Dagur - 24.12.1945, Blaðsíða 19

„Ljósiö í MöÖrufelir
Eftir ÓLAF ÓLAFSSON. kristniboða
„Þannig lýsi Ijós yðar mönnunum, til þess að
þeir sjái góðverk yðar og vegsami föður yðar,
sem er i himnum.“ — Kristur.

É| !
C, I
Wé.
m
%

: W*

Enginn íslenzk-
ur prestur mun
liafa náð til fleiri
Inanna með boð-
skap sínum á fyrri
helming 19. aldar,
en sveitapresturinn
norðlenzki, sr. Jón
Jónsson i Möðru-
\elli, er ýmist var
kallaður lærði eða
Ljósið í Möðru-
felli. — Kirkjunni
barst nýr lífs-
straumur evange-
liskrar kristni „frá
heilagri trúarglóð
þessa mikla rétt-
trúnaðarprests“ og
„fyrir hana . talar
hann enn þótt
'Jauður sé.“ Ýmsar
þjóðsögur hafa myndazt um síra Jón,
eins og marga aðra mikla gáfna- og lær-
dómsmenn, og er vel að þeim hefir ver-
ið haldið til haga. Sjálfur reisti hann
sér minnisvarða, er betur sæmir and-
legum leiðtoga, með stofnun „íslenzka
evangeliska smáritafélagsins.“ Með
smáritunum náði hann með fagnaðar-
erindið til fleiri manna en nokkur
annar þeirra tíðar prestur, og í þeim
lifir trúarvitnisburður lians hjá oss.
Síra Jón var fæddur að Guðrúnar-
stöðum í Möðruvallasókn 28. ágúst
1759, sonur hjónanna þar, Sigríðar
Bjarnadóttur og síra Jóns Jónssonar.
Hafði honum verið veitt Grundarþing
í Eyjafirði árinu áður. Síra Jón, laðir
síra Jóns lærða, var maður prýðilega
vel að sér og er sagt um hann, að hann
hafi haft „sérdeilis yndi af að kenna
og tala við lærða menn, spakur og
þægilegur í umgengni, góður læknir
en lítill búsýslumaður.“ Hann hefir
oft verið kallaður Jón „elsti.“ Sonur
hans og sonarsonur með sama nafni,
voru eftir hann prestar í Grundaf-
þingum til 1860. Héldu Jónarnir þrír
kallinu í 102 ár samfleytt.
Síra Jón gekk í Hólaskóla og mun
hafa verið útskrifaður af Hálfdáni
skólameistara Einarssyni um 1880.
Þremur árum síðar verður hann að-
stoðarprestur föður síns í Grundar-
þingum. Fékk Jón brauðið að honum
látnum -og flutti að Möðrufelli í
Grundarsókn 1798. Þar bjó liann á-
samt konu sinni, Helgu Tómasdóttur
frá Grenjaðarstað, í 40 ár. Eignuðust
þau alls sjö börn, en ekki er unnt að
segja nánar frá þeim hér. Þegar síra
Jón var kominn fast að áttræðu, eða
1839, sótti liann urn Möðruvallaklaust-
ur í Hörgárdal og flutti þá að Litla-
Dunliaga í Hörgárdal. Var það að á-
eggjan Bjarna amtmanns Thoraren-
sen, sem hafði síra Jón í mestu háveg-
um. Síra Jón dó 4. sept. 1846, 87 ára
að aldri og er jarðaður að Möðruvöll-
um.
Þegar í æsku fór rnikið orð af gáf-
um síra Jóns og þegar liann var orð-
inn prestur, þótti hann skörulegur
ræðumaður og aðsópsmikill. Hann
var einarður og siðavandur mjög, vel
að manni og lét talsvert til sín taka í
opinberum málum.
Mjög hefir verið látið af lærdómi
síra Jóns og kunnáttu hans í erlend-
um málum. Latínumaður var hann
ágætur og talaði jafnan á því máli við
Drottin í einkabænum sínum. En svo
hefir verið sagt um fleiri trúarmenn
þeirra tíma.
Talið hefir verið að síra Jón hafi
jafnan prédikað blaðalaust, en J4nas
Rafnar læknir*) segist hafa fundið
skrifað ræðusafn eftir hann í fórum
föður síns, frá árunum um eða eftir
1820. En ekki er þó ólíklegt að síra
Jón hafi stundum talað upp úr sér á
stól. Vitað er, að liann þótti mælskur
með afbrigðum og ágætur kennimað-
ur. Mun hann hafa gengið beint og ó-
hikað að efninu. — Eins og nú eru
haldnar sjómannamessur fyrir vertíð-
ir, eins héldu sumir prestar þá messur
fyrir grasafólk, áður en það fór á fjall
á vorin, eða minntust þess í ræðum
sínum. Úr einni slíkri ræðu síra Jóns
hafa þessi orð varðveitzt: „Troðið vel
í hornin, svo að ekki verði í svik fund-
in.“
Ekki verður með vissu sagt hvað
*) Allar aðalheimildir mínar varðandi æfi
sira Jóns’ hefi ég fengið frá Jónasi Rafnar, en
vitanlega ber ég einn ábyrgð á því, hvernig farið
er með þér hér. — Ó: Ó.
hafi helzt orðið til að móta trúarlíf
Jóns. Hann virðist þegar frá fyrstu
hafa verið heittrúarmaður, og enga
breytingu að finna á trúarskoðunum
lians ævina út. Þeir nienn, sem á yngri
árum lians höfðu helzt forystuna í and-
legum málum hér á landi, hafa sízt af
öllu skapað honum skoðanir, en það
voru þeir Hannes biskup Finnsson,
Geir biskup Vídalín og Magnús Steph-
ensen konferensráð, og hylltu þeir
upplýsingarstefnu og skynsemistrú.
Þjóðin sjálf hélt þó fast við þann upp-
eldiskristindóm, er kennimenn henn-
ar höfðu veitt lienni allt frá siðabót.
Allur almenningur liafði kynslóð eftir
kynslóð alizt upp við sálrna Hallgríms
Péturssonar og prédikanir Vídalíns og
fengið þaðan næringu fyrir trúarlíf
sitt. Þess arfs hefur séra Jón notið í
ríkum mæli og því vel getað skapað
sér stefnu sjálfur í beinni andstöðu
við tízkufrjálslyndi þeirra tíma. Auk
þess er það vitað, að hann átti bréfa-
skipti við trúaða menn útlenda, og
að hann las erlend tímarit, sem líklegt
er að hafi haft mikil áhrif á hann.
Árið 1814 í júnímánuði kom hingað
til lands góður gestur á vegum brezka
biblíufélagsins, Ebeneser Henclerson
að nafni. Árið 1807 hafði biblíufélagið
látið prenta á sinn kostnað Nýja testa-
mentið á íslenzku, og 1814 hvort
tveggja í senn, Biblíuna alla og nýja
útgáfu Nýja testamentisins, og sendi
síðan Henderson með allt Jretta (4000
biblíur og 12000 Nýja testamenti) til
íslands á sinn kostnað.
En Henderson gerði hér fleira en að
sjá um dreifingu þessara bóka um
landið. Hann hefir með dvöl sinni hér
skráð nafn sitt óafmáanlega í annála ís-
lenzkrar kristni. Þykir mér því við
eiga að geta hér nokkru nánar þessa
ágæta vinar síra Jóns lærða.
Ebeneser Henderson var fæddur í
bænurn Linn í Skotlandi 1784, og var
því þrítugur að aldri, er hann kom
hingað til lands. Hann fékkst við sitt
af hverju í æsku. Nam bæði úrsmíði
og skósmíði. En á árunum 1803—1805
gekk liann í kristniboðaskóla í Edin-
borg. Bjó hann sig undir að verða
kristniboði á Indlandi (enda var þar
þá starfandi frægurenskurkristniboði,
W. Carey), en úr því gat ekki orðið.
Austurindverska verzlunarfélaginu
mun hafa þótt það ósamboðið við-
JÖLABLAÐ DAGS 17