Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1994, Qupperneq 15

MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1994
15
Frammistaða
og umbun
Eitt meginatriöi góðrar stjómunar
er aö umbuna þaö sem vel er gert.
Verðlaun fyrir vel unnin verk undir-
strika verömæti þeirra og auka
starfsáhuga viötakendanna. Þar sem
menn hafa náö langt í að beita hvatn-
ingu, verölaunum eða umbun er
reynslan oflast sú hin sama. Hagnað-
ur vex og afkoman batnar.
Skortur á umbun
Víða má sjá dæmi um velheppn-
uö kerfi af þessu tagi. Viss tegund
þeirra er rekin í herjum víða um
heim. Soldátar sem leggja líf sitt í
hættu við hvers kyns hetjudáðir fá
þannig aö launum bringuskreyt-
ingu úr verðlitlum pjáturdiskum
eða mislitum borðum.
Mér hefur ávallt fundist það ótrú-
leg tilhugsun að unnt skuli að
breyta tiltölulega meinlitlu fólki í
harðsvíraða vígamenn með því ein-
falda bragði að vekja með þeim
vonir um skraut af þessu tagi.
Dæmi þetta er vel til þess fallið að
sýna hve mikið menn eru tilbúnir
til að leggja á sig fyrir hrós og við-
urkenningu þótt fjárhagslegur
ávinningur sé léttvægur.
Eitt af útbreiddum einkennum
stjómunar hér á landi er skortur á
sérstakri umbun fyrir vel unnin
verk. Margir stjómendur eru svo
daprir' að þessu leyti að þeir hafa
ekki einu sinni rænu á því að hrósa
eigin fólki smávegis þegar það stend-
ur sig veL Þó kostar hrósið ekki eyri.
Andleg hægðateppa af þessu tagi
er sjálfkrafa yflrlýsing um van-
hæfni. Sá yfirmaður sem ekki kann
á helstu stjórntæki stjómandans
og beitir þeim verkefni sínu til
framdráttar er vanhæfur sem slík-
ur. Mörg eru dæmin um fólk sem
áratugum saman hefur lagt sig
fram í störfum sínum, náð af-
bragðsárangri án þess að yfirmenn
þess hafi umbunað því á eðlilegan
hátt. Stundum hafa ekki einu sinni
hin minnstu hrósyrði fallið.
Undir vanhæfri stjórn
Nýverið var mér sögð saga af
KjaUarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræöingur Upplýsinga-
þjónustu Háskólans
opinberum starfsmanni sem árum
saman hefur eytt frítíma sínum í
það lofsamlega verk að semja viða-
mikið námsefni fyrir starfsfólk eig-
in stofnunar. Þessi ágæti maður,
sem nú er kominn á eftirlaun, hef-
ur ekki fengið eyri frá stofnun sinni
þrátt fyrir alla fyrirhöfnina þótt
eftir því hafi verið gengið á sínum
tíma. Sá sem hér um ræðir er Garð-
ar Pálsson, fyrrverandi skipherra
hjá Landhelgisgæslunni.
Ejölmörg önnur dæmi hefi ég
heyrt um þar sem starfsfólk opin-
berra stofnana og einkafyrirtækja
hefur lagt sig fram langt fram yfir
það sem eðlilegt getur tahst til þess
eins að uppskera skeytingarleysi
yfirmanna sinna. Stundum jafnvel
illvilja, tortryggni eða andstöðu.
Sjálfur þekki ég allmarga einstakl-
inga sem hafa hrökklast frá hinu
opinbera af ástæðum af þessu tagi.
Og enn fleiri eru þeir sem sitja
árum saman möglunarlítið undir
vanhæfri stjórn.
Vilji menn ná árangri í ríkis-
rekstrinum þá veröur að beita þeim
stjórnunaraðferðum sem duga.
Ekki er nóg að hemja útgjöld. Verk-
efniö er miklu fiölþættara. Ef víða
er að finna vanhæfa stjórnendur
sem kæfa áhuga og atorku stárfs-
manna sinna með því að vanrækja
eðlilega umbun þá skiptir slíkt
miklu meira máh en einhver örfá
prósent th eða frá í kostnaði. Af-
köst starfsmanna sem vinna af
áhuga eru ávallt mörgum tugum
prósenta meiri en þeirra sem oru
áhugalausir og vinna með hang-
andi hendi. Jón Erlendsson
„Mörg eru dæmin um fólk sem áratug-
um saman hefur lagt sig fram í störfum
sínum, náð afbragðsárangri án þess að
yfirmenn þess hafi umbunað því á eðli-
legan hátt.“
Til heilla skal haldið fram
Fram undan er bindindisdagur
fiölskyldunnar. Einn tiltekinn dag-
ur helgaður umhugsun um ærinn
vanda, þá alvöru mála sem áfengi
og öðrum vímuefnum tengist á
einn og annan veg.
Auðvitað ættu alhr dagar ársins
að vekja okkur til vitundar um
vandann mikla, því varla hður sá
dagur að afleiðinganna sjái ekki
einhvers staðar glögg merki.
Undarlegar þversagnir
Við búum við undarlegar þver-
sagnir í þessum málum, orðið frelsi
er oft fagurlega notað til að gefa
hinum göróttu veigum ljóma ein-
hverrar óskhgreindrar dýrðar, en
vísum um leið á brott öhu því hla
sem í kjölfarið kemur, sem orðið
getur óbærhegt ok áþjánar þeim
sem verst verða úti og víst eru þeir
margir.
Við búum við þær undarlegu
áherslur að th forvarna og fræðslu-
starfs er varið hverfandi smáum
upphæðum, en jafnvel af þeim htlu
fiármunum sem þannig eru merkt-
ir þó, fara æðidrjúgar upphæðir í
meðferðarþáttinn. Sá þáttur mæl-
ist hins vegar í hundruðum mihj-
óna þegar aht er upp tahð og nær
að tala um milljarða þegar öll kurl
eru komin th grafar.
Við búum við óvitaumræðu um
Kjallarinn
Helgi Seljan
formaður Landssambandsins
gegn áfengisbölinu
það að einkavæða skuli áfengis-
verslun alla, annars vegar auðvitað
th að fleiri geti aö gróðahndum
komið, en hins vegar th þess að
fuhnægja „frelsis“skyldunni
miklu, þeirri yfiralþjóðalegu sem
óvitar vitna nú gjaman th. Hver
borga skuh brúsann af ofurþung-
um útgjöldum samfélagsins vegna
neyslunnar, það ber aldrei á góma,
enda hvað varðar gróðaöflin um
gæfu fólks. Ef græða má á því skipt-
ir upplausn fiölskyldna, ógæfuverk
unglinga, ofbeldisathafnir - aht yf-
ir í lífið sjálft - engu - alls engu.
Hrein afsiðun
Við búum við það að stjómvöld
okkar hafa undirgengist þaö al-
þjóðlega átak að minnka áfengis-
neyslu th aldamóta um fiórðung,
en jafnframt opna þau sömu stjórn-
völd ahar áfengisgáttir, allt fyrir
frelsi þess sama gróðalýðs, sem
harðast gengur fram í að auka
áfengisneyslu sem allra mest - eðh-
lega.
Við heyrum ýmsa tala um menn-
ingu tengda áfenginu - vínmenn-
ingu! - en á sama tíma berast okk-
ur alls staðar að ógnvænleg tíðindi
um verstu myndir ómenningar af
völdum áfengisins - hreinnar afsið-
unar.
Þessi tvöfeldni, sem teygir sig upp
th æðstu staða, stendur oft í vegi
fyrir vitrænni almennri umræðu
um úrlausn þess þjóðfélagsvanda
sem hvað alvarlegastur er, ekki síst
fyrir fiölskyldurnar í landinu,
æskulýð okkar þó ahra helst. Megi
þessi dagur verða til þess að dýrk-
unarglýjan hverfi og alsjáandi aug-
um verði til vandans htiö og vegið
að rótum hans.
Það er höfðað til þess homsteins
sem fiölskyldan er. Þaö er höfðað
th þess að á Ári fiölskyldunnar
myndi fátt verða árangursríkara
en ef snúa mætti vöm í sókn í
vímuefnamálum.
Bindindisdagur fiölskyldunnar
er kjörinn til upphafs á átaki gegn
áfengisbölinu.
Helgi Seljan
„Það er höfðað til þess hornsteins sem
fj ölskyldan er. Það er höfðað til þess
að á Ári fjölskyldunnar myndi fátt
verða árangursríkara en ef snúa mætti
vörn 1 sókn 1 vímuefnamálum.“
Reykingarí
kvikmyndahúsum
Halldóra Bjarnadöllir,
formaöur Tóbakevama-
nofndar íslands.
Löginskýr
„í tóbaks-
varnalögun-
um er skýrt
kveðið á um
að alls staðar
þar sem al-
menningur
leitar sér
þjónustu
skuli vera
reyklaust.
Margar
kvartanir hafa borist frá bíógest-
um í gegnum tíðina. í þriðja lagi
er þama um aö ræða sameigin-
legt raál kvikmyndahúsaeigenda
og tóbaksvarnanefndar að fara
eftir þessum lögum. Það hefur
verið í umræðunni í að minnsta
kosti tvö ár. Mér finnst kjöriö að
nota lýöveldisárið th aö taka
þetta þjóðþrifamál fyrir. Þarna
er leiö fyrir kvikmyndahúsaeig-
endur th að koma til samstarfs
við tóbaksvarnanefnd vegna
vandamála sem snúa að auknum
reykingum unghnga. Það hefur
komið í ljós í könnunum að reyk-
ingar unghnga hafa aukist. í
kvikmyndahúsum koma ungl-
ingar mikiö saman. Það er því lag
núna að koma þessu í fram-
kvæmd. Nú hafa reykingar verið
bannaðar á þijúbíóum i vissum
kvikmyndahúsum á þessu ári -
slíkt er í samræmi við tóbaks-
varnalögin - aö reykingar séu
alfarið bannaðar á skemmtunum
eða samkomum sem ætlaðar eru
börnum og unglingum undir 16
ára aldri. Eg held aö þar sem sam-
komulag hefur náðst aö lag sé að
koma reykbanni í kvikmynda-
húsum á núna. Auk þess er þetta
fyrir löngu komið í lög en þeim
hefur hins vegar ekki verið fram-
fylgt Ég vænti þess að bíógestir
sýni okkur samstöðu og taki thht
th þeirra sem ekki reykja."
Boð og bönn
leysa ekkert
„Mér finnst
sjálfsagt að
reykja í Ihéi
og þá er jafn-
sjálfsagt aö tíl
þess sé ein-
hver staður í
viðkomandi
kvikmynda-
húsl Það er
sjáifsagt að
reykja ekki
meðan á kvikmynd stendur. En
ef menn á annað borö hafa hlé
og lögin kveða ekki á um annaö
en að fólk skuli ekki þvinga tó-
baksreyk upp á aöra á opinherum
stöðum, þá fari þeir á aðra staöi
svo þeir geri það ekki. Það er í
valdi eigenda kvikmyndahús-
anna hvort þeir taka tillit til aUra.
Ef þeir vilja eingöngu taka mið
af þörfum sumra, þá þeir um það,
en það er vissulega ekki barrnað
að hafa afdrep fyrir þá bersynd-
ugu. Varðandi unglinga og reyk-
ingar í bíóum hef ég margsagt að
mál verða ekki leyst með boðum
og bönnura. Ég held að við, fólkið
í landinu, verðum að komast aö
vitrænni niöurstöðu hvað þaö
varðar. Hitt leysir engan vanda.
Fólk á að ræöa saman af skiln-
ingi, vinsemd og virðingu fyrir
öhum. Þannig næst árangur.
Óneitanlega eru reykingar í bíó-
um í dag á sameigiihegu svæðl.
Ég tel að það þyrfti aö hafa tvo
sah og sæmilega huggulegt af-
drep fyrir þá sem vilja reykja.
Síöan er eitt ráö fyrir þá sem
reykja - að fara yfir höfuð ekki í
bíó. Þetta er ein leið en ég held
að bióeigendur geti leyst þetta
með sæmilega liölegum hætti.“
Guórún Helgadóttir al-
þinglsmaóur.