Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1993, Page 18

18
FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Míchaei Crichton:
Jurassic Park.
2. Maeve Binchy:
The Coppor Beech.
3. Donna Tartt:
The Secret History.
4. Colin Dexter:
The Way through the
Woods.
5. James Herbert:
Portent.
6. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
7. John Grisham:
The Pelican Brief.
8. Sidney Sheldon:
The Stars Shine Down.
9. Terry Pratchett:
Small Gods.
10. Robert Goddard:
Hand in Glove.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Brian Kaenan:
An Evil Cradling.
3. Michael Caine:
What's It All about?
4. D. Shay & J. Duncan:
The Making of Jurassic
Park.
5. Paul Theroux:
The Happy Isles of Oceania.
6. J. Peters & J. Nichol:
Tornado Down.
7. Christabel Bielenberg:
The Road Ahead.
8. Bill Bryson:
The Lost Continent.
9. Bill Bryson:
Neither here nor there.
10. Alan Bullock:
Hitler &. Stalin: Parallel
Llves.
(Byggt á The Sunday Timas)
Danmörk
Skáldsöqur:
1. Hanne Marie Svendsen:
Under solen.
2. Tor Norrestranders:
Mærk verden.
3. Alice Adams:
Carolines dotre.
4. Jan Guillou:
Dine fjenders fjende.
5. Jostein Gaarder:
Kabalemysteriet.
6. Regine Deforges:
Sort tango.
7. Peter Hoeg:
Forestillinger om det 20.
ðrhundrede.
(Byggt á Politikan Sendag)
Vandi kvik-
myndamanna
Projectíons er ársrit sem hóf göngu
sína í fyrra sem nýr vettvangur fyrir
kvikmyndagerðarmenn til að ræða
list sína, hugmyndir og vandamál.
Leikstjórinn snjalli, John Boor-
man, er annar tveggja ritstjóra tíma-
ritsins. Hann reið á vaðið í fyrsta
tölublaðinu meö afar opinskárri dag-
bók sem sýndi hvemig jafnvel frá-
bærir kvikmyndagerðarmenn eiga í
miklum erfiðleikum með að fá fjár-
hagslega fyrirgreiðslu tíl að gera
kvikmyndir.
Fyrsta tölublaðið vaktí verulega
athygli og hlaut til að mynda verð-
laun bresku kvikmyndastofnunar-
innar sem besta bók um kvikmyndir
á liðnu ári.
Dagbók Taverniers
Nú er komið út nýtt tölublað og
engu síðra en það fyrra. Þetta er
hátt í fjögur hundruö blaösíðna bók
uppfull af fróðlegum greinum og við-
tölum. Þá birtist hér einnig handrit
að kvikmyndinni Bob Roberts eftir
Tim Robbins og dagbók franska leik-
stjórans Bertrand Taverniers.
Víkjum að því síðastnefnda fyrst.
Tavemier er einn kunnastí kvik-
myndahöfundur Frakka. Á þeim
tíma sem hann skráði dagbók sína
fyrir Projections er hann hvoru
tveggja í senn að leggja síðustu hönd
á íjögurra klukkustunda langa heim-
ildarmynd um hið grimmdarlega
nýlendustríð í Alsír og undirbúa og
taka upp nýja kvikmynd sem heitir
einfaldlega L 627 og fjailar um bar-
áttu lögreglumanna við eiturlyíja-
sala í París.
Frásögn Taverniers lýsir afskap-
lega vel hvernig hann undirbýr kvik-
myndir sínar; vinnur úr hráefni
veruleikans, semur handrit, velur
leikara og aðstoðarmenn og svo
framvegis. Hann sýnir á lifandi hátt
hvemig kvikmynd verður til við evr-
ópskar aðstæður.
En dagbók hans er miklu meira.
Hann segir allfe konar sögur af kynn-
um sínum af öðrum kvikmyndahöf-
undum, lýsir skoðun sinni á nýjum
og gömlum kvikmyndum, rekur
samtöl sín jafnt viö kollega sem aöra,
gefur afar góða mynd af fjölþættum
starfsdegi.
Miller,
Jarman, Altman
Af öðm forvitnilegu efni má nefna
ítarlegt viðtal við ástralska leikstjór-
ann og framleiðandann George Mill-
er sem hlaut heimsfrægð, ásamt Mel
Gibson, með fyrstu kvikmyndinni
um Mad Max. Hann segir meðal ann-
ars skemmtilega frá muninum á því
að búa til kvikmyndir úr nánast
engu, eins og á upphafsárárum sín-
um í Ástralíu, eða undir handarjaðri
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
peningafurstanna í Hollywood sem
hafa lítið vit á kvikmyndum en þeim
mun meiri áhuga á því hvað getur
komið í kassann.
Hér er einnig viðtal við handrits-
höfundinn Sidney Gilliat, sem meðal
annars vann fyrir Hitchcock í gamla
daga, ungan belgískan leikstjóra,
Jaco van Dormael, sem sló í gegn
með kvikmyndinni “Hetjan Toto“,
og kvikmyndaleikstjórann Derek
Jarman, auk þess sem Robert Alt-
man svarar spumingum um kvik-
myndir sínar og annarra.
Þá ber að nefna að í þessu fróðlega
og skemmtilega rití um veröld kvik-
myndanna gera nokkrir kunnir
kvikmyndagerðamenn grein fyrir
því hvemig þeir búast við að kvik-
myndimar breytist á komandi öld.
Þeir voru einkum spuröir vegna
þeirra ótrúlegu möguleika sem notk-
un tölva hefur skapað á sviði tækni-
brellna í kvikmyndum og Terminat-
or 2 var fyrsta áhrifamikla dæmið
um. Svörin em afar mismunandi,
svo ekki sé meira sagt, og hin áhuga-
verðasta lesning.
PROJECTIONS 2. A FORUM FOR FILM
MAKERS.
Ritstjórar: John Boorman og Walther
Donahue.
Faber & Faber, 1993.
Metsölukiljur
Bandartkin
Skáldsögur:
2. Michael Crichton:
Jurassic Park.
1. John Grisham:
The Firm.
3. John Grisham:
The Pelican Brief.
4. John Grisham:
ATtme to Kill.
5. Michael Crichton:
Rising Sun.
6. Patricia D. Cornwelf:
All That Remains.
7. Michael Crichton:
Congo.
8. Stephen King:
Gerald's Game.
9. Anne Rivers Siddons:
Colony.
10. Clive Cussler:
Sahara.
11. Janet Dailey:
Tangled Vines.
12. Michaef Crichton:
Sphere.
13. Judith Krantz:
Scruples Two.
14. Lawrence Sanders:
McNally's Luck.
15. Julte Garwood:
Castles.
Rit almenrts eðlis:
1. Don Shay & Jody Duncan:
The Making of „Jurassic
Park"
2. James Herriot:
Every Living Thing.
3. David McCullough:
Trumart.
4. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
$. Peter Mayle:
A Year in Provence.
7. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings.
8. Deborah Tannen:
You just Don't Understand.
9. Tina Turner & Karl Loder:
I, Tina.
10. Ross Perot:
Not for Sale at Any Price.
11. Peter Mayle:
Toujours Provence.
12. Garry Wtlls:
Lincoln at Gettysburg.
13. P.J. O'Rourke:
Give War a Chance.
14. William Manchester:
A World Lit only by Fire.
15. Wallace Stegner:
Where the Bluebird Sings
to the Lemonade Springs.
(Byggt á Nbw York Times Book Review}
Vísindi
Visindamenn leita leiða til að auka
líftíma viðar.
Ný leið til
að stöðva
rotnun viðar
Fá byggingarefni era jafnvistvæn
og viður. Sá galli er þó á gjöf Njarö-
araðviöurrotnar.
Timbur verður fyrir árásum alls
kyns sveppagróðurs og skordýra.
Framleiðendur geta stöðvað árásir
þessar með því að úða viðinn vam-
arefnum sem venjulega eru hættu-
leg bæði mönnum og umhverfi.
Notkun slíkra efna er þegar tak-
mörkuð með lagasetningu og hún á
eftír að verða enn takmarkaðri.
Vísindamenn í London og á Nýja-
Sjálandi vinna nú að því að finna
viðarvörn sem er jafnvistvæn og
viðurinn sjálfur. Þaö hefur lengi
verið vitað að bórsýra er góð viðar-
vöm og um leiö hættulaus fyrir
umhverfið þar sem hún er ekki
hættulegri en borðsalt. Vandinn
hefur hins vegar veriö að koma sýr-
unniinníviðinn.
Lausnin virðist vera að setja við-
inn í lofttæmi og sprauta gastegund
með boroni yfir hann. Gasið smýgur
inn í viðinn og þegar það kemst í
snertingu við vatn inni í honum
myndast bórsýra. Og þetta tekur
aðeins tæpa klukkustund.
Drykkjarvatn
með flúor
veldur
mjaðmarbroti
Nýleg bandarísk rannsókn sýnir að
samband er milli íjölda lærleggs-
hálsbrota hjá fullorðnu fólki og flú-
ormagninu í drykkjarvatni þess.
Á hverju ári verða um það bil tvö
af hveijum eitt þúsund gamalmenn-
um fyrir því að brjóta í sér lærleggs-
hálsinn og em konur þar í miklum
meirihluta.
Bandaríska rannsóknin náði til
þriggja borga. í einni þeirra hafði
flúormagnið í drykkjarvatninu ver-
ið aukið. í ljós kom aði þeirri borg
voru beinbrotin flest.
Niðurstaðan er ekki síst áhuga-
verð fyrir þær sakir að flúor er not-
aður í lækningaskyni við stökkum
beinum.
Umsjón:
Guðlaugur Bergmundsson
Legsteinar geta frætt okkur um
veðrunarþol steintegunda.
Legsteinar
veitajarð-
fræðingum
upplýsingar
Legsteinar geta veitt okkur heil-
miklar upplýsingar um fólkið sem
liggur grafið undir þeim. En Thom-
as Meierding, landfræðingur viö
háskólann í Delaware í Bandaríkj-
unum, hefur meiri áhuga á legstein-
um sem j arðfræðilegum fyrirbær-
um.
Meierding hefur fariö um kirkju-
garða í rúmlega 30 fylkjum Banda-
ríkjanna og mælt þykkt um 15 þús-
und legsteina. Gögnin, sem hann
hefur aflað með mælingum sínum,
gera honum kleift aö áætla veðmn-
artíma mismunandi steintegunda.
Það kom fáum á óvart að ein nið-
urstaða rannsóknar hans er sú að
legsteinar í menguðum borgum
veðrast tvisvar til tíu sinnum hrað-
ar en legsteinar úti í sveit.
Banvænn
sjúkdómur
frystur
tilbana
Læknar við Allegheny sjúkrahús-
ið í Pittsburgh í Bandaríkjunum
útrýma krabbameini í blöðraháls-
kirtli með því aö frysta meinsemd-
ina.
Læknamir nota hljóðbylgjutæki
til að aðstoða við að koma sérstakri
leiðslu undir hömndið og inn í
blöðruhálskirtilinn. Þeir sprauta
síðan ofurkældu fljótandi köfnunar-
efni um leiðsluna og frysta sýkta
vefinn. Líkaminn leysir hann síðan
upp.
Krabbamein í blöðruhálskirtli er
næstbanvænasta krabbameinið
meðal bandarískra karlmanna og fá
einn af hveijum níu körlum sjúk-
dóminn.
5 sekúndurfrá
NewYorktil
Los Angeles
Vísindamenn hafa komið auga á
hraðskreyðustu stjörnu sem vitað
er um, samanþjappaða nevtrónu-
stjörnu sem æðir um himinhvolfiö
með tæplega eitt þúsund kílómetra
hraða á sekúndu. Stjarnan gætí því
ferðast yfir þver Bandaríkin á tæp-
um fimm sekúndum.
Flestar stjömur ferðast með sext-
án kílómetra hraða á klukkustund.
Stjama þessi, sem er kölluð PSR
2224 + 65 og er í sex þúsund ljósára
fjarlægð frá jörðu, var eitt sinn
stærri en sóhn. Hún féll þó saman
og er nú aðeins sextán kílómetrar í
þvermál. Á eftir sér dregur hún
sextán triljón kílómetra langan hala
úr gasi sem er í laginu eins og gítar.
Tölvulíkan af lunga tvítugs manns.
Tölvulíkan
aflunga
í þágu lækna-
vísinda
Ted Martonen, lífeðhsfræðingur
við bandarísku umhverfisverndar-
stofnunina, hefur ásamt vísinda-
mönnum við háskólann í Norður-
Karólínu búið til tölvulíkan af
mannslunga með það fyrir augum
að bæta meðferð öndunarvegssjúk-
dóma, allt frá asma til lungabólgu
af völdum eyðni. Læknar beita úöa-
lyfjum gegn mörgum slíkum sjúk-
dómum.
„Það er mjög óhentug aðferö,“ seg-
ir Martonen. „Til þess að lyfiö kom-
ist á réttan stað og hafi áhrif verður
að gefa lunganu öllu of stóran
skammt.“
Martonen vonast til að tölvulunga
hans geri læknum kleift að spá fyrir
um hvemig ákveðin úðalyf verltí í
raunverulegu lunga.