Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.1994, Blaðsíða 6

6
ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 1994
Neytendur __________________________________
Freon bannað frá og með áramótum:
Umhverfisvænni
efnitakavið
- getur orðiö erfitt að fá viðgerðarþjónustu fyrir freonskápa
hreinsað vel út og ný pressa sett í.
Oftast gengur sama stærð af pressu
eða númeri stærri og kostar hún á
bilinu 12-15 þúsund krónur eftir
stærð. Eftir breytinguna er varma-
flutningsgetan þó eitthvað minni.
Aðrir viðmælendur okkar töldu að
shk breyting yrði að öllum líkindum
mjög erfið þar sem nýja efnið er mjög
vandmeðfarið og nefndu sem dæmi
að sú hætta væri fyrir hendi að mót-
or ísskápsins yrði hávaðasamari á
eftir. Einn sagði að þeir sem ættu
freonísskápa sem leka gætu lent í
vandræðum með að fá gert við þá
eftir áramótin þegar freon fæst ekki
lengur til að bæta á þá. Hugsanlega
verður þó tímabundið hægt að fá fre-
on af eldri ísskápum sem eru búnir
að syngja sitt síðasta.
Er ísskápurinn með freoni?
Auðvelt ætti aö vera að komast að
því hvort ísskápur er með freoni því
í öllum skápum eiga að vera upplýs-
ingar um það efni sem notað er,
ýmist á skilti utan á eða inni í skápn-
um. Gamla freonefnið hét R12 en það
nýja og umhverfisvænna heitir R134
a. Oft stendur líka „CFC free“ sem
þá þýðir laust við freon eða umhverf-
isvænt. Ef skápur er eldri en frá ár-
inu 1990 má reikna með að á honum
sé freon þvi það fór fyrst aö bera á
hinum efnunum eftir þann tíma.
Gamli ísskápurinn til Sorpu
Þeir sem þurfa að losa sig við kæh-
og frystiskápa meö freoni ættu fyrir
alla muni að fara með þá á gáma-
stöðvar Sorpu þar sem kælivökvan-
um er tappað af og hann endumýtt-
ur. Ef óvarlega er farið með gömlu
skápana gæti freonið komist út í and-
rúmsloftiö.
Þeir sem hyggjast endurnýja ísskápinn eða frystikistuna ættu að hafa í
huga að kaupa ekki slíkar vörur sem innihalda freon, þ.e. ósoneyðandi efni.
Nýju efnin dýrari
Freon er gastegund sem leitar auð-
veldlega út í andrúmsloftið. í ísskáp-
um er dæla sem flytur freonið á mihi
hólfa í skápunum. Freon sýður við
mínus 32 gráður og er hitinn í ís-
skápnum notaður til að sjóða freonið
en við það myndast frost.
Nýju efnin virka eins en eru aðeins
seinvirkari og það þarf meira af
þeim. Þau þurfa að vera undir öðrum
þrýstingi en eldri efnin sem útheimt-
ir aðrar olíur á vélarnar, jafnvel aðr-
ar vélar og em nýju efnin meira en
helmingi dýrara en freon. Þetta hefur
þó að því er virðist ekki komið fram
í hærra verðlagi á freonlausum ís-
skápum.
Hægt að breyta gömlum
skápum
Að sögn Ríkarðs Hansen, tækni-
fræðings hjá Héðni, er þegar byrjað
aö breyta gömlum ísskápum, þ.e.
taka freonið af og setja nýtt efni í
staðinn. Hann segir að ekki sé hægt
að breyta pressunum í gömlu ísskáp-
unum en það er hins vegar hægt að
nota sama rörakerfið. Kerfið er þá
Notkun freons (CFC)
Nú þegar sláturtíðin nálgast fara
margir að huga að því að endumýja
ísskápinn eöa frystikistuna. Af því
thefni er vert að benda á að frá og
með næstu áramótum er óheimht að
flytja inn og selja ísskápa og frysti-
kistur sem innihalda klórflúorkol-
efni (CFC), þ.e. freon. Freon hefur
mjög skaðleg áhrif á ósonlagið sem
verndar lífríki jarðar gegn útfjólu-
bláum geislum sólarinnar.
Margir seljendur hér á landi era
þegar farnir að flytja inn og selja ís-
skápa sem ekki innihalda freon og
er þá oft notað vetnisflúorkolefni
(HFC) í staðinn. Það er ekki talið
skaölegt ósonlaginu en stuðlar þó að
gróðurhúsaáhrifum. Einnig er tölu-
vert um ísskápa með blönduðu efni,
þ.e. freoni blönduðu saman við um-
hverfisvænni efni. Öllum ber saman
um að afkastageta ísskápanna breyt-
ist ekki nokkurn hlut við að skipt er
um efni.
USA Önnur ríki Þróunar- Sovétrikin Kína og
löndin fyrrv. Indland
og A-Evrópa

Notkun CFC og
halóna á íslandi
- skiptist þannig (magn í tonnum);
CFC: 1986 1993
Harö- og mjúkfroöueinangrun 105,7 27,5
Fatahreinsun og leysiefni 8,5 9,1
Úðabrúsar 50 0
Kælikerfi og varmadælur 36 30
200,2 66,6
Halónar:* 1986 1993
Slökkvimiölar 14,6 0,29
•Halónar hafa allt aö 10 slnnum meiri ósoneyöingarmátt en CFC
IfPV
Ósonlagið er sólhlíf jarðarinnar
Lofthjúpur jarðar er nauðsynlegur
th að lífvænlegt sé á jörðinni. Loft-
hjúpurinn, sem skiptist í mörg hvolf,
gleypir skaölega geislun frá sólu.
Hann hindrar einnig að hluti varm-
ans, sem jörðin geislar frá sér, hverfi
út í geiminn. Aukin loftmengun hef-
ur þau áhrif að samsetning lofthjúps-
ins breytist. Aukin gróðurhúsaáhrif
í veðrahvolfinu geta breytt loftslagi
og þynning ósonlagsins leiðir th auk-
innar útfjólublárrar geislunar. Þetta
mun hafa áhrif á menn, dýr og gróð-
ur á jörðinni.
Ósonlagið er sólhlíf jarðarinnar.
Það vemdar menn, dýr og gróður
gegn skaðlegri útíjólublárri geislun
frá sólu. Óson er lofttegund sem er
að finna í lofthjúpi jarðar en magn
þess er mest í heiðhvolfinu í 20-50
km hæð frá jörðu í svonefndu óson-
lagi. Óson myndast og brotnar niður
í lofthjúpnum. Það sem nú er að ger-
ast er að losun klórflúorkolefna
(CFC) og skyldra efna frá iðnaði og
annarri starfsemi raskar eðlilegu
jafnvægi þannig að niðurbrotið er
hraöara en myndunin. Eftir því sem
losun CFC er meiri þynnist ósonlagið
hraðar. Ef losun ósoneyðandi efna
verður stöðvuð næst jafnvægi smám
saman aftur.
Það eru aðahega klórflúorkolefni
sem valda þynningu ósonlagsins. Ein
klórfrumeind getur eyöilagt mörg
þúsund ósonsameindir. Önnur efni,
sem stuðla að þynningu ósonlagsins,
eru t.d. halónar sem notaðir era í
slökkvitæki og glaðloft.
Sértilboð á ritföngum:
Bókaversl-
un Sigfúsar
Eymunds-
sonar
Þar fást eftirfarandi pakkatil-
boð: disklingar, 3,5", HD format-
eraöir, 10 stk., á 890 kr., gormaðar
glósubækur (Skrudda), 5 stk., á
398 kr„ vírheftar glósubækur
(Skradda), 5 stk., á 280 kr., A4
vírheftar sthabækur (Skrudda), 5
stk., á 496 kr., A4 Kollege gorma-
stílabækur m/rifgötun, 5 stk., 80
blöð m/línu og rúöu, á 496 kr„
A4 „Mennt er máttur" gorma-
sthab. m/rifgötun, 10 stk., 80 blöð,
á 998 kr. Einnig eru eftirfarandi
stykkjatilboð: 100 diskóbréfa-
klemmur á 48 kr„ endurannar
og klórfríar stilabækur á 146 kr„
glærar L-möppur á 7 kr„ 100 laus
vinnubókarblöð á 97 kr„ Pentel
kúlutúss R50 á 78 kr„ A4
skýrslublokkir á 80 kr„ 500
styrktarhringh• á 90 kr„ hvítt
Tippex á 97 kr. og glærir gatapok-
ar, „euro“ götun, á 4 kr.
Penninn
Þar íæst vasareiknivél, Ibico
098, á 1.692 kr„ disklingar, SLT, 3
1/2", HD, 10 stk„ á 1.196 kr„ A4
gormabækur, 10 stk„ 80 bls„ á 994
kr„ 100 vinnubókarblöð, 5 pk„ á
499 kr„ 100 gatapokar á 320 kr„
100 L-möppur 560 kr„ blýantar, 6
stk„ á 43 kr„ pennaveski á 99 kr.
og trélitir, 20 stk„ á 193 kr.

menmng
Þar fást A4 stílabækur, 5 stk„
rúðustrikaöar eða linustrikaðar,
á 550 kr„ pennaveski úr rúskinni
á 255 kr„ gatapokar á 2 kr„ skóla-
töskur á 1.070 kr„ skipuleggjarar
á 985 kr„ pennaveski m/blýöntum
o.fl. á 342 kr„ Boxy strokleður á
70 kr„ stílabækur á 134 kr„
áhcrslupennar á 80 kr„ möppur
m/glærri forsíðu á 27 kr„ milli-
blöð 1-15 á 143 kr„ bréfabindi á
195 kr„ klemmuspjöld á 280 kr.
og blýantar á 13 kr.
Spamaður við kaup á skólabók-
um í pökkum: Les- og vinnubók,
A Propos 1, kostar 3.699 kr„ les-
og vinnubók Accent on English á
2.799 kr„ les- og vinnubók Eso sí
á 3.399 kr. og lesbók og æfinga-
safn í stærðfræöi l SA kostar
4.999 kr.
Thboðið ghdir th fimmtudags,
eða á meðan hirgðir endast. Þar
fást gormabækur meö rifgötum
(Collega bækur) bæði línustrik-
aðar og rúðustrikaðar, 10 stk. i
pakka, á 890 kr.