Dagblaðið Vísir - DV - 19.03.1993, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 19. MARS 1993
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND J0NSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Slegið á kröfur
Strax í framhaldi af leiksýningu ríkisstjórnarinnar
um Landsbankann birtist Magnús Gimnarsson, formað-
ur Vinnuveitendasambandsins, í sjónvarpi í fyrradag
og tók nýjan pól í hæðina í kjaramálum. Magnús sagði,
að vandi þjóðfélagsins væri orðinn slíkur, að fólk þyrfti
að taka á sig skerðingu, launalækkun eða gengisfell-
ingu. Alþýðusambandsmenn segja, að þetta hafi ekki
verið á dagskrá í viðræðum aðila vinnumarkaðarins
um kjaramál að undanförnu. Landsbankamálið olh
skelfmgu meðal landsmanna vegna þess, sem réttilega
hefur verið kallað „flugeldasýning“ um máhð. Ríkis-
stjórnin, einkum forsætisráðherra, náði því fram með
þeirri sýningu, að slegið hefur verið á ýmsar kröfur
launþegahreyfingarinnar.
Margt er til í staðhæfingum formanns Vinnuveitenda-
sambandsins um erfitt ástand. Sjávarútvegurinn er enn
á ný rekinn með buhandi tapi - líklega 8-9 prósenta tapi
í hehdina. Áhrif gengisfelhngarinnar frá í vetur eru að
því leyti uppurin, og sjávarútvegurinn fær ekki staðizt
að óbreyttu. Þessi er staðan í þann mund, sem launþega-
hreyfingin hefur sett fram kröfur um aht að 5-7 pró-
senta kauphækkun, nái aðrar kröfur hreyfingarinnar
ekki fram að ganga.
Kröfur eru gerðar th ríkissjóðs, að hann komi inn í
kjarasamninga með stórar fúlgur. Þessir peningar eru
að sjálfsögðu ekki til og verða ekki th nema með erlend-
um lántökum, þótt skuldabyrðin sé orðin háskaleg, eða
innlendum lántökum, sem keyrir upp vexti og vinnur
því gegn meginmarkmiðinu um eflingu atvinnulífsins.
Friðrik Sophusson ljármálaráðherra notaði Lands-
bankamáhð á Alþingi th að ítreka getuleysi ríkissjóðs í
þessum efnum. Hann sagði, að vegna aðstoðarinnar við
bankann megi gera ráð fyrir, þegar lauslega sé á htið,
að reikningslegur hahi á ríkissjóði verði talsverður á
þessu ári og talsvert meiri en á síðasta ári, hann verði
að minnsta kosti tíu mhljarðar króna. Þetta sýndi, sagði
Friðrik, að ríkissjóður héfði minna svigrúm en áður til
að auka útgjöld, th að mynda fara af stað með fram-
kvæmdir. Friðrik sagðist leggja áherzlu á þetta, vegna
þess að nú sé lagt að ríkissjóði að auka framkvæmdir
eða útgjöld á öðrum sviðum og draga úr tekjum.
Aðstoðin við Landsbankann var nauðsynleg, en leik-
ritið, sem sett var á svið um máhð á þriðjudaginn, hafði
þann thgang að slá niður sem mest af kröfum launþega-
hreyfmgarinnar og, í leiðinni, að gera landsmönnum
ásættanlegra, að íslandsbanka yrði veitt aðstoð af al-
mannafé, ef þörf gerðist.
Fólk hlýtur að skhja, að hér hefur ekki verið um
helberar reikningskúnstir að ræða, heldur fá skattgreið-
endur að sjálfsögðu reikningana fyrir þessa aðstoð aha
eins og aðra reikninga th að fyha upp í gatið á ríkis-
sjóði. Menn hljóta að spyrja sig, hve miklu meira af slíku
skuh krafizt. Verður ekki nauðsynlegt að halda atvinnu-
vegunum gangandi og þá með þeim aðgerðum, sem þörf
krefur, þótt mörgum líki hla? Þetta ghdir um gengisfeh-
ingu, sem enn verður á dagskrá, þó að hún dragi með
sér verðhækkanir og kjaraskerðingu. Það hlýtur að
vera ein af þeim leiðum, sem ræddar verða, þó að vafa-
laust megi komast hjá gengisfellingu með hófsamlegum
kjarasamningum.
Þannig er margt rétt í máh formanns Vinnuveitenda-
sambandsins, sem þó réttlætir ekki skrípaleikinn, sem
ríkisstjómin hefur staðið fyrir í vikunni.
Haukur Helgason
„Síðastliðið vor eru mörg sjávarútvegsfyrirtæki orðin svo aðþrengd vegna rekstrarörðugleika að þau gera
kröfu til verðjöfnunarfjárins," segir í texta greinarhöfundar. Myndin er af Hraðfrystihúsi Patreksfjarðar.
Nú er komið að fjár-
magnseigendum
Enn á ný er þess krafist að al-
mennt launafólk taki á sig kjara-
rýmun. Að þessu sinni með skír-
skotun til frétta sem nú berast af
verðfalii á sjávarafurðum á erlend-
um mörkuðum. Reynslan sýnir að
verð á fiskafurðum hefur í tímans
rás verið háð miklum sveiflum og
við því hefur verið brugðist með
ýmsum ráðstöfunum.
í þjóðarsáttarsamningunum í
ársbyrjun 1990 var ákvæði um að
launafólk skyldi fá hlutdeild í við-
skiptakjarabata ef hann færi yfir
tiltekin mörk. Þegar líða tók á árið
1990 kom í ljós að verðþróun yrði
hagstæðari en björtustu vonir
höfðu staðið til. En menn gerðu sér
engu að síður grein fyrir þvi að
allt er hverfult í þessum efnum og
fyrr en varöi gæti verðþróunin far-
ið aftur niður á við.
Þess vegna féllust samtök launa-
fólks á það að gera ekki tilkall til
alls þess viðskiptakjarabata sem
umsaminn var en láta hann þess í
stað renna í Verðjöfnunarsjóð þar
sem hann yrði geymdur og notaður
ef verðfall yrði á erlendum mörk-
uðum.
I
Fjármagnskerfið hirti
Verðjöfnunarsjóðinn
En hvað gerist svo? Síðasthðið
vor eru mörg sjávarútvegsfyrir-
tæki orðin svo aðþrengd vegna
rekstrarörðugleika að þau gera
kröfu til verðj öfnunarfj árins. Við
þessu var orðið og sjóöurinn, sem
hafði að geyma tæpa þijá milljaröa
króna, var tæmdur yfir sumar-
mánuðina. Þessu mótmælti launa-
fólk enda hafði ekki orðið verðfall
á erlendum mörkuðum og um-
töluðum skilyrðum því ekki full-
nægt. Rekstrarörðugleikamir voru
af öðrum toga, þverrandi afli en
KjaUarizm
Ögmundur Jónasson
formaður BSRB
ekki síður langvinnt vaxtaokur.
Þaö sem þama geröist 1 raun var
að fjármagnseigendum var færð á
silfurfati kjarabót sem launafólk
hafði samið um sér til handa í kjara-
samningum en fallist á aö leggja til
hliðar af búhyggindum. Og nú þeg-
ar hugsanlega þyrfti að grípa til
fjárins á ný ganga forsvarsmenn
fyrirtækjanna fram fyrir launafólk
og segja að þeir eigi það eitt ráð til
að lækka við það kaupið.
Árið 1990 vildu samtök atvinnu-
rekenda ekki gangast við því hve
alvarlegur skaðvaldur vaxtaokrið
var. í þeim herbúðum þótti mönn-
um nóg um þá áherslu sem BSRB
og ýmis önnur samtök launafólks
lögðu þá á nauösyn þess að lækka
vexti. Hið sama átti við um þá ríkis-
stjóm sem nú situr.
Samræma þarf orö
og athöfn
En nú er öldin önnur.Bæði ríkis-
stjóm og atvinnurekendur hafa séð
vúlu síns vegar í vaxtamálum og
viðurkenna hana í orði en ekki á
borði. Á það skortir enn. Hávaxta-
okriö er eins mikið nú og í fyrra
en aftur koma atvinnurekendur og
segja að eina ráðiö sem þeir eigi sé
að rýra kaupmátt hins almenna
launataxta.
Hvenær ætla þessir aðilar að
verða sjálfum sér samkvæmir og
beina kröfum sínum í réttan far-
veg? Sjálfir hafa þeir skilgreint
vaxtabyrðina sem þann höfuö-
vanda sem þeir eigi við aö stríða.
Þess vegna hlýtur að hggja beinast
við að knýja dyra hjá fjármagnseig-
endum í stað þess að leita eina ferð-
ina enn ofan í vasa alm^nns launa-
fólks. ögmundur Jónasson
„Sjálfir hafa þeir skilgreint vaxtabyrö-
ina sem þann höfuðvanda sem þeir eiga
við að stríða. Þess vegna hlýtur að
liggja beinast við að knýja dyra hjá fjár-
magnseigendum 1 stað þess að leita eina
ferðina enn ofan í vasa almenns laúna-
fólks.“
Skoðanir annarra
Umgengnishættir
„Sem betur fer em mörg dæmi um skynsamleg
og góð lög um umgengnishætti í landi okkar. Það
leikur t.d. ekki vafi á að almenningur hefur meiri
hag af banni við ölvunarakstri en ökumenn af frelsi
til slíks athæfis. Að íhuguðu máh sýnist mér hins
vegar að nafnalög okkar íslendinga séu því miður
dæmi um hið gagnstæða, ólög sem ekki em sæm-
andi lýðræðisþjóðfélagi. Með þessum lögum em sem
sagt varðir htihjörlegir og illa skilgreindir almanna-
hagsmunir á kostnað ótvíræðra og mikhvægra
einkahagsmuna."
Halldór Á. Sigurösson í Mbl. 18. mars.
Skrítinn sparnaður
„En nú er öldin önnur og önnur boðorð sem ríkja
og enn á ný er Sighvatur farinn aö vega salt í heil-
brigðismálunum. Eftir að hann er búinn að spara
heilmikið á sérfræðingunum úti í bæ með því að
auka kostnaðarhlut sjúklinganna upp úr öhu valdi,
þá færast aðgerðimar inn á sjúkrahúsin og hleypa
þar upp kostnaði. . .Enn um sinn horfir heilbrigðis-
ráðherrann hins vegar á auðar stofur sérfræöinga
úti í bæ og segir: „Sjá, hér hefur náðst mikih spamað-
ur í sérfræðingakostnaði.““
Garri í Timanum 17. mars.
Orsök kreppunnar
„Þegar grannt er skoðað, er margt líkt með
kreppu Finna, Færeyinga og íslendinga. í öhum til-
vikum hefur skyndilegt áfall valdið efnahagslífinu
erfiðleikum. í Færeyjum, rétt eins og hér á landi,
veldur aflabrestur mestu um. í Finnlandi hrundu
austurviðskiptin, sem höfðu svaraö til aht að íjórö-
ungi utanríkisverzlunar Finna, nánast á einni
nóttu. . .Öh eiga þessi þijú lönd það sameiginlegt
aö hafa fjárfest um of og fjármagnað offjárfestinguna
með erlendum lánurn." Leiðari Mbl. 16. mars.