Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1993, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Veiðigjaldið nálgast
Stuðningur við veiðigjald í sjávarútvegi fer vaxandi.
Alþýðuflokkurinn hefur tekið upp þá stefnu, þótt þess
sjáist ekki merki í ríkisstjóminni. Öflugur mirmihluti á
nýafstöðnum landsfundi Sjálfstæðisflokksins var hlynnt-
ur veiðigjaldi og er það snögg breyting til batnaðar.
í sjávarútveginum sjálfum eru famar að heyrast radd-
ir til stuðnings veiðigjaldi. Á nýloknu fiskiþingi heyrðust
þær frá sjómönnum og útgerðarmönnum, sem vildu, að
sjávarútvegurinn tæki þátt í að móta stefnu veiðigjalds
í stað þess að láta aðra aðila troða því upp á sig.
Trúskiptingar í sjávarútvegi vilja, að veiðigjaldið hald-
ist innan sjávarútvegs og fari ekki í skattahít ríkisins og
týnist þar. Þeir vilja, að gjaldið sé notað í þróunarsjóði
sjávarútvegs og við aðra úreldingu fjárfestingar í grein-
inni, svo að tekjur greinarinnar aukist að sama skapi.
Þessa leið má fara að nokkra leyti, alveg eins og nota
má spamað af minnkandi stuðningi hins opinbera við
landbúnað til að borga mönnum fyrir að hætta hefð-
bundnum búrekstri. Ekki má þó eymamerkja allan
spamaðinn með þessum hætti, heldur aðeins hluta hans.
Markmiðið með veiðigjaldi er skattlagning auðlindar
í þágu eiganda hennar, svo að eigandinn hafi meira fé
til að leggja í aðra starfsemi, sem ekki er háð takmörkun-
um á borð við þær, sem stærð fiskistofna setur í sjávarút-
vegi. Peningana þarf að leggja í iðnað og þjónustu.
Sjávarútvegurinn er of stór fyrir fiskistofnana. Rýra
þarf vægi hans til þess að þeir, sem eftir em, hafi betri
afkomu; og til að útvega fjármagn til annarra athafna í
landinu, sem ekki búa við aðrar takmarkanir en þær,
sem em á hugviti í uppfinningum og sölu uppfinninga.
Skynsamlegt er að líta svo á, að ríkið eigi fyrir hönd
skattgreiðenda að teljast eigandi auðlindar fiskveiðilög-
sögunnar, enda var það ríkið, sem aflaði þessarar auð-
lindar með umfangsmikilli baráttu á alþjóðlegum vett-
vangi. Sjávarútvegurinn á þó nokkum hefðarrétt á veiði.
Ef ríkið er talið vera eigandi auðlindarinnar, er auð-
veldara fyrir okkur að starfa í Qölþjóðlegum stofnunum
á borð við Evrópska efhahagssvæðið og að ganga í stofn-
un á borð við Evrópusamfélagið, sem við þær aðstæður
á ekki auðvelt með að heimta spón úr lögsögunni.
Bezt væri að fara hreina og tæra markaðsleið í veiði-
gjaldi. Þegar ákveðinn hefur verið heildarafli og hlutfóll
hans milh tegunda, er rétt að bjóða veiðina út á opinberu
uppboði. Þá skiptir miklu, að svo fáir verði um veiðina,
að þeir geti haft góða afkomu, þrátt fyrir gjaldið.
A þennan hátt verður kostnaður í lágmarki, hvort sem
um er að ræða skipakost, olíu eða mannskap. Þannig ná
hæstbjóðendur viðbótartekjum til að standa undir tilboð-
um sínum í kvóta. Þetta er leiðin til að ná í einu vet-
fangi nauðsynlegri hagkvæmni í rekstri sjávarútvegs.
Hluta ríkistekna af útboði veiðileyfa, en ekki allar tekj-
ur af því, þarf svo að nota til að auðvelda hinum, sem
ekki fá kvóta, að afskrifa fjárfestingu útgerðar og vinnslu;
og einnig til að útvega sjómönnum og fiskvinnslufólki
störf í greinum, sem ekki em háðar takmarkaðri auðlind.
Einnig er mikilvægt, að hætt verði að núllkeyra sjávar-
útveginn á grundvelli útreikninga í Þjóðhagsstofnun.
Gengisskráningu má ekki miða við, að sjávarútvegurinn
sé rekinn á núlli eða tæplega það. Gengi krónunnar þarf
að vera markaðsgengi og helzt ætti það að vera fijálst.
Með frjálsu gengi og stuðningi við úreldingu í sjávarút-
vegi á að vera hægt að koma á markaðskerfi og hag-
kvæmni í sjávarútvegi, frjálsu uppboði á veiðileyfum.
Jónas Krisfjánsson
Um 59 milljarða króna vantar á að þjóðarframleiðsla á íbúa hafi aukist um einn af hundraði á ári frá árinu
1980, segir m.a. í greininni.
Dökk mynd í
þjóðhagsáætlun
Hinn 4. október sl. lagði forsætis-
ráðherra fram þjóðhagsáætlun fyr-
ir árið 1994. Áætlunin hefir fengið
miklu minni umíjöllun en hún á
skilda. í henni er dregin dökk mynd
af horfum næsta árs ásamt því að
hinn óglæsilegi ferill undanfarinna
ára er rakinn.
Fjórðung vantar
Fyrir nokkrum árum var sú
skoðun sett fram að þýðingarlaust
væri að semja um meiri cdmennar
launahækkanir en tvo til þrjá af
hundraði þar eð sá væri vöxtur
þjóðartekna á íbúa sem reikna
mætti með. Þessu markmiði hefir
því miður ekki verið náð frá byijun
níunda áratugarins. Sé miðað við
neðri mörkin kemur í ljós að hald-
ið hefir verið í horfmu fram til árs-
ins 1988 en efltir það hallar allsnar-
lega undan fæti.
Þegar htið er til næsta árs eru
líkur á að tæpan fjórðung vanti upp
á vergar þjóðartekjur miðað við
fyrrgreint markmið eða um 115
milljarða króna, sem samsvarar á
fimmta hundrað þúsund krónum á
íbúa. Nú skyldi einhvar halda að
óraunhæft sé að reikna með að
þjóöartekjur geti vaxið um tvo af
hundraði á íbúa, einn af hundraði
væri nærri lagi.
Samkvæmt því ætti þjóöarfram-
leiðsla íslendinga að verða 427
milljarðar á næsta ári í stað 376
milljarða eins og reiknað er með í
þjóðhagsspá næsta árs. Vantar því
59 milljarða króna á aö þjóðarfram-
leiðsla á íbúa hafi náð að aukast
um einn af hundraði á ári frá árinu
1980.
Reyndin varð önnur
Því miður eru allar líkur á að
þjóðarframleiðsla næsta árs á íbúa
verði hin sama og árið 1980 sem
hlýtur að teljast algjörlega óviðun-
andi. Að vissu leyti er staðan nú
verri en þá vegna stóraukinna er-
lendra skulda, vaxandi atvinnu-
leysis, lélegs ástands þorskstofns-
ins, lækkandi afurðaverðs erlendis
og minnkandi hlutdeildar innlends
KjaUarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
iönaðar á íslenskum markaði, svo
nokkrar ástæöur séu nefndar.
Full ástæða er til að staldra viö
og leita skýringa. Miklar vonir
voru bundnar við að vandamál
sjávarútvegs og þjóðarinnar í heild
yrðu leyst í eitt skipti fyrir öll með
útfærslu fiskveiöilögsögunnar,
fyrst í 50 sjómílur og síðar í 200
sjómílur. í hillingum sáu menn fyr-
ir sér betri tíð með blóm í haga en
reyndin hefir orðiö önnur.
Staða sjávarútvegs er nú veru-
lega miklu verri en fyrir 13 árum
vegna stóraukinnar skuldabyrði
sem ekki neinar forsendur voru
fyrir. Auk þess sem ástand þorsk-
stofnsins er nú eitt hið versta á
sögulegum tíma og horfur á að
þorskafli næsta árs verði sá
minnsti á öldinni sem skrifast ekki
á kostnað neins annars en rán-
yrkju sem sést best á þvi að þorsk-
urinn, sem í eðli sínu er langlífur,
er horfinn úr veiöinni að mestu 10
ára gamall.
Vart telst gáfulegt að nota erlend-
an gjaldeyri og innlenda fjárfest-
ingarlánasjóði til að flytja inn nið-
urgreidd skip til aö eyðileggja fisk-
stofna, samanber grein Einars Júl-
íussonar í sjávarútvegskálfi Mbl.
fyrir stuttu.
Léttvæg gagnrök
Æ fleiri gera sér grein fyrir að
núverandi sjávarútvegsstefna er að
leika þjóöina jafn grátt og tilskip-
anahagkerfið lék ríki Samveldis
sjálfstæðra ríkja og Austur-Evr-
ópu. Tilskipanhagkerfið var komið
að fótum fram en samt var reynt
að halda í það fram í rauöan dauö-
ann. Gerð var tilraun til að lappa
upp á þaö en dagar þess voru tald-
ir. Blandað hagkerfi að vestrænni
fyrirmynd hlýtur að leysa það af
hólmi.
Meðan ekki tekst að aðlaga af-
kastagetu flotans að afrakstursgetu
fiskstofnanna og láta sjávarútveg-
inn greiða fyrir að losna við krað-
akskostnaöinn mun hann hanga á
horriminni. Þessari skoðun hefir
vaxið verulega fiskur um hrygg
meðal alls almennings. Gagnrökin
eru léttvæg og til vansæmda. í ætt
við skæting og lýsa vankunnáttu.
Gjörnýting vatnsorku hefur ekki í
för með sér hættu á orkuskorti en
ofveiði getur leitt til hruns afla
samanber þorskstofninn í Eystra-
salti þar sem afli hefur minnkað
úr 500 þúsund tonnum í 60 þúsund
tonn á einum áratug.
Kristjón Kolbeins
„Æ fleiri gera sér grein fyrir að núver-
andi sjávarútvegsstefna er að leika
þjóðina jafn grátt og tilskipanahagkerf-
ið lék ríki Samveldis sjálfstæðra ríkja
og Austur-Evrópu.“
Skoðanir armarra
Ríkisstjórn á sterkum grunni
„Ríkisstjómin hefur styrkt sig mikið í sessi eftir
nýgerðar efnahagsaðgerðir sem einkum hafa falist í
lækkun vaxta. Markaðurinn hefur þegar brugðist
jákvætt við nýjum skilyrðum. ... Ríkisstjómin
stendur því á sterkum grunni til að hefja nýja sókn
í efnahagsbata þjóðarinnar. Það er þess vegna afar
mikilvægt að stjómarflokkamir sýni hvor öðrum
fyllsta traust og vinni saman að málum en láti ekki
skyndiupphlaup og friðarspilli stjómarandstööunn-
ar leiða sig í gönur." Úr forystugrein Alþbl. 10. nóv.
Strangari dómar
„Héraðsdómur Reykjavíkur hefur sent skýr og
ótvíræð skilaboð út í samfélagið með því að dæma
16 ára gamla stúlku í 5 ára fangelsi fyrir alvarlega
líkamsárás. Ofbeldinu verður að linna! Dómurinn
er síst of þungur, því árásin var fádæma fólskuleg,
gerð af engu tilefni og gat hæglega leitt til dauða....
Dómskerfið verður að bregðast við auknu ofbeldi
með strangari dómum en tíðkast hefur um skeið.“
Úr forystugrein Tímans 10. nóv.
Gjaldtaka í sjávarútvegi
„Bersýnilegt er, aö hugmyndir um gjaldtöku í
einhveiju formi vegna veiða úr takmarkaöri auölind
landsmanna allra eiga vaxandi fylgi að fagna innan
sjávarútvegsins sjálfs ... Áhrifamenn innan sjávar-
útvegsins og innan Sjálfstæðisflokksins mæla nú
með þessari leið í einhverri mynd.... Ýmislegt bend-
ir til þess, að hér gæti verið að skapast ný breiðfylk-
ing hluta sjávarútvegsins, sjómanna og iönaðarins
um þetta efni. Er ekki tími til kominn fyrir forystu-
menn LÍÚ að athuga sinn gang?“
Úr forystugrein Mbl. 7. nóv.