skyldu hggja
í órækt á næsta ári og 10% ár hvert
þaðan í frá. Framleiðsla ættí með
þessu mótí að fara úr 13 milljónum
tonnum í fyrra niður 1 8,5 til 9,7
milljónir tonna.
Sömuleiðis náðist samkomulag
um heildarlækkun framleiðslu-
styrkja tíl landbúnaöar. Banda-
rísku styrkimir lækka um 20% og
er sú lækkun talinkomin fram nú
þegar. Styrkir úr landbúnaðarsjóði
EB verða takmarkaöir á tvennan
hátt, bæði í framleiðslúmagni og
verömæti. Næstu sex ár verður
styrkt framleiðslumagn innan EB
rýrt um 21% miðað viö meðaltal
nýliðinna ára. Það þýðir skerðingu
um 38% frá yfirstandandi ári vegna
metuppskeru. Jafnframt lækka
styrkir í peningum um 36% á sama
árabili.
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Framkvæmdastjóm EB hefur nú
staðfest og tilkynnt stjómum aðild-
arríkja að niðurstaðan í Washing-
ton rúmist innan þeirra takmark-
ana á fiárframlögum til sameigin-
legu landbúnaðarstefnunnar sem
bandalagið sjálft hafði ákveðið í
maí í vor. Áöur hafði franska
sfiómin dregiö í efa aö svo væri.
Eins og einatt endranær, þegar í
odda hefur skorist út af landbúnaö-
arstefnunni milli bænda í löndum
EB og sfiómvalda, er það franska
ríkissfiómin sem mest mæðir á.
Franskir bændur eru herskáir svo
af ber og hafa undanfama daga
sest um ráðhús og lögreglustöðvar
með heybálum og mykjuhlössum,
ráöist á bandarísk fyrirtæki og bar-
ist við lögreglu úti fyrir þinghúsinu
í París.
Þar var Pierre Bérégovoy forsæt-
isráðhérra þá að mæla fyrir álykt-
un um traust á afstöðu sfiómar
sinnar til samkomulags fram-
kvæmdasfiómar EB við Bandarík-
in og til samninganna á vegum
GATT. Afstaðan er í stuttu máli sú
að franska sfiómin muni ekki sam-
þykkja aðra niöurstöðu en þá sem
fullt tillit taki til franskra hags-
muna.
Þetta þýöir í rauninni aö lokaaf-
stööu er skotið á frest. Samninga-
menn GATT ætla að taka sér tíma
fram í miðjan næsta mánuð til að
leysa ýmis ágreiningsmál sem enn
standa eftir úr sex ára samninga-
umleitunum. Síðan ætla þeir aö
minnsta kostí tvo mánuöi til að
ganga frá tæknilegum atriöum og
endanlegum texta. Undirritun get-
ur því dregist fram í mars en í þeim
mánuði verður kosið til þings í
Frakklandi.
Við þessa tímaáætlun miðar ein-
mitt franska sósíalistastjómin sína
hemaðaráætlun gagnvart sfióm-
arandstöðu hægri flokkanna.
Sfiómin hefur af litlum vinsældiun
að státa og sósíalistum er spáð
verulegu tapi í kosningunum. Það
gæti orðið hrun ef á undan væri
farin höfuðorasta við reiða bændur
með bardögum víða um landið. Eft-
ir kosningar yrði það svo verkefni
nýrrar ríkissfiómar hægri manna
að taka afstööu til samninganna og
viðbragða bænda.
Gaullistar og bandamenn þeirra
vilja umfram allt losna við þann
kaleik og kröfðust því þess að Bé-
régovoy forsætisráðherra lýsti
skorinort yfir að franska sfiómin
myndi beita neitunarvaldi viö sam-
komulagið frá Washington í ráð-
herraráði Evrópubandalagsins. Þá
kröfu leiðir forsætisráöherrann hjá
sér af ýmsum ástæðum. Á þessari
stundu væri hótun um beitingu
neihmar valds vís til að einangra
Frakkland í EB og Francois Mitt-
errand forseti hefur lýst yfir að
slíkt megi ekki gerast.
En einnig kemur til að beiting
neitunarvalds í ráðherraráðinu er
ekki einfalt mál. Samkvæmt sam-
komulagi, kenndu við Luxemburg,
verður þá að skírskota til brýnna
þjóðarhagsmuna og vandi væri að
sýna fram á að repjudeilan varði
svo miklu. Enginn ágreiningur er
hins vegar um að aukinn meiri-
hluta þarf í ráðherraráöinu til að
samþykkja samkomulagið við
Bandaríkin en til stöðvunar þyrfti
þá Frakkland að fá með sér eitt af
stærri ríkjunum, svo sem Ítalíu eða
Þýskaland, eða tvö þeirra smærri,
til aö mynda Grikkland og Portú-
gal.
Og þegar á allt er litiö vill svo
kaldhæðnislega til að franskur
landbúnaður hefur best skilyrði í
greininni í EB til að standast lækk-
anir styrkja og útflutningsbóta.
Búin era upp til hópa þau arðbær-
ustu í bandalaginu þar sem hins
vegar bændur í Suður-Þýskalandi
era langtum verr settir, jarðir smá-
ar og land harðbýlt enda era það
þýskir bændur sem hirt hafa lang-
mest hlutfallslega af landbúnaðar-
framlagi EB.
Magnús T. Ólafsson
Pierre Bérégovoy forsætisráðherra (t.h.) ráðgast við Jean-Pierre Sois-
son landbúnaðarráðherra áður en hann hefur framsögu á þingi i París
fyrir ályktun um viðskiptasamningana. Símamynd Reuter