Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1994, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ1994
15
Skuldir hrannast upp
hjá yngra fólkinu
Engum þurfti að koma á óvart að
Jóhanna Sigurðardóttir segði af sér
sem félagsmálaráöherra og sé nú í
raun komin í hóp stjórnarandstæð-
inga; hún átti engan annan kost til
að halda haus sem félagslega sinn-
uð jafnaðarmanneskja.
Hafi einhvem tíma setið harð-
bijósta ríkisstjóm hér á landi er
það sú sem Davíð Oddsson leiðir.
Láglaunafólkið, sjúkiingamir,
skólafólkið og síðast en ekki síst
yngri kynslóðin hefur kynnst því
að fijálshyggjan er stjómtæki til
að gera þá ríku ríkari. Skýmstu
máli um stefnu ríkisstjómarinnar
talar skýrsla um skuidastöðu
heimilanna sem lögð var ffam á
Alþingi af félagsmálaráðherra
samkvæmt beiðni þingmanna
Framsóknarflokksins.
Tvær þjóðir í landinu
Það sem hrikalegast er í þessari
skýrslu er það að í árslok 1990
námu þær 170 milijörðum en í árs-
lok 1993 vom þær komnar í 256
milljarða. Þær hafa á aðeins þrem-
ur árum aukist um 86 milljarða eða
rúm 50%. Þetta gerist á þjóðarsátt-
artímabili í stöðugu verðlagi þar
sem laun hafa ekki hækkað að
raungildi. Skuldir hverrar fjögurra
manna fjölskyldu era tæpar 3,9
milljónir, hafa hækkað á þessu
tímbili um 12-1300 þúsund. Hroll-
vekjan í þessu máli er svo sú að í
þessu tilfelli er ekki hægt að tala
út frá meðaltölum því í þessu efni
era tvær þjóðir í landinu, önnur
skuldlaus og gerði sitt fyrir verð-
tryggingu, hin kynslóðin fædd eftir
1950 og ber allar sínar skuldir verð-
tryggðar. Því er hér um mjög mikl-
ar skuldir aö ræða hjá þeim sem
yngri era, fólkinu í landinu sem
nú er að ala upp sín böm. Því var
það fagnaðarefni að eftir mjög
harða umræðu á Alþingi um þessa
skýrslu lofaði fyrrverandi félags-
málaráðherra því að í sumar
myndi ráðuneytið skoða skulda-
stöðu yngri kynslóðarinnar nánar
KjaUarinn
Guðni Ágústsson
alþingismaður
og þann mismun sem virðist vera
á milli kynslóða með tilliti til lífs-
kjara, skulda, eigna og afkomu-
möguleika. Við ffamsóknarmenn
höfum aftur og aftur varað ríkis-
stjómina við nýjum og nýjum álög-
um sem ekki síst hafa fallið á yngra
fólkið í formi nýrra skatta og þjón-
ustugjalda. Milljarðar hafa verið
fluttir af stórgróðafyrirtækjum á
herðar launafólks.
Vanskil hlaðast upp
Fram kemur að 1992 vora skuldir
heimilanna 2% hærri en ráöstöfun-
artekjur en í lok ársins 1993 orðnar
16% hærri. Vanskil hlaðast upp hjá
sveitarfélögum, ríki og á greiðslu-
kortum vegna þess að greiðsluþolið
er að bresta. Þetta er grafalvarleg
þróun. Ýmsir halda því fram að
þetta sé bara fólkinu sjálfu að
kenna og það á við í einhveijum
tilfellum þar sem fólk er að ráðast
í hluti sem það hefur ekki efni á.
Hér virðist hins vegar vera um
þróun að ræða sem ber að líta al-
varlegum augum og er þveröfug
miðað við nágrannalönd. Þar era
skuldir heimilanna að lækka, hér
hækka þær ógnvænlega í verð-
stöðvun og þegar verðbólga er horf-
in. Ríkisstjómin hefur lagt þungar
byrðar á fjölskyldufólkið á sama
tíma og kaup hefur dregist saman
og atvinna brostið. Þessi vandi
virðist það almennur að stjóm-
málamenn verða að leita leiöa til
að koma til móts við þetta fólk eigi
það ekki að hrökklast frá eignum
sínum í stórum stíl á næstu árum.
Ég tel hiklaust að verkalýðshreyf-
ingin og atvinnulífið eigi að grand-
skoða þessa skýrslu um skulda-
stöðu heimilanna. Næstu kjara-
samningar verða vart gerðir án
þess að tekið verði tillit til þessa
hóps. Svo veldur nýlegt launaskrið
toppanna í atvinnulífinu því að
vísitalan hækkar enn þessar erfiðu
skuldir sem hluti þjóðarinnar ber.
Guðni Ágústsson
„Vanskil hlaðast upp hjá sveitarfélögum, ríkl og á greiðslukortum vegna þess að greiðsluþolið er að bresta,“
segir Guðni Ágústsson.
„Eg tel hiklaust aö verkalýöshreyfingin
og atvinnulífið eigi aö grandskoða
þessa skýrslu um skuldastöðu heimil-
anna. Næstu kjarasamningar verða
vart gerðir án þess að tekið verði tillit
til þessa hóps.“
Einföld breyting - 50% meiri kaupgeta
Húsbréfakerfið er óhagstætt
ungu fólki og kemur í veg fyrir
húsnæðiskaup fjölda fiölskyldna.
Bankamir taka lítinn þátt í fjár-
mögnun húsnæðiskaupa og lán
þeirra era auk þess óhentug. Með
einfoldum aðgerðum má auka
kaupgetu ungs fólks við fyrstu
kaup um allt að 50%. Húsbréfalán
til þessa hóps á að hækka upp í 70%
af kaupverði og bankar eiga auk
þess að lána 10-15% kaupverðs til
10 ára.
Húsbréfakerfið er óhag-
stætt ungu fólki
Reynslan sýnir að húsbréfakerifð
hefur verulega ókosti fyrir ungt
fólk sem er aö kaupa sína fyrstu
íbúð. Kerfið vanmetur kaupgetu
þess mjög og kemur í veg fyrir að
það geti keypt sér húsnæði. Tals-
menn byggingariðnaðarins hafa
bent á að hækka beri húsbréfalán
til þessa hóps upp í allt að 80% af
kaupverði. Það mundi bæta stöðu
fólksins í greiðslumati og auka
kaupgetuna. í flestum löndum er
útborgun í fasteignavið.skiptum
nálægt 10% af kaupveröi íbúðar.
Það fé leggja kaupendur almennt
fram af eigin fé. Afgangurinn eru
langtímalán oftast frá banka eöa
veðlánastonfun. Hér á landi hafa
fjölskyldur við fyrstu kaup haft
15-20% af kaupverði í handbæra
fé. Langtímalánin era hins vegar
ekki hærri en 65% kaupverðs.
Vandamál unga fólksins við íbúð-
arkaup í dag er að brúa það sem á
vantar. Eldri kaupendur finna
Kjállarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
minna fyrir þessum vanda því þeir
láta skuldlausa eign í eldri íbúð
ganga upp í kaup nýrrar. Húsbréfa-
kerfið skúur hér ungt fólk eftir með
óbrúað gat upp á 15-25% kaup-
verðs. Mismunurinn er almennt
brúaður með skammtímalánum.
Við greiðslumat í húsbréfakerfinu
er það hin þunga greiðslubyrði
skammtímalánanna sem skiptir
sköpum um lánafyrirgreiðslu.
Greiðslubyrði af bankalánum og
öðrum skammtímalánum er
þyngri en af húsbréfalánunum.
Kaupgeta þeirra sem era að kaupa
sína fyrstu eign ræöst þess vegna
ekki af launatekjum eins og eðlilegt
væri heldur af vanköntum hús-
næðislánakerfisins. Kaupgeta ís-
lenskra fjölskyldna er af þessum
sökum minni en fjölskyldna með
jafn há laun í helstu grannlöndum
okkar.
Hærri húsbréf lengri
bankalán
Bankakerfið tekur lítinn þátt í
fjármögnun húsnæðiskaupa og
lánin era auk þess óhentug. Færa
má fyrir þvi rök að léleg lánafyrir-
greiðsla bankanna ákvarði frekar
kaupgetu fólksins en húsbréfin.
Það er með öðrum orðum í valdi
bankakerfisins að auka kaupgetu
ungs fólks sem er að festa sér sína
fyrstu íbúö. Skynsamlegra væri
fyrir bankana að veita ungum fjöl-
skyldum sem skipta viö þá hentug
lán til húsnæðislánakerfið og
bankakerfið eiga að koma að jöfnu
til móts við unga fólkið. Húsbréf á
að hækka upp í 70% af kaupveröi
og bankar lána að auki 10-15%
kaupverös til 10 ára. Samanlagt
mundu þessar aðgerðir auka kaup-
getu alls þorra ungs fólks við fyrstu
kaup um tæplega 50%. Ein helsta
mótbáran gegn því að hækka hús-
bréfalán vegna fyrstu kaupa er að
það dragi fé af lánamarkaðinum.
Hækkun húsbréfa væri hins vegar
það lítil að ekki skipti sköpum fyr-
ir húsbréfakerfið í heild og drjúgur
hluti fjárins mundi auk þess renna
beint til byggingariðnaðarins.
Hækkunin mundi hins vegar
minnka áhrif skammtímalánanna
og kaupgeta aukast um fjórðung.
Bankamir ættu að stofna sérstaka
flokka veðlána til húsnæðiskaupa
ungs fólks. Lánin gætu til dæmis
verið hliðstæð því sem mörg fyrir-
tæki pjóta með 10-12 ára lánstíma
og veði í húsnæðinu sem lánaö er
til. Veðmörk ættu að miðast við
allt að 80% af markaðsverði:
Áhætta bankanna við þau útlán
væri minni en almennt gerist við
lán til fyrirtækja. Húsnæðiskaup-
endur era.með tryggustu lántak-
endum og verðsveiflur á íbúðum í
fiölbýhshúsum hafa verið ótrúlega
litlar í þijá áratugi.
Stefán Ingólfssón
„Kaupgeta þeirra sem eru að kaupa
sína fyrstu eign ræðst þess vegna ekki
af launatekjum eins og eðlilegt væri
heldur af vanköntum húsnæðislána-
kerfisins.”
„Viðskiln-
aður síöasta
meirihluta
hefur engan
veginn verið
nægilega góð-
ur enda hafa
kratarnir
ekki gætt áð
sér í fiármál- *>". íormaöur b»j-
um bæjarins,
samanber
arráðs Hafnarfjarð-
ar
skuldastöðu bæjarsjóös sem
nálgast þijá milfjarða króna. 87
prósent af skatttekjum bæjar-
sjóös er varið í rekstur mála-
flokka og þá er ekki tekiö tillit til
þess að 22 prósent fara í afborgan-
ir af lánum og vaxtakostnað.
Kratarnir gleymdu sér í alls kon-
ar fiárfestingum og gæluverkefn-
um á síöasta kjörtfrnabili og þeg-
ar átti að taka á hlutunum höföu
menn hvorki vilja né getu til þess.
Nýja meirihlutans bíða erfiö
verkefni við að rétta við fiárhags-
stööuna samfara þvi aö halda
áfram uppbyggjngu þvi það má
náttúrlega ekki stöðva allar
framkvæmdir og halda verður
þjónustu við bæjarbúa gangandi.
Við veröum að reyna að ná utan
um vandann og skilgreina hann
þannig aö við getum áttaö okkur
fyliilega á stöðunni. Við höfúm
fengið Löggilta endurskoðendur
hf. innan úr Reykjavík til að fara
ofan í málin og í framhaldi af því
verður að gera ýmsar breytingar
á yfirsfiórn bæjarins, gera heild-
arúttekt á stöðu bæjarsjóðs varð-
andi starfsmannahald, boðleiöir
og svo framvegis. Viö verðum
mörg ár að vinna okkur upp úr
þessu.
Getum borið
höfuðiðhátt
Valgerður Guð-
mundsdóttir, bæjar-
fulltrúi Alþýðu-
flokksins í Hatnar-
„Okkar við-
skiinaður í
Hafnarfiarð-
arkaupstaö
eftir átta ára
stjóm er ekk-
ert sem við
þurfum að
skammast
okkar fyrir og
við getum _ ..
borið höfuðið "™'
hátt. Við höfum reyndar fram-
kvæmt mikið en ég held að fram-
kvæmdimar hafi verið öllum til
góðs. Fólk hefúr flykkst til Hafh-
arfiarðar undanfarin ár þar sem
hér hefur vedð góð þjónusta við
bæjarbúa. Bæjarbúar hafa fengið
það fyrir sína skattpeninga sem
þeir hafa óskað sér.
Við höfum framkvæmt fyrir um
sex milljaröa króna. Þar af er
hrein eignaaukning um fimm
milljarðar og nettóskuld síðan
um 1,2 milfiarðar. Sjálfstæöis-
menn taia aldrei um annað en
bara skuldir, gleyma eignaaukn-
ingunni sem feist í framkvæmd-
unum.
Alit tal um slæma Qárhags-
stöðu er áframhald af kosningaá-
róðri ajálfstæðismanna. Mér list
ekki á ef þeir ætla að halda svona
áfram. Ég held að þeir eyði svo
miklu púðri í þennan áróöur þar
sem þeir eru í raun ekki tilbúnir
að fara að sfjóma og takast á við
þau verkefni sem bíða þeirra. Það
er ekki hægt að tuika málflutning
þeirra öðruvísL Ég gef ekki mikið
fyrir þennan málflutning og mjög
margir bæjarbúar era mér mjög
sammála. Ef nýi meirihlutinn
gefst upp erum við meira en tilbú-
in að taka við.“