Dagur - 13.03.1993, Side 16
16 - DAGUR - Laugardagur 13. mars 1993
AF ERLENDUM VETTVANGt
I Oman er það soldáninn sem ræður
Flestir munu hafa heyrt af stofnun félagsskapar, sem OMAK
heitir, en félagi þessu er ætlað að koma á auknum samskipt-
um milli Omana og íslendinga. Raunar hafa samskipti þess-
ara tveggja ríkja verið næsta Iítil, en talið er að þau gætu orð-
ið nokkur, einkum í sambandi við uppbyggingu nútíma-sjáv-
arútvegs í Oman, og hafa þarlendir sýnt því allverulegan
áhuga að njóta aðstoðar íslendinga við það verkefni. Meiri-
hluti þeirra fyrirtækja, sem standa að OMAK-félaginu, eru á
Akureyri. - En hvað vitum við um þetta ríki Oman? Er það
ekki næsta lítið? - Hér á eftir fara nokkrir molar um sögu
þess og lifnaðarháttu þarlendra fyrr og nú.
Nokkrar staðreyndir
um Oman
Oman er næststærsta landið á
Arabíuskaga, 212.457 ferkíló-
metrar að flatarmáli. Landið ligg-
ur á suðausturhluta skagans og
íbúarnir eru í kringum eina og
hálfa milljón. Af þeim eru um
það bil 400 þúsund innflytjendur.
Oman er þó ekki eins háð inn-
flytjendum og sum önnur ríki við
Persaflóa, þar sem hlutfall inn-
flytjenda fer allt upp í 80 prósent.
Oman varð sjálfstætt ríki
snemma á 7. öld, en fyrir þann
tíma flökkuðu hirðingjar frá
Yemen um þetta Iandssvæði, en
það varð hluti af ríki Persa um
550-560 fyrir Krist, á dögum Kyr-
osar hins mikla stofnanda Persa-
ríkis.
Á 7. öld varð múhammeðstrú-
in til þess að hinir ýmsu ættbálk-
ar, sem héldu sig í Oman, tóku
höndum saman og ráku Persa
burtu úr landinu. Á næstu öld var
svo samruni ættbálkanna full-
komnaður.
Fyrir árið 1970 voru vegir í
Oman með bundnu slitlagi aðeins
10 km að lengd, og í landinu öllu
voru aðeins þrír skólar, sem
samanlagt gátu tekið við 900
nemendum. Þá var og heilbrigð-
isþjónustan á lágu stigi, og eina
sjúkrahúsið f landinu höfðu
amerískir trúboðar reist.
Nú hafa 4000 km af vegakerfi
landsins verið lagðir bundnu slit-
lagi. Níutíu prósent íbúanna geta
notið ókeypis sjúkrahússvistar.
Komið hefur verið upp 79 heilsu-
gæslustöðvum og þremur stórum
fæðingarheimilum. 300 þúsund
nemendur njóta fræðslu í 700
skólum, jafnt stúlkur sem
drengir. Árið 1986 var stofnaður
háskóli, og þar geta 3000
nemendur nú stundað nám í
landbúnaðarfræðum, náttúru-
fræði, verkfræði og læknisfræði.
Landsmenn eru stoltir af sögu
sinni og standa dyggan vörð um
sjálfstæði landsins. Ferðamenn
eru sífellt minntir á, að landið
hafi aldrei verið nýlenda. Eigi að
síður sátu Portúgalir þar að völd-
um frá 1507 til 1650. En það
segja Omanir að hafi bara verið
„slys“. Enn er það svo, að er-
lendir sendiherrar mega ekki
draga fána sína að húni á stöng-
um, sem festar eru í omanska
jörð. Þeir verða að láta sér nægja
að festa fánastengurnar við hús-
þök sín.
Iegur faðir þjóðar sinnar og ein-
valdur stjórnandi síns lands. Það
er erfitt að hugsa sér valdsherra,
sem sé alföðurlegri gagnvart
þegnum sínum en Qaboos Ibn
Said al Said. Það er birta í augum
hans, andlitsfallið reglulegt,
skeggið hvítt og vel hirt. Hvar-
vetna í Muscat má sjá nafn hans
letrað á byggingar og önnur
mannvirki, ásamt myndum af
honum. Því hafa gamansamir
menn átt það til að nefna Muscat
Qaboos-borg.
Qaboos og Oman renna saman í
eitt. Á arabisku merkir nafn hans
„lýsandi kyndill“ eða „dauðlegur
lífgjafi“, og hann er sá, sem
breytt hefur ríkinu í það sem það
er nú.
Áður en Qaboos tók völdin í
Oman í sínar hendur 1970 urðu
landsmenn að búa við afleita ein-
veldisstjórn föður hans. Said Ibn
Taimur var harðsvíraður and-
stæðingur allra framfara og þró-
unar, og þjóðin varð að hlýða
duttlungafullum fyrirmælum ein-
ræðisherrans. Margar fyrir-
skipanir hans líktust því að þær
kæmu aftan úr grárri forneskju.
Til dæmis lagði hann blátt bann
við því, að nokkur léti sjá sig
með sólgleraugu í Muscat.
Árið 1969 fóru menn í göngu-
ferð á tunglinu, en í Oman hafði
þá ekkert breyst öldum saman.
Borgarhliðunum var lokað við
sólsetur, og bæri svo við, að
útlendingur væri á ferð og tæki
sér kvöldgöngu, varð að sjá til
þess að í för með honum væri
innfæddur eftirlitsmaður, sem
bæri logandi kyndil, er jafnan
lýsti upp andlit ferðamannsins.
Qaboos sjálfur skynjaði til-
skipanir föðurins úr fjaríægð. 16
ára var hann sendur til náms í
Englandi. Árið 1964 snéri hann
heim til Omans og hélt þar áfram
námi sínu. En dvöl hans erlendis
átti eftir að reynast örlagarík fyr-
ir Omanbúa, því að sex árum síð-
ar gekk hann inn á sjónarsvið
sögunnar út um lágar dyrnar að
skrifstofu föður hans. Þarna til-
kynnti hann, að hann hefði sett
föður sinn af og sjálfur tekið
völdin í landinu. Þetta var hallar-
bylting án blóðsúthellinga, vel
við hæfi fyrir Oman og siðprúða
íbúa þar á bæ.
Lega Omans á skaganum Ra’s
Musandam við Hormuz-sund
getur haft mikla þýðingu í hern-
aði. Þaðan er hægt að hafa stjórn
á þremur fjórðu hlutum allra
olíuflutninga á jörðinni. Sextíu
prósent þeirrar olíu, sem notuð
er í Japan, er flutt um þetta sund.
Þarna liggja að staðaldri mörg
risastór olíuflutningaskip og bíða
leyfis omanskra yfirvalda til að
dæla svartagullinu um borð.
Höfuðborgin Muscat er fyrir
botni fjarðarins umkringd brött-
um fjöllum. Frá höll soldánsins
sér út yfir Indlandshaf. Tvö göm-
ul virki frá tíð Portúgala eru
borginni til varnar, ef óvinir
skyldu koma sjóleiðina.
Muscat mun vera með heitustu
stöðum á jörðinni. Hálft árið er
hitinn eins og í bakarofni, og það
er næstum ekki hægt að draga
andann. Hitinn hefur mælst upp í
50 stig á Celsíus í skugganum, og
á 14. öld skrifaði arabiski land-
fræðingurinn Abdul Razak, að
hitinn í Muscat væri „svo óskap-
legur, að mergurinn í fótunum og
sverðið í slíðrunum bráðnaði eins
og vax, og gimsteinninn, sem
prýddi skeftið, breyttist í kol“.
Og hann bætti því við, að það
væri létt verk að verða sér úti um
mat með því að fara á veiðar, því
að „úti á sléttunum og í eyði-
mörkinni liggja gazellurnar hæfi-
lega steiktar".
Hvítkalkað og hreint
Sögur herma, að áður fyrri hafi
menn um nætur þurft að sprauta
vatni yfir þá sem sváfu, þegar
heitur eyðimerkurstormurinn
æddi yfir landið. Aðrir lögðu sig
uppi á þaki og vöfðu blautum
teppum utan um sig til að draga
úr hitanum.
Nú er loftkæling í flestum hús-
um og því ekki þörf á að standa
undir sturtunni um nætur, þó að
heitt sé í veðri.
Bæjarstarfsmenn með túrbana
á höfði ganga um daga og nætur
og tína upp umbúðir utan af
súkkulaði og annað rusl. Jafnvel
markaðstorgið í Matrah er svo
skínandi hreint, að það er eins og
nýpússað eldhúsborð. Takmark-
ið er, að litlu búðirnar, hreinar
og hvítkalkaðar, og lágreist húsin
með blómstrandi aldingörðum,
séu einkenni landsins og höfuð-
borgar þess.
Líta niður á nágrannana
Enda þótt það sé ekki sagt
upphátt, þá líta Ómanir niður á
nágranna sína við Persaflóann.
Það er skoðun þeirra, að hinir
hafi efnast á of skömmum tíma. í
Oman eru framleiddar 650 þús-
und tunnur af olíu á dag - aðeins
tólfti hluti þess, sem framleitt er í
Saudi-Arabíu. Það var ekki fyrr
en 1967, sem Ómanir hófu olíu-
vinnslu, en hún varð fljótlega
Hallarbylting
- Ég hét ykkur því, að nýir tímar
skyldu hefjast í Oman. Þeim
skyldi fylgja nýtt líf og framtíðar-
vonir fyrir íbúa landsins. Með
Guðs hjálp hefur okkur sameig-
inlega tekist að gera þetta loforð
að veruleika. -
Soldáninn í Oman er góðlát-
Konur í Oman leyna ekki auðæfum sínum. Það er algengt, að þær beri hringa á hverjum fingri og einnig á tánum
auk áberandi hlekkjafesta um úlnliði og ökkla. Og fötin eru í samræmi við þetta ríkulega skreytt með gulii.
undirstaðan undir efnahagslífi
þeirra.
En Ómanir vita mæta vel, að
olían endist ekki að eilífu og leit-
ast því við að minnka hlutdeild
hennar í þjóðatekjunum. Nú
hafa þeir áttatíu prósent af tekj-
um sínum af svarta gullinu, en
stefna að því að innan fárra ára
verði þetta hlutfall komið niður í
50 prósent.
Éinmitt af þessari ástæðu bein-
ir soldáninn augum sínum mjög
að landbúnaði og fiskveiðum.
Hann vill ekki að landið verði
olíuævintýrinu að bráð, og reynir
því allt hvað hann getur til að
bændurnir hugsi um akrana og
fiskimennirnir sæki sjóinn. Til
þess að tryggja þetta hafa bænd-
urnir fengið verulega styrki og
hver fiskimaður bát með utan-
borðsmótor. í þakklætisskyni
hafa sjómennirnir staðið fyrir
umfangsmiklum hátíðarhöldum
soldáni til heiðurs.
„Forgarður helvítis“
Oman er margslungnara land en
menn kynnu í fljótu bragði að
ætla - þetta á líka við um nátt-
úrufarið. Al-Batinah-sléttan
meðfram ströndinni er mikilvæg-
asta landbúnaðarsvæðið. Þar er
að finna pálmaskóg, sem er 300
km langur. Inni á milli hitabelt-
istrjánna garga krákur og spætur
án afláts. f Al-Akhdar-fjöllunum
má sjá litla, gróna hjalla. Þar eru
ræktaðir sítrusávextir, melónur,
grænmeti og döðlur.
Hins vegar við 3000 metra háa
fjallatindana teygir Dashira-slétt-
an sig til vesturs allt að eyðimörk-
inni. Þarna, „í forgarði helvítis“
er litla sveitaþorpið Ibri, og á til-
veru sína að þakka svonefndum
falaje.
En falaje eru gamlir, margra
kílómetra langir skurðir, sem
flytja vatn frá vatnsforðabúrum
til þurru svæðanna. Þetta eru
mikilvægustu veitukerfi í Óman.
Sum þeirra eru meira en 2000 ára
gömul, en ennþá í býsna góðu
lagi. Skurður, sem er í góðu lagi,
getur séð 2500 manna þorpi fyrir
nægu vatni. Þar sem fleiri skurðir
liggja samhliða getur daglegt
vatnsmagn nægt 8000 manna
byggð. Einu svæðin, sem þessar
áveitur ná ekki til, eru eyðimörk-
in og kviksandssvæðin við Umm
as Samin á landamærum Saudi-
Arabíu. En það er heldur ekki
mikið líf á þessum svæðum.
Qaboos Ibn Said er þar
landsfaðir og leiðtogi.
Undir stjórn hans hefur
mannlíf og atvinnuhætt-
ir tekið stakkaskiptum á
tveimur áratugum. -
Ovíða á jörðinni er
veðurfar jafn heitt, en
fáar þjóðir geta státað
af viðlíka ríkidæmi og
Omanir.