Dagblaðið Vísir - DV - 23.05.1995, Side 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNUSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11.
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Askriftarverð á mánuði 1550 kr, m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk„ helgarblað 200 kr. m. vsk.
Frísvæði er óskhyggja
Komin er niðurstaða athugunar á möguleikum frí-
svæðis á íslandi. Þar kemur fram, að óraunhæft sé að
tala um slíkt svæði á íslandi. Stingur það í stúf við fyrri
bjartsýni um, að byggja megi upp ýmsa starfsemi á Suð-
urnesjum í tengslum við alþjóðaflugvöllinn í Keflavík.
Venjulega eru niðurstöður athugana þannig, að þær
leiða til aukinnar bjartsýni. Þær leiða til frekari athug-
ana og meiri tekna skýrsluhöfunda og loks til undirbún-
ings framkvæmda. Óvenjulegt er að fá allt í einu skýrslu,
sem segir, að htlir möguleikar séu á umræddu sviði.
Eínar Kristinn Jónsson rekstrarfræðingur vann
skýrsluna fyrir Aflvaka Reykjavíkur. Er hún hður í víð-
tækari úttekt á skilyrðum atvinnurekstrar á Reykjavík-
ursvæðinu. Samkvæmt henni er betra að bæta skilyrðin
almennt, heldur en að ívilna frísvæðisfyrirtækjum.
Frísvæði er vel þekkt fyrirbæri í útlöndum. Svæðið
við Shannon-flugvöh á írlandi hefur oft verið notað th
viðmiðunar, þegar talað hefur verið um frísvæði við
Keflavíkurflugvöh. En aðstæður eru allt aðrar hér og auk
þess er Shannon-frísvæðið of dýrt og misheppnað í raun.
Keflavík getur ekki keppt við Shannon og hin 300 frí-
svæði heimsins, af því að offramboð er af slíkum svæð-
um; af því að aðrir voru fyrri th; af því að lega landsins
veldur háum flutningskostnaði; af því að laun eru lægri
annars staðar; og vegna mikhs markaðskostnaðar.
Menn hafa miklað fyrir sér, að tohfrjáls aðgangur að
Evrópumarkaði mundi leiða th íslenzks frísvæðis. í ljós
kemur hins vegar, að þessi aðgangur er mjög takmarkað-
ur. Það á til dæmis við um hátæknhðnað. Og samsetning-
ariðnaður forðast hálaunasvæði á borð við ísland.
Styrkir og ívhnanir í þágu fyrirtækja á frísvæði mis-
muna innlendri starfsemi, og skekkja rekstrarskhyrði
utan og innan svæðisins. Þar á ofan sýnir reynslan frá
Shannon, að fyrirtæki á frísvæði eru rótlaus og færanleg
Þau hlaupa oft th þeirra, sem bezt bjóða hveiju sinni.
Shannon-svæðinu er haldið uppi af gífurlegum styrkj-
um Evrópusambandsins, af því að írland er skhgreint
sem jaðarsvæði. Styrkirnir námu fjórum mhljörðum
króna árið 1993 og fara vaxandi. Ekki er th neinn stóri
bróðir í útlöndum, sem vhl gefa íslandi slíkar summur.
Shannon-svæðið fékk forskot, af því að það var stofnað
1959, þegar tohar voru mun hærri en nú. Það hefur ekki
aukið atvinnu íra. Atvinnuleysi þar í landi er um 18%.
Raunar hefur atvinna á íslandi aukizt hraðar en þar og
flugumferð um Keflavík er hlutfallslega meiri.
Höfundur skýrslunnar segir, að hugmyndin um frí-
svæði á Suðumesjum beri keim af tækifæris- og töfra-
lausnum, sem stundum sé gripið th í íslenzkri stjómmála-
umræðu og eigi að bjarga öhu, en skorti jarðsamband.
Telur hann, að Suðurnes eigi betri atvinnukosti.
Hann segir, að það mundi skha meiri árangri við efl-
ingu atvinnu og útflutnings að styðja þúsundir fyrir-
tækja í landinu með almennum, en ekki sértækum að-
gerðum, svo og betri starfsskhyrðum, heldur en að styðja
örfá fyrirtæki með sértækum og dýrum átaksaðgerðum.
Hann tekur þó fram, að ekkert sé athugavert við að
búa th aðstöðu th frírekstrar, svo framarlega sem hann
sé byggður upp fyrir áhættufé þeirra, sem að honum
standa, og lúti almennum markaðslögmálum. Það eru
bara styrkimir og ívhnanimar, sem hann varar við.
Þótt fréttir þessar séu naprar, er kuldi jafhan hress-
andi. Auðveldara er að tala um íslenzk atvinnutækifæri,
þegar búið að taka úr umferð óskhyggju um frísvæði.
Jónas Kristjánsson
1.05 Launaframtal
iK 3.04 Ökulækjastj Aur og
okutækjarrkstur
ifÚilKW
„Læðist nú að mönnum sá grunur að einhvers staðar sé haft rangt við og ekki tíunduð hver króna sem inn
kernur," segir m.a. í grein Kristjóns.
Ónógur sparnaður
heimila
í þeirri umræðu sem hefir verið
undanfarið um skuldir heimila og
vöxt þeirra síðasthðin ár hefir oft
verið litið fram hjá raunverulegum
orsökum. Ástæður eru almennt
álitnar hátt verðlag og lág laun sem
brýtur í bág við þá staðreynd að
fáar þjóðir eru tekjuhærri en ís-
lendingar. Einblínt hefir verið á
ákveðna sérhópa sem taldir eru illa
settir að þessu leyti, s.s. einstæða
foreldra, atvinnulausa með ómegð
og gamalmenni í leiguhúsnæði. Nú
hefir aftur á móti sýnt sig að þessir
hópar virðast oftar en ekki bera
meira úr býtum en ýmsir aðrir sem
eru i fullu starfi á vinnumarkaði.
Jöfn tekjudreifing
Tekjudreifing á íslandi er með því
jafnasta sem þekkist. Þannig ætti
meðalmaðurinn að vera nothæfur
sem grófur mælikvarði á atliugun-
um á högum hins vinnandi íslend-
ings. Mannafli er metinn liðlega 125
þúsund manns og eru flestir taldir
félagar launþegasamtaka og munu
samkvæmt því þiggja laun sem
samið er um í kjarasamningum.
Umræðan um kaup og kjör snýst
iðulega um þau lágmarks dag-
vinnulaun, berstrípuð, sem aðilar
vinnumarkaðar sættast á þótt ber-
sýnilegt sé að almenn heildarlaun
á markaði séu verulega miklu
hærri þannig að ráðstöfunartekjur
á hvem einstakhng í fullri vinnu
losa vel á annað hundrað þúsundir
króna á mánuði.
Þungri framfærslubyrði er ekki
fyrir að fara þar sem tæplega helm-
ingur þjóðarinnar virðist vera
framfærendur en rétt rúmlega
helmingur framfærðir. Þar af leið-
andi ætti afkoma að vera viðunandi
en nú bregður svo viö að einka-
neysla meðalmanns er verulega
miklu meiri en ráðstöfunartekjur
þannig að munar tólf til þrettán af
hundraði.
Fyrir hveijar 100 krónur sem
Kjallariim
Kristjón Kolbeins
viöskiptafræðingur
koma í launaumslagið er 113 krón-
um variö til almennrar neyslu og
em þó ekki ný kaup bifreiða og
afskriftir vistarvera meðtaidar.
Vart er því við því að búast aö neitt
sé eftir til fjárfestingar í húsnæði
enda er ljóst að bein lán til hús-
næðiskaupa og fjárfestingar frá
lánastofnunum nema svipaðri fjár-
hæð og nýbyggingar á ári hverju.
Læðist nú að mönnum sá grunur
að einhvers staðar sé haft rangt við
og ekki tíunduð hver kóna sem inn
kemur. Hvemig annars fæst sú
staðreynd skýrð að ráðstöfun ein-
stakhnga til neyslu og fjárfestingar
virðist vera verulega miklu meiri
en nemur tekjum og teknum nýjum
lánum?
Fyrirhyggjuleysi
Bein útgjöld til neyslu hvers íbúa
landsins námu 2.500 kónum á dag
árið sem leið. Eru þá útgjöld vegna
kaupa allra varanlegra neyslu-
muna meðtalin, svo sem heimils-
tækja og bifreiða. Leiðir sú stað-
reynd að þeirri niðurstööu að vart
veröi íslendingar taldir framúr-
skarandi ráödeildarsamir.
Líkur benda þvi til að í mörgum
tilvikum stafi greiðsluerfiðleikar
almennings hvorki af miklum
skuldum né litlum tekjum heldur
af vissu fyrirhyggjuleysi þar sem
ekki er spurt um annað hvort eða
heldur heimtað bæði og.
Tíðari útborganir?
Því hefir verið haldið fram að
fiöldi fólks kunni ekki með fé að
fara, ætti hvorki að hafa ávísana-
hefti né greiðslukort. Best væri ef
viðkomandi fengju útborgaö dag-
lega og gætu staðgreitt samdægurs
allan kostnað sem til fellur. Tvisvar
á dag er e.t.v. til of mikils ætlast
en sfiks eru fordæmi frá Þýska-
landi frá árinu 1923 þegar ýmist
verðlag mhljarðfaldaðist á tíu mán-
uðum. Greitt var út í tvígang dag
hvern og veitt leyfi eftir útborgun
th þess að launþegar gætu eytt
kaupinu sínu meðan það væri ein-
hvers virði. Kristjón Kolbeins
„Líkur benda því til aö í mörgum tilvik-
um stafí greiðsluerfiðleikar almenn-
ings hvorki af miklum skuldum né litl-
um tekjum heldur af vissu fyrirhyggju-
leysi þar sem ekki er spurt um annað
hvort eða heldur heimtað bæði og.“
Skoðanir annarra
Þingmenn sjálfir
„Á undanfomum árum hafa þingmenn haft vax-
andi áhyggjur af því, að virðing Alþingis sem stofn-
unar fari þverrandi meðal þjóðarinnar... Þingmenn
ættu einnig að hafa þau orð forseta hugfost að það
eru „þingmenn sjálfir sem mest áhrif hafa á hver
ímynd Alþingis er í augum þjóðarinnar“. Það er hins
vegar að sama skapi eðhlegt að þjóðin' búi Alþingi
þau skhyrði að hæfir einstaklingar hiki ekki við að
gefa kost á sér th starfa þar og aö starfsaðstaða
þeirra sé viðunandi.“ Úr forystugrein Mbl. 20. maí.
Þjónustusamningar
„Þjónustusamningar geta verið mjög gagnlegt
stjórntæki á tilteknum sviðum í opinberum rekstri.
Forsendur þess eru þó í fyrsta lagi að kaupendumir
skypji hlutverk sitt sem fuhtrúar skattgreið-
enda... Það eina sem staðið getur í vegi fyrir hag-
kvæmum þjónustusamningum er að samanburður á
einingarverði milli stofnana verði ekki við komið,
þar sem ein stofnun hafi með höndum þessa þjón-
ustu. Þá verða einingarkostnaður og hagræðingar-
krafa einungis byggð á meðalkostnaöi stofnunarinn-
ar sem kann aö verða alltof hár. “
Þór Sigfússon hagfr. í 17. tbl. Vísbendingar.
Þingmenn í láglaunalandi
„Vonandi tekst nýkjömum alþingismönnum aö
hækka kaupið sitt að því marki að þeir verði ánægö-
ir með kjör sín. En kauphækkun eiga þeir ekki skh-
ið nema að þeim skhjist að þeir em kosnir á þing
til að vernda lífskjör allra umbjóðenda sinna. Þing-
menn og ráöherrar og embættismenn í láglauna-
landi eiga að hafa lágt kaup. Beri þeir gæfu th að
rífa kjör almennings upp úr volæðinu svo að fólk
geti búið við efnalegt sjálfstæði er ekkert sjálfsagð-
ara en að kaup kjörinna fuhtrúa þjóðarinnar verði
hækkað." Oddur Ólafsson í Tímanum 20. mars.