Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1993, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 13. JANÚAR 1993.
15
Umbótasinnar og
harðlínumenn
Fréttir fjölmiðla byggjast á föst-
um hryggjarliðum og þar með mjög
grófum einföldunum. Til dæmis að
taka eru flestar fréttir frá Rúss-
landi um glímu harðlínumanna við
umbótasinna. Harðlínumenn eru
þá gamlir kommar sem vilja allt
eins og það var en umbótasinnar
eru menn Jeltsíns forseta sem vilja
vestrænt samfélag með markaðs-
væðingu.
Þessi skipting er ekki alveg út í
hött. Á þingi Rússlands eru menn
sem helst vildu gömlu sovésku
miðstýringuna aftur og svo eru
aðrir sem bíða þess með óþreyju
að Rússland verði sem líkast
Þýskalandi eða Bandaríkjunum að
framleiöni og hagstjóm. En það er
margt annað á seyði - einkum
vegna þess að hvomgum getur orð-
ið að ósk sinni. Það getur margt
gerst í Rússlandi en það er hvorki
hægt að endurreisa flokksræðið
þar í fyrri mynd né heldur kippa
landinu í snatri yfir í háþróaðan
markaðsbúskap.
Hvað er mögulegt?
Póhtískar deilur í Rússlandi snú-
ast varla um það hvort skuli mark-
aðsvæöa eða ekki. Svo til allir hafa
sagt skilið við hina þunghentu mið-
Kjalkiiim
Árni Bergmann
rithöfundur
stýringu og vilja einkavæðingu eða
a.m.k. blandað hagkerfi. Spurt er
öðm fremur um það hvað er gjör-
legt og með hvaða hraða.
Margar ástæður em fyrir því að
einkavæðing og markaðsvæðing
tefjast í Rússlandi. Rússneskt
einkaframtak er til þessa mjög
bundið við að komast yfir vöm sem
skortur er á og selja hana í snatri
á uppsprengdu verði. Eða þá við
að velta ónýtum peningum fram
og aftin' - sagt er að í Moskvu séu
1200 bankar og 600 verðbréfafyrir-
tæki. Miklu sjaldgæfara er að
menn séu að beita hugviti sínu til
að framleiða eitthvað.
í annan stað er erfitt að selja hin
stóm framleiðslufyrirtæki, t.d. í
þungaiðnaði. Hver á að kaupa og á
hvaða verði? Eiga forstjóramir
gömlu að selja sjálfum sér fyrir
slikk? (Eins og stundum gerist).
Eða eiga bestu bitarnir að komast
í hundskjaft mafiósa sem hafa
auðgast ótrúlega á vömskorti und-
anfarinna ára? Þar að auki er til
fjöldi gamalla fyrirtækja sem eng-
inn mun þora að kaupa hlut í - en
engin rússnesk stjóm, hvað sem
hún kallast, hefur efni á að loka
vegna keðjuverkana sem marg-
falda mundu atvinnuleysi og aðra
eymd í landinu.
Erfitt með samkeppnina
í þriðja lagi er erfitt að koma á
samkeppni milh fyrirtækja. So-
véskt efnahagslif var þannig skipu-
lagt að hundmð fyrirtækja voru
einu framleiðendur tiltekinnar
vöm í landinu. Það er sama hvort
slík fyrirtæki em áfram í ríkiseigu
eða einkavædd. Þau hafa einokun-
arstöðu á markaði sem ekkert get-
ur hnekkt í bili.
í íjórða lagi er að því spurt hvort
hægt sé að gjörbreyta efnahags-
kerfinu án þess að tryggja þeim
sem verst verða úti við óðaverð-
bólgu og vaxandi atvinnuleysi eitt-
hvert öryggisnet sem hald verði í.
M.ö.o. að því hvort Rússland verði
að nokkm leyti velferðarríki eða
hvort það verði eins konar ný Bras-
ilía með feiknamun á ríkum og
snauðum.
Ef seinni leiðin er valin getur
Rússland orðið fullgildur aðili að
kapítahsmanum en um leið yrði
fljótlega htið eftir af því lýðræði og
þeim mannréttindum sem rúss-
neska þjóðin hefur lengi beðið eftir.
Árni Bergmann
„Rússneskt einkaframtak er til þessa
mjög bundið við að komast yfir vöru
sem skortur er á og selja hana í snatri
á uppsprengdu verði.“
Löngum ræöutíma um EES
Tröllaukið mál
„Eg bendi á
að raunveru-
leg efiúsum-
ræða um mál-
ið hófst ekki
fyrr en í des-
ember. Það er
ekkert ajmað
enrangfærsla _ . ..
þegar menn [*,ag'!la!|t Afnalds’
eru að tala
um aö þessu Alþyðubandalags.
máli hafi veriö haldiö síöan í
haust. Þaö var samdóma áht allra
sem að því komu aö það yrði að
bíða eftir sjávarútvegssanmingn-
um. Hann var ekki tilbúinn fyrr
enn idesember vegna deiinarailli
sjávarútvegsráðherra og utan-
ríkisráðherra. Ásakanir um mál-
þóf upphófúst frá forsætisráö-
herra og utanríkisráðherra jafn-
vel áður en eftiisumræðan hófst,
það er önnur umræðan. í raun
og veru var ekkert óvenjulegt við
þessa umræðu annað en það aö
þaö þurftu óvenju margir þing-
menn að tjá sig, sem getur ekki
tahst óeðiilegt. Þeir þurftu yfir-
leítt að tala í hálfa til eina klukku-
stund, hiö minnsta. Þar sem þetta
er þaö tröhaukið mál, hundraö-
falt stærra mál en venjulegt þing-
mál, þá er ekki óeðlilegt aö menn
þurfi þetta langan tíma til að
ræða raáhð. Til aö afsanna að um
málþóf var aö ræða nægir að
benda á að þegar annarri um-
ræðu var rétt að ljúka haföi eng-
inn þingmaður talað oftar en einu
sinni. Það var ekki fyrr en á sein-
ustu mínútunum sem tveir þing-
menn töluöu i annað sinn. Ef
þlngmetm hefðu verið í málþófi
þá heföu þeir talað oftar en einu
sinni og þá heföu þeir talað um
eitthvaö sem kemur málinu ekki
við.“
Til viðbótar
viðbótarniðurskurði
Ríkisútgjöld tíl landbúnaðar-
mála eru gamalt dehuefni og nýtt
og í sumra augum svo flókið og
leiðinlegt að það eitt ætti að vera
næg ástæða tíl að lækka þessi út-
gjöld í eitt skiptí fyrir öh, svo að
menn getí snúið sér að uppbyggi-
legri dehumálum. Þetta mál er þó
ekki flóknara eða leiðinlegra en svo
að ríkisútgjöld th landbúnaðar
lækka á næsta ári um rúman þriðj-
ung frá árinu 1991 og munu lækka
enn frekar á næstu árum.
Niðurskurðurinn
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði nýlega í fréttaviðtah að
„sennhega heföi engin stétt í þessu
landi tekið með meiri karlmennsku
á þrengdum kjörum heldur en
bændastéttin í þessu landi". Þama
er forsætísráðherrann að vísa th
þess að með nýja búvörusamningn-
um hefur beinn stuðningur við
landbúnaðinn lækkað um 2 mhlj-
arða króna og óbeinn stuðningur
um hálfan mihjarð króna.
Við þennan umsamda niður-
skurð bætíst síðan rúmlega hálfur
mihjarður í niöurskurð umfram
búvörusamninginn og munar þar
mestu um 200 mhljón króna lækk-
un á endurgreiðslum virðisauka-
skatts eða matarskattínum svo-
nefnda. Samtals eru þetta um þrír
milljarðar króna og hafa þá ríkisút-
gjöld th landbúnaðarmála lækkaö
KjaUarinn
Helga Guðrún
Jónasdóttir
deildarstjóri Upplýsingaþjón
ustu landbúnaðarins
Samkvæmt úttekt Ríkisendurskoð-
unar vantar 250 mihjón krónur í
fjárlög næsta árs miðað við bú-
vörusamninginn. Það þýðir á ein-
fóldu máh 250 mhljón króna niður-
skurð th viðbótar viðbótamiður-
skurðinum. Þá hafa stjómvöld
ákveðið að landbúnaðurinn taki á
sig 250 núhjónir af þeim 1.240 mihj-
óna króna niðurskurði sem efna-
hagsráðstafanir ríkisstjómarinnar
fela í sér.
Eftír mikið þref innan þingflokks
sjálfstæðismanna stefnir í að þessi
viðbótarviðbótamiðurskurður
verði um 100 mhljónir króna. Þegar
öh kurl koma th grafar er fyrirhug-
aður niðurskurður th landbúnað-
arins á næsta ári því tæpir 3,4 mhlj-
arðar. Það er rúmlega þriðjungs
niðurskurður frá ’91. Með tillití th
verðlagsbreytinga jafnghdir þessi
niðurskurður tæpum 4 mhljörðum.
sjóði um fhnrn mihjörðum króna á
síðasta ári. Þar af var einn mhljarð-
ur ýmist endurgreiddur beint eða
látinn niður faha. Eftir standa fjór-
ir mihjarðar sem samsvarar þeirri
upphæð sem var varið th niður-
greiðslna á landbúnaðarafurðum.
Væri ekki nær að lækka VSk-
prósentuna á matvælum og draga
þannig úr „stuðningsþörf’ land-
búnaöarins? Þá er rekstrarum-
hverfi landbúnaðarins eitt hið dýr-
asta í heimi.
íslenskur landbúnaður er að
ganga í gegnum erfitt skeið breyt-
inga og uppstokkunar sem miða að
því að hagræða á öhum sviðum
framleiðslunnar, þ.e. bæði í frum-
framleiðslu og úrvinnslu; hjá
bændum, sláturhúsum og mjólk-
urbúum. Markmiðið er aö lækka
verð á landbúnaðarafurðum, bæta
samkeppnisstöðu íslenskra land-
búnaðarafurða og treysta innviði
landbúnaðarins.
Sá niðurskurður sem nýi búvöru-
samningurinn gerir ráð fyrir miðar
að þessu ákveðna marki. Viðbót-
arniðurskurður, sem þjónar þeim
eina thgangi að lækka flókin og
leiðinleg útgjöld, eykur einungis á
vanda landbúnaðarins, sem er ær-
inn fyrir, auk þess að hafa af neyt-
endum þann ávinning sem aukin
hagræðing í landbúnaöi skhar
þeim í lægra matvöruverði.
Helga Guðrún Jónasdóttir
„ Viðbótarniöurskuröur, semþjónar
þeim eina tilgangi að lækka flokin og
leiðinleg útgjöld, eykur einungis á
vanda landbúnaðarins, sem er ærinn
fyrir..
úr rúmum 10 mhljörðum (fjárlög Veikleikinn
’91) í rúma 7 mihjarða króna (fjár- Stéttarsamband bænda hefur
lagafrumvarp ’93). áætlað að virðisaukaskattur af bú-
Enþarmeðerekkiöhsagansögð. vöruframleiöslu hafi skilað ríkis- 1
Endurtaka
afturogaftur
„Ræöu-
tíminnerorö-
inn alltof
langur. Þaðer
búiö að segja
allt sem þarf
að sogja í
þessu mál og
það er þvi
mikiö um
endurtekn-
ingar. Sfjóm-
arandstaðan hefur notað ýmiss
konar atburði og uppákomur er-
lendis, sem hafa enga efiúslega
þýðíngu, th að haida sömu gömlu
ræöumar aftur og aftur. Þetta er
faiiö aö skjóta skökku við þaö
sem gerist hjá löggjöfúm i ná-
grannalöndunum, en þar veröa
ekki umræður sem þessi. Þar
skipuleggja menn tímann miklu
betur og segja sína skoðun á
miklu skipulegrí hátt og forðast
að endurtaka sama hlutinn aftur
og aftur. Þaö verður th þess að
menn setja sig miklu betur inn S
máhn og skýra skýrar frá afstööu
sinni en standa ekki í þessum sí-
felldu endurtekningum og fara
jafnvel inn á óskyld mál til aö
iengja umræðuna. Það neitar þvi
enginn aö sljórnarandstaöan ISt-
ur á þetta fyrirkomulag á umræð-
unni sem einhvers konar vald
stjómarandstöðunnar á umræð-
unni, þannig að hún geti með
málþófi reynt að koma fram sín-
um vilja gegn vftjá meirihlutans,
þannig að vilii meirihlutans fái
ekki aö koma f ljós.“
-sme
Árn! M. Mathiesen,
þingmaður Sjálf-
staeðisflokksins.